Τομέας έρευνας και επιστημών -Κυρίαρχο το ανδρικό φύλο

Ακρως απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα ακαδημαϊκής έρευνας η οποία χαρτογραφεί τη θέση των γυναικών στον χώρο των θετικών επιστημών. Τα αποτελέσματα της πιλοτικής έρευνας, η οποία διεξήχθη στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Women in Science», θα δημοσιευτούν σύντομα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε υπό την εποπτεία του European Industry Group και σε αυτήν τρεις γυναίκες, η δρ Αναστασία Κωνσταντίνου, ανώτερη λειτουργός του Παν. Κύπρου, η δρ Κατερίνα Καουρή, ερευνήτρια στο Παν. Κύπρου, και η δρ Μαργαρίτα Ζαχαρία, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γενετικής, με την καθοδήγηση και της ΑΙΠΦΕ Κύπρου - Γυναίκες στην Ευρώπη, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να αποδείξουν την ανδρική επικράτηση στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, κάτι που απαιτεί δράσεις για την εξάλειψη των ανισοτήτων.

Δυσάρεστη εικόνα

Όπως τονίζει μιλώντας στον «Π» η πρόεδρος της ΑΙΠΦΕ Κύπρου - Γυναίκες στην Ευρώπη, Άννα Κουκκίδη- Προκοπίου, η έρευνα «στοιχειοθετεί μια πολύ δυσάρεστη εικόνα για τη θέση της Κύπριας γυναίκας στον χώρο των θετικών επιστημών, κάτι που μας προβλημάτισε αφάνταστα. Και κάτι που πρέπει να αλλάξει. Όχι μόνο για σκοπούς ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά και γιατί η γυναικεία συμμετοχή στον συγκεκριμένο τομέα ισούται με πιο αποτελεσματική και παραγωγική εκμετάλλευση του ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας μας και συνεισφέρει αποτελεσματικά στην αύξηση του ρυθμού ανάπτυξης στην οικονομία, σύμφωνα και με πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE)».



Λιγότερες σε υψηλές θέσεις

Θα αναμέναμε, θέσαμε στη δρα Ζαχαρίου, υπεύθυνη του προγράμματος «Women in Science» στο Ινστιτούτο Γενετικής, ότι στην επιστημονική κοινότητα, στην οποία εκπροσωπούνται άνθρωποι-πρότυπα για την κοινωνία, δεν θα υπήρχαν αυτές οι ανισότητες μεταξύ των φύλων. Κι όμως υπάρχουν. Πού οφείλονται; «Πράγματι, παρόλο που ο αριθμός των γυναικών επιστημόνων έχει αυξηθεί», απαντά η δρ Ζαχαρίου, «η πραγματική ισότητα των φύλων στην επιστήμη δεν έχει επιτευχθεί. Συνολικά, οι γυναίκες εξακολουθούν να μην εκπροσωπούνται επαρκώς σε πολλούς ερευνητικούς τομείς, συνήθως λαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς, είναι λιγότερο πιθανό να έχουν συμβάσεις πλήρους απασχόλησης και έχουν λιγότερες ευκαιρίες να αποκτήσουν θέσεις επιρροής σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους». Όπως εξηγεί, «αν και οι γυναίκες και οι άνδρες αρχίζουν την επιστημονική τους σταδιοδρομία σε αρκετά ίσους αριθμούς σε ολόκληρη την Ευρώπη, η αναλογία των γυναικών προς τους άνδρες σταδιακά μειώνεται στις υψηλότερες βαθμίδες. Δεν θα έλεγα όμως ότι ο χώρος της επιστήμης έχει κάποιο ιδιαίτερο θεσμικό σεξισμό πέραν της γενικότερης ανισορροπίας που χαρακτηρίζει διάφορους τομείς της κοινωνίας, όπως η πολιτική, η επιστήμη, η τεχνολογία κ.λπ. Οι επιστήμονες είναι μέρος της κοινωνίας και χαρακτηρίζονται από τις ίδιες άμεσες αλλά και έμμεσες προκαταλήψεις ως προς την ισότητα των φύλων», επισημαίνει.

Τεράστια απώλεια

Για να αντιληφθούμε καλύτερα την κατάσταση, τη ρωτήσαμε τι χάνουν οι επιστήμες και οι τομείς της έρευνας και της τεχνολογίας από την απουσία των γυναικών. «Φανταστείτε να έχετε έναν τραπεζικό λογαριασμό μοιρασμένο σε δύο τράπεζες και να κάνετε αναλήψεις μόνο από τη μία. Αντίστοιχα, υπάρχει διαθέσιμο ένα ανθρώπινο κεφάλαιο γυναικών το οποίο δεν αξιοποιείται αποτελεσματικά στους τομείς της έρευνας, της επιστήμης και της τεχνολογίας είτε λόγω στερεοτύπων είτε λόγω άλλων προκλήσεων που εμποδίζουν τις γυναίκες να εισέλθουν, να παραμείνουν και να ανελιχθούν σε αυτούς τους χώρους. Πέραν της Rosalind Franklin (σ.σ. το πορτρέτο της οποίας θα αναδειχθεί μέσα από μία θεατρική παράσταση που ανεβαίνει αυτές τις μέρες), μια άλλη σημαντική επιστήμονας ήταν η Marie Curie, η πρώτη γυναίκα στην οποία απονεμήθηκε Βραβείο Νόμπελ, αλλά και η πρώτη επιστήμονας που κέρδισε το βραβείο δύο φορές. Καταγόταν από μια χώρα όπου δεν επιτρεπόταν στις γυναίκες να φοιτήσουν στο πανεπιστήμιο. Φανταστείτε για παράδειγμα ένα παράλληλο σύμπαν όπου η οικογένεια της Marie Curie την εμποδίζει να ασχοληθεί με την επιστήμη, αντί να τη στηρίξει να σπουδάσει στο εξωτερικό, όπως και έγινε. Η απώλεια για την επιστήμη και ευρύτερα την κοινωνία θα ήταν τεράστια. Εν κατακλείδι, ο κάθε άνθρωπος ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας, θρησκείας κ.λπ. θα πρέπει να έχει το δικαίωμα και τις ευκαιρίες να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του σε οποιονδήποτε τομέα ανεξαρτήτως προκαταλήψεων και κοινωνικών στερεοτύπων».



Πώς αλλάζουμε;

Πώς μπορεί να «διορθωθεί» αυτό το ζήτημα; Η κ. Προκοπίου χτυπά στο ψαχνό. «Η αλλαγή δεν έρχεται από μόνη της. Χρειάζεται πολιτική βούληση, μακροχρόνια στρατηγική και συγκεκριμένα μέτρα. Σημαντικό θα ήταν να γίνουν αλλαγές στην παιδεία. Στα πρότυπα και στους ρόλους που προβάλλονται μέσα από τα σχολικά βιβλία - όπου, λόγου χάρη, ο γιατρός είναι άντρας και η δασκάλα γυναίκα. Κάτι που διαιωνίζει ακριβώς την έμφυλη διάκριση των επαγγελμάτων, όπως υπάρχει σήμερα, εγκλωβίζοντας τις γυναίκες σε χαμηλότερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, όπου η ανεργία είναι συνήθως σε υψηλότερα επίπεδα και οι μελλοντικές προοπτικές μισθολογικής και άλλης ανέλιξης παραμένουν περιορισμένες. Στις παραινέσεις των εκπαιδευτικών και των συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού, που πιο εύκολα παραπέμπουν τα αγόρια παρά τα κορίτσια στις θετικές επιστήμες, στο STEM ((μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, μηχανική, τεχνολογίες). Στα ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπου οι γυναίκες σχεδόν αποκλείονται από την ηγετική πυραμίδα στους συγκεκριμένους κλάδους. Η απουσία γυναικείων προτύπων και μεντόρων στην επιστήμη, που θα μπορούσαν να ενδυναμώσουν, να ενθαρρύνουν, να συμβουλεύσουν και να εμπνεύσουν άλλες, νεαρότερες γυναίκες, είναι πρόβλημα. Δύσκολα μπορείς να γίνεις αυτό που δεν βλέπεις».

Επιπρόσθετα, τονίζει, «το κράτος αλλά και η ακαδημαϊκή κοινότητα οφείλουν να παρέχουν έμπρακτα στήριξη στις εργαζόμενες μητέρες, σε γενικότερο επίπεδο. Δύσκολα μπορεί να αφοσιωθεί η γυναίκα επιστήμονας στην έρευνα-καινοτομία ή να μετέχει σε συνέδρια ή να αναλάβει πολλές ώρες διδασκαλίας, άμα έχει να φροντίσει τα παιδιά της, έχοντας περιορισμένη στήριξη, την οποία ακριβοπληρώνει. Τα δεδομένα είναι πολύ διαφορετικά σε χώρες όπου πράγματι υπάρχει ισότητα των φύλων».

Συζήτηση μετά την αυριανή παράσταση του έργου «Φωτογραφία 51»

Σκέψεις και προβληματισμοί



Μια παράσταση του Ανδρέα Αραούζου, η οποία κάνει πρεμιέρα σήμερα, κι έχει τίτλο «Φωτογραφία 51», δίνει το έναυσμα για μια επίκαιρη συζήτηση στο πλαίσιο της διαχρονικής πρωτοβουλίας του «Women in Science» για την προώθηση και ενδυνάμωση των γυναικών στον τομέα της επιστήμης. Η παράσταση παρουσιάζει με έναν συγκινητικό και χιουμοριστικό τρόπο το πορτρέτο της Ρόζαλιντ Φράνκλιν, μιας από τις πιο σπουδαίες αλλά και παραγνωρισμένες γυναίκες επιστήμονες του 20ού αιώνα, και του παθιασμένου της στόχου να καθορίσει το περίγραμμα του μορίου του DNA.

Την παράσταση στηρίζει η ΑΙΠΦΕ Κύπρου, η οποία όπως εξηγεί η Άννα Προκοπίου έχει ως μακροχρόνιο στόχο τη στήριξη των γυναικών στην επιστήμη αλλά και την προβολή της δουλειάς και των επιτευγμάτων τους, τα οποία πολλές φορές παραμένουν άγνωστα στο ευρύ κοινό. «Ακριβώς όπως ισχύει και στην περίπτωση της Ρόζαλιντ Φράνκλιν, στης οποίας την πρωτοπόρο ερευνητική εργασία για τη δομή του DNA οφείλεται και η απονομή του Νόμπελ στη γνωστή ομάδα ανδρών επιστημόνων, χωρίς καμία αναφορά στην ίδια και το έργο της. Είναι πολύ ενθαρρυντικό ότι η Alpha Square (σ.σ. ως παραγωγός) αποφάσισε να αναδείξει αυτή την πτυχή. Δεν μπορούσαμε παρά να στηρίξουμε την προσπάθεια», καταλήγει η πρόεδρος της ΑΙΠΦΕ Κύπρου.

Αύριο Κυριακή 8 Δεκεμβρίου, αμέσως μετά την παράσταση, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με τη συμμετοχή των συντελεστών του έργου, στην οποία θα συμβάλουν η δρ Μαργαρίτα Ζαχαρίου και ο δρ Δημήτρης Τσάλτας (αναπληρωτής καθηγητής στο ΤΕΠΑΚ και υπεύθυνος προγράμματος GENDER Smart), υπό τον συντονισμό του Παύλου Κορωνή (μέλος δ.σ. ΑΙΠΦΕ Κύπρου).