Μια... ζαριά στο Βερολίνο

Από σήμερα, και για σαράντα οκτώ τουλάχιστον ώρες, τα βλέμματα όλων σε σχέση με το Κυπριακό είναι στραμμένα στην τριμερή συνάντηση Αναστασιάδη, Γκουτέρες, Ακιντζί, το βράδυ της Δευτέρας, στο ιστορικό ξενοδοχείο Adlon Kempinski, στο Βερολίνο.

Οι αποστολές τόσο της ε/κ όσο και της τ/κ πλευράς αναχωρούν σήμερα για τη γερμανική πρωτεύουσα, με διαφορετικές επιδιώξεις και θέματα που είναι αποφασισμένες να θέσουν στο πλαίσιο του άτυπου δείπνου στην παρουσία του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. Βασική επιδίωξη, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, είναι να δημιουργηθούν τέτοιες προϋποθέσεις στο δείπνο που να επιτρέψουν στους Αναστασιάδη και Ακιντζί, σε μια συζήτηση ανοιχτής ατζέντας, να διαμορφώσουν μια κοινή αντίληψη και όραμα σε σχέση με το επόμενο βήμα στο Κυπριακό.

Δεν αποκλείεται μεγάλο μέρος του δείπνου να κυλήσει με μόνους συνδαιτυμόνες τους τρεις, αφήνοντας εκτός τους στενούς συνεργάτες, έτσι ώστε να υπάρξει κλίμα εμπιστευτικότητας και ενδεχομένως μη δεσμευτικής, εις βάθος, συνομιλίας μεταξύ τους. Άλλωστε οι δύο πλευρές έχουν ήδη απαντήσει στο ερώτημα του πώς βλέπουν τη συνέχιση της διαδικασίας ενόψει της επανέναρξης ουσιαστικών διαπραγματεύσεων, μέσα από τα υπομνήματα που κατέθεσαν στον γ.γ. του ΟΗΕ και τα οποία συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση του Αντόνιο Γκουτέρες, που συζητήθηκε την εβδομάδα που πέρασε στο ΣΑ του ΟΗΕ. Τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ενθάρρυναν τις δύο πλευρές να στηριχθούν σε προηγούμενες συγκλίσεις και να προσεγγίσουν τη συνάντηση με πνεύμα συμβιβασμού και πολιτικής βούλησης για να εξευρεθεί κοινό έδαφος. Αναφέρθηκαν φυσικά σε λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα, όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του ΣΑ του ΟΗΕ.

Μετέφεραν το μήνυμα, προς όλα τα μέρη, πως θα πρέπει να αξιοποιήσουν παραγωγικά το αμέσως επόμενο διάστημα, δίνοντας την αίσθηση πως επιδίωξη δεν θα πρέπει να είναι η καθυστέρηση στην επανέναρξη της όποιας διαδικασίας, αλλά η επίσπευσή της. Η προσέγγιση αυτή δεν είναι καθόλου τυχαία καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», πηγάζει μέσα από τα συμπεράσματα τα οποία έχει εξαγάγει η Τζέιν Χολ Λουτ, μέσα από τις επαφές που είχε τους τελευταίους μήνες με όλα τα μέρη. Σε αυτή την προσέγγιση, όπως όλα δείχνουν, κρύβεται και το κλειδί της θετικής έκβασης στην τριμερή συνάντηση. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η κ. Λουτ θεωρεί πως δεν θα πρέπει να προτάσσεται επιτακτικά το θέμα της επιπρόσθετης αναλυτικής αναφοράς σε σχέση με την αποτελεσματική συμμετοχή, τουλάχιστον στο παρόν στάδιο, καθώς κάτι τέτοιο περιγράφεται επαρκώς μέσα από προηγούμενες συγκλίσεις των πλευρών όπως επίσης και μέσα από τις αναφορές για πολιτική ισότητα στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να υπάρξει αναφορά σε επαναβεβαίωση της συγκεκριμένης σύγκλισης του παρελθόντος, χωρίς ωστόσο να γίνεται η οποιαδήποτε δεσμευτική αναλυτική αναφορά στο περιεχόμενο αυτής. Θα μπορούσε επίσης να αφήνεται να εννοηθεί πως θα υπάρξει περαιτέρω συζήτηση σε επόμενο στάδιο για το ζήτημα αυτό, μεταξύ των πλευρών. Από την πλευρά της η ε/κ πλευρά, σύμφωνα με πηγές κοντά στο Προεδρικό, θεωρεί πως δεν μπορεί να υπάρξει δέσμευση στο ζήτημα αυτό, αν δεν υπάρξει παράλληλα αναφορά στα ζητήματα εγγυήσεων και ασφάλειας που ενδιαφέρουν σε μεγάλο βαθμό την ε/κ πλευρά.

Ο Νίκος Αναστασιάδης προσεγγίζει τη συνάντηση με τη λογική πως μπορεί να υπάρξει πρόοδος αν αποφευχθούν στο κείμενο των όρων αναφοράς, ή της όποιας ανακοίνωσης, λεπτομέρειες που ενδεχομένως να δημιουργούν προβληματισμό και ανησυχία για το επόμενο βήμα, ιδιαίτερα στο σημείο της πολιτικής ισότητας. Πεποίθηση της ε/κ πλευράς είναι πως μπορεί να υπάρξει στο αμέσως επόμενο διάστημα άτυπη συνάντηση με τις εγγυήτριες δυνάμεις. Σχετικές αναφορές είχαμε άλλωστε και από τον υπουργό Εξωτερικών, ο οποίος μάλιστα δήλωσε με νόημα πως σε αντίστοιχη τριμερή συνάντηση τον Ιούνιο του 2017 λήφθηκε η απόφαση για τη Διάσκεψη για την Κύπρο στο Κραν Μοντανά.



Η τριμερής της 4ης Ιουνίου 2017

Πολλά έχουν γραφτεί και σχολιαστεί σε σχέση με τον καταλυτικό ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει στη διαδικασία της τριμερούς συνάντησης ο Αντόνιο Γκουτέρες. Ο γ.γ. του ΟΗΕ, από την πρώτη στιγμή που ασχολήθηκε εκ της θέσεώς του με το Κυπριακό, έδειξε πως μπορεί, αν το θελήσει, να ωθήσει τις πλευρές προς μια θετική κατάληξη. Ήταν 4 Ιουνίου του 2017, όταν Αναστασιάδης και Ακιντζί κατευθύνθηκαν στη Νέα Υόρκη μετά από κάλεσμα του Αντόνιο Γκουτέρες για να έχουν μια κοινή συνάντηση. Το σκηνικό τότε μύριζε ναυάγιο, με τις πλευρές να επιμένουν η καθεμιά στις δικές της επιδιώξεις. Δεν φαινόταν να υπάρχει έδαφος για συνεννόηση, πριν την τριμερή. Στο τέλος όμως, όπως αναφέρει σε σχετικές δηλώσεις και ο Νίκος Χριστοδουλίδης, αποδείχθηκε πως ήταν η συνάντηση που άνοιξε τον δρόμο για το Κραν Μοντανά. Στη συνάντηση αυτή καταγράφηκε επίσημα πως οι πτυχές της ασφάλειας και των εγγυήσεων είναι κεφαλαιώδη στην επίτευξη συνολικής λύσης στο Κυπριακό, αλλά και στην ανοικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων για το κοινό τους μέλλον. Αποφασίστηκε επίσης να γίνει παράλληλη διαπραγμάτευση σε δύο διαφορετικά τραπέζια όλων των εκκρεμούντων ζητημάτων προς την επίτευξη συμφωνίας. Τότε, ήταν η ε/κ πλευρά που έθετε επιτακτικά πως για να προχωρήσει η διαδικασία θα έπρεπε να καταγραφεί ρητά πως θα συζητηθεί το θέμα των εγγυήσεων και της ασφάλειας, με τον Μουσταφά Ακιντζί να υποστηρίζει πριν τη συνάντηση, όπως και τώρα, πως δεν μπορεί να απαιτείται κατάληξη στο θέμα ασφάλειας και εγγυήσεων προτού συζητηθούν και συμφωνηθούν ζητήματα όπως το εδαφικό και η εσωτερική διακυβέρνηση, ενώ είχε αναφερθεί σε δέκα περίπου ζητήματα που θα έπρεπε να συζητηθούν μαζί σε μια τελική φάση διαπραγμάτευσης, όπως τελικά έγινε στο Κραν Μοντανά.

Οι ενεργειακοί σχεδιασμοί βρέθηκαν και τότε στο επίκεντρο, με την τ/κ πλευρά να θέτει επιτακτικά το αίτημα να τερματίσει τις ενέργειες η Κυπριακή Δημοκρατία στον τομέα αυτό. Έλεγε, επίσης, πως «οι εκλογικές επιδιώξεις δεν πρέπει να μπαίνουν πάνω από τον στόχο της λύσης», εννοώντας φυσικά τις προεδρικές εκλογές του 2018, ενώ απέδιδε το μπλοκάρισμα στη διαδικασία στο ότι υπήρχε «παρέκκλιση από όσα συμφωνήθηκαν από όλες τις πλευρές». Τώρα έχουμε μπροστά μας τις «προεδρικές» του Απρίλη στα κατεχόμενα.

Η στάση του Μουσταφά Ακιντζί

Μεγάλη συζήτηση γίνεται το τελευταίο διάστημα, κυρίως εντός της ε/κ πλευράς, σχετικά με τη στάση την οποία θα τηρήσει ο Μουσταφά Ακιντζί στο πλαίσιο της τριμερούς συνάντησης, καθώς μια σειρά από παραμέτρους διαμορφώνουν συγκεκριμένα ερωτήματα, τα οποία καλείται με τη στάση και τις θέσεις του ενώπιον του Γκουτέρες να απαντήσει ο Τ/Κ ηγέτης. Πολλοί είναι αυτοί που έσπευσαν, εδώ και μήνες, να δώσουν το μήνυμα πως ο Ακιντζί παίζει το τελευταίο του χαρτί ενόψει των «εκλογών» στα κατεχόμενα και πως έχει ανάγκη από αυτή την κινητικότητα στο Κυπριακό, όπως επίσης και να «κλειδώσει» τους όρους αναφοράς για να κρατά ένα δυνατό χαρτί για την επανεκλογή του.

Στο σκεπτικό αυτό ακολούθως προστέθηκε και η ρητορική που υποστηρίζει πως αν δεν υπάρξει θετική εξέλιξη στη διαδικασία για το Κυπριακό τώρα, ενδεχομένως να δεχθούν ισχυρό πλήγμα «εκλογικά» όσοι στην τ/κ πλευρά στηρίζουν μια λύση ΔΔΟ. Ακολούθως όσοι υποστήριξαν αυτή την προσέγγιση κατέληγαν στο συμπέρασμα πως δεν θα έχει άλλη επιλογή ο Ακιντζί από το να κάνει ένα βήμα πίσω από τις τουρκοκυπριακές-τουρκικές επιδιώξεις. Από την άλλη, ακούγονται φωνές, ιδιαίτερα στο κυβερνητικό σχήμα οι οποίες, με στόχο κυρίως να ασκηθεί πίεση προς την τ/κ πλευρά, υποστηρίζουν πως ο Ακιντζί δεν έχει ιδιαίτερα περιθώρια ελιγμών και διαφοροποίησης από την Τουρκία, καθώς η Τουρκία είναι αυτή που ελέγχει στην πραγματικότητα τις κινήσεις στη σκακιέρα του Κυπριακού, όταν πρόκειται για τη στάση της τ/κ πλευράς. Μια λογική την οποία φυσικά απορρίπτουν οι Τ/Κ. Η πραγματικότητα, όπως μας την μεταφέρουν πολιτικοί και συνεργάτες από το περιβάλλον του Τ/Κ ηγέτη, βρίσκεται κάπου στη μέση. Ακόμα και αν κάποιος επιδιώξει μια προσέγγιση με βάση τα δημοσκοπικά αποτελέσματα στα κατεχόμενα, θα δει πως ο Ακιντζί έχει περιθώρια ελιγμών και προς την κατεύθυνση της συμφωνίας επί των όρων αναφοράς αλλά και προς την κατεύθυνση της υπεράσπισης των θέσεων και των επιδιώξεων της τ/κ πλευράς. Το στοιχείο αυτό, στην πραγματικότητα, έρχεται να δέσει με τη διαχρονική στάση και την πεποίθηση του Μουσταφά Ακιντζί. Οι αναλυτές στην τ/κ πλευρά αλλά και Ε/Κ τουρκολόγοι που μελετούν την κατάσταση στα κατεχόμενα επισημαίνουν πως δεν θα πρέπει να αναμένουμε δραματική διαφοροποίηση της στάσης Ακιντζί στο Βερολίνο, σε σχέση με ό,τι έχουμε δει όλα αυτά τα χρόνια παρουσίας του Τ/Κ ηγέτη στις διαπραγματεύσεις. Από τη μια ο Ακιντζί θεωρείται, από μεγάλη μερίδα Τ/Κ, ο άνθρωπος που θέλει λύση ΔΔΟ, ο οποίος μπορεί να ασκεί αντιπολιτευτικό λόγο στην Τουρκία, χωρίς να έρχεται σε ολική ρήξη με την Άγκυρα, ωστόσο την ίδια στιγμή είναι και ο άνθρωπος που μπορεί, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του, να υποστηρίξει επαρκώς και αποτελεσματικά τα δικαιώματα των Τ/Κ.

Με δεδομένα τα πιο πάνω, από τη μια ο Ακιντζί φαίνεται να διατηρεί υψηλά ποσοστά ακόμα και σε ενδεχόμενο διατήρησης της υφιστάμενης κατάστασης σε επίπεδο διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, δηλαδή αυτή της ακινησίας σε σχέση με την ουσιαστική διαπραγμάτευση. Από την άλλη όμως αυτό έρχεται σε σύγκρουση με τις διαχρονικές του θέσεις σε σχέση με το Κυπριακό και την αναγκαιότητα για άμεση πρόοδο που να οδηγήσει στη συνολική επίλυση.

Εν κατακλείδι, ο Τ/Κ ηγέτης αναμένεται να είναι εξαιρετικά προσεκτικός στις κινήσεις του στην τριμερή, με στόχο να διατηρήσει από τη μια την κινητικότητα, η οποία σαφώς και τον συμφέρει ακόμα και «προεκλογικά», όμως από την άλλη δεν αναμένεται να προβεί σε ενέργειες που να δρομολογούν εξελίξεις οι οποίες ενδεχομένως να εξοργίσουν την Άγκυρα, καθώς κάτι τέτοιο μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ για τον ίδιο. Δεν θα τον άφηνε ασυγκίνητο άλλωστε η πιθανή υιοθέτηση από πλευράς Τουρκίας, της τακτικής που ο ίδιος θα θέσει στο τραπέζι της τριμερούς, κάτι που τώρα φαντάζει απίθανο. Αυτό σε πρακτικό επίπεδο προδιαθέτει πως για να υπάρξει θετικό αποτέλεσμα θα πρέπει με κάποιο τρόπο να βρεθεί η χρυσή τομή η οποία να αφήνει παραθυράκι ελπίδας στην τ/κ πλευρά σε σχέση με την πολιτική ισότητα και την αποτελεσματική συμμετοχή, έστω κι αν αυτό δεν συνοδευτεί από ξεκάθαρη δέσμευση της ε/κ πλευράς στις επιδιώξεις των Τ/Κ.