Φωνασκούν οι εκπαιδευτικοί για τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία

Πρόκληση για το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου αποτελεί η ενσωμάτωση στο σχολικό περιβάλλον των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Περισσότερα από 10.000 παιδιά μεταναστών και προσφύγων βρίσκονται στη χώρα μας, τη γειτονιά μας και τα σχολεία μας. Το ερώτημα είναι κατά πόσον τα παιδιά αυτά απολάβουν ίσων ευκαιριών στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Το Υπουργείο Παιδείας θεωρεί ότι γίνεται έργο και ενδεικτικά προβάλλει τις δράσεις και τα προγράμματα τα οποία εφαρμόζει, στη βάση μάλιστα εισηγήσεων ξένων εμπειρογνωμόνων. Οι εκπρόσωποι ωστόσο των εκπαιδευτικών οργανώσεων εντοπίζουν σοβαρά κενά και αδυναμίες στη στήριξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Προγράμματα «κόπηκαν» αιφνιδίως με δικαιολογίες τις οποίες δεν ασπάζεται ο εκπαιδευτικός κόσμος, την ίδια ώρα που συγκεκριμένες προτάσεις τους, όπως για παράδειγμα η δημιουργία τάξεων υποδοχής πριν από την ένταξη των παιδιών στις σχολικές μονάδες, παραμένουν στα συρτάρια. Η βελτίωση των συνθηκών στο σχολικό περιβάλλον για τα παιδιά μεταναστών και προσφύγων ήταν και ένας από τους λόγους της στάσης εργασίας που πραγματοποίησαν οι εκπαιδευτικές οργανώσεις λίγο μετά το πρώτο κουδούνι φέτος.

«Χοντρό» παιχνίδι

Ο πρόεδρος της οργάνωσης των δασκάλων (ΠΟΕΔ) Φίλιος Φυλακτού κάνει λόγο για «χοντρό» παιχνίδι που παίζεται σε βάρος των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Εξηγεί πως καταργήθηκε χωρίς μάλιστα οποιαδήποτε ενημέρωση η στήριξη των αλλόγλωσσων παιδιών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το πρόγραμμα «κόπηκε» για οικονομικούς λόγους. Σημείωσε πως η δικαιολογία που προβάλλει το Υπουργείο Παιδείας ότι οι ώρες του προγράμματος μειώθηκαν συνεπεία της μείωσης του αριθμού των μαθητών/τριών δεν πείθει. Αμφισβήτησε επίσης το τεστ ελληνομάθειας το οποίο διεξάγει το υπουργείο στη φάση υποδοχής των παιδιών, σημειώνοντας ότι «δεν το είδαμε καν». Τα παιδιά, τόνισε, μπαίνουν στις τάξεις πολλές φορές χωρίς να γνωρίζουν ελληνικά. «Αντιλαμβάνεστε πώς νιώθει ένα παιδί όταν βρίσκεται σε μια τάξη και δεν μπορεί να μιλήσει με τους συμμαθητές του ή να αντιληφθεί τι λέει ο δάσκαλός του;» διερωτήθηκε, υπογραμμίζοντας πως μια τέτοια κατάσταση δεν συνάδει με τα ανθρώπινα δικαιώματα και δη την ισότητα των μαθητών/τριών στα εκπαιδευτικά συστήματα. Σημείωσε επιπρόσθετα την ανάγκη να αλλάξουν ο τρόπος και ο χρόνος εφαρμογής του προγράμματος για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Είπε πως το πρόγραμμα προϋποθέτει την εκμάθηση της ελληνικής για δύο χρόνια. «Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό. Κάποιοι παιδιά μπορεί να μάθουν ελληνικά από τον πρώτο χρόνο και κάποια άλλα μπορεί να χρειαστούν τρία χρόνια», είπε, τονίζοντας πως στην κατάρτιση των προγραμμάτων και δράσεων θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες κάθε παιδιού.

Τάξεις υποδοχής

Ο πρόεδρος της οργάνωσης των καθηγητών Κώστας Χατζησάββας επέμενε στη δημιουργία τάξεων υποδοχής για τους αλλόγλωσσους μαθητές πριν από την ένταξή τους στις σχολικές μονάδες σε υποχρεωτική βάση. Πρόκειται για ένα χρόνιο αίτημα της ΟΕΛΜΕΚ το οποίο, όπως ανέφερε στον «Π» ο κ. Χατζησάββας, παραμένει στα συρτάρια. «Έχουμε μαθητές από διαφορετικές χώρες, από εμπόλεμες περιοχές που δεν γνωρίζουν ελληνικά», είπε, για να προσθέσει ότι τα «παιδιά ρίχνονται στην τάξη και ακολούθως παρακολουθούν το πρόγραμμα στήριξης το οποίο αφορά περίπου τις μισές ώρες του διδακτικού χρόνου». Πρακτικά, σημείωσε, δεν λειτουργεί σωστά η στήριξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία. Θέση της οργάνωσης, όπως είπε, είναι η δημιουργία τάξεων υποδοχής εντός των σχολικών μονάδων «ώστε τα παιδιά παράλληλα να κοινωνικοποιούνται με τους συμμαθητές τους και να έρχονται σε επαφή με την κουλτούρα μας». Σε αυτές τις τάξεις, εξήγησε, θα πρέπει να διδάσκεται η ελληνική γλώσσα σε σημείο που να μπορούν τα παιδιά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των αναλυτικών προγραμμάτων. Ο κ. Χατζησάββας υπέδειξε πως για την ενίσχυση αυτών των παιδιών –και όχι μόνο– θα πρέπει να ενισχυθούν τα σχολεία και με εκπαιδευτικούς ψυχολόγους καθώς και με συμβούλους επαγγελματικής και συμβουλευτικής αγωγής (1 σε κάθε γυμνάσιο και 2 σε κάθε λύκειο). Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα για κάθε έναν εκπαιδευτικό ψυχολόγο αντιστοιχούν 3.140 μαθητές/τριες, ενώ είναι υπεύθυνος/η για περίπου 20 σχολικές μονάδες (!).

Σχέδιο δράσης

Παρά τα όσα διαπιστώνουν οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών οργανώσεων, το Υπουργείο Παιδείας θεωρεί ότι εφαρμόζονται προγράμματα και δράσεις που αρχίζουν μάλιστα από το νηπιαγωγείο. Τα πορίσματα της μελέτης των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων σε σχέση με την ένταξη παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου μελετώνται ενδελεχώς από τους αρμοδίους και κάποιες εκ των εισηγήσεών τους άρχισαν ήδη να εφαρμόζονται. Τα ζητήματα που απασχολούν τα παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία στο εκπαιδευτικό σύστημα έχει αναλάβει διατμηματική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν όλες οι διευθύνσεις σχολικής εκπαίδευσης και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο και συντονίζει το έργο. Η επιτροπή ανέλαβε τη διαμόρφωση κειμένου πολιτικής που καλύπτει πέντε άξονες προτεραιότητας:

1. Υποδοχή νεοαφιχθέντων μαθητών/μαθητριών.


2. Χαρτογράφηση μαθητικού πληθυσμού με μεταναστευτική βιογραφία.


3. Διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης.


4. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών της εκπαίδευσης.


5. Προώθηση της διαπολιτισμικής διάστασης των αναλυτικών προγραμμάτων.

Η διατμηματική επιτροπή ετοίμασε σχέδιο δράσης για την κάλυψη των αξόνων αυτών, το οποίο εφαρμόζεται και αξιολογείται ανά διετία. Μέχρι τώρα έχει προωθηθεί η δημιουργία ηλεκτρονικής πλατφόρμας για τη χαρτογράφηση του μεταναστευτικού μαθητικού πληθυσμού, η διαμόρφωση προγράμματος σπουδών για την ελληνική γλώσσα ως δεύτερη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το οποίο αξιοποιείται τώρα για την ανάπτυξη αναλυτικού προγράμματος, η εγκυροποίηση δοκιμίων για την ελληνομάθεια στη δημοτική εκπαίδευση, η προσφορά ποικίλων επιμορφώσεων διά ζώσης και εξ αποστάσεως και η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού.

Για την προώθηση των δράσεων το υπουργείο αξιοποιεί και ευκαιρίες ευρωπαϊκής συγχρηματοδότησης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του προγράμματος Erasmus+. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα ΔΡΑΣΕ –Δράσεις Σχολικής και Κοινωνικής Ένταξης– που καλύπτει την αξιοποίηση βοηθού εκπαιδευτικού στην τάξη ή τη δωρεάν προσφορά απογευματινών μαθημάτων, συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Επίσης, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, αξιοποιώντας συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης προσέφερε και προσφέρει μαθήματα για την ελληνική γλώσσα ως δεύτερη μετά το τέλος των σχολικών μαθημάτων ή κατά τους θερινούς μήνες και έχει δημιουργηθεί επιμορφωτικό και εκπαιδευτικό υλικό που έχει προωθηθεί στα σχολεία της Κύπρου.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, στη δημοτική εκπαίδευση τη σχολική χρονιά 2018-2019 φοιτούσαν 9.662 παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία και στη μέση εκπαίδευση (γυμνάσια, λύκεια, τεχνικές σχολές) 741 παιδιά.

Ενίσχυση δράσεων

Μιλώντας στον «Π» η προϊσταμένη του τομέα επιμόρφωσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου Παυλίνα Χατζηθεοδούλου ανέφερε ότι από τη φετινή σχολική χρονιά άρχισαν να εφαρμόζονται οι εισηγήσεις των ξένων εμπειρογνωμόνων. «Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ομαλή συνέχεια ανάμεσα στις βαθμίδες εκπαίδευσης καθώς και στη βελτίωση της φάσης υποδοχής των παιδιών. Πιο συγκεκριμένα, όπως ανέφερε, στη δημοτική εκπαίδευση δίνεται χρόνος στα παιδιά για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας πριν από την ένταξή τους στην τάξη. «Βρισκόμαστε στην προσπάθεια για αλλαγή της απόφασης ώστε η κατανομή των ωρών για την εκμάθηση της ελληνικής να γίνεται στη βάση του επιπέδου των παιδιών, όχι του αριθμού τους. Ένα άλλο μέτρο που έχει ληφθεί, σύμφωνα με την κ. Χατζηθεοδούλου, αφορά την αξιολόγηση των δεξιοτήτων και γνώσεων των παιδιών στα Μαθηματικά, τις Φυσικές Επιστήμες, κ.λπ., ώστε εκ των προτέρων η διεύθυνση του κάθε σχολείου να γνωρίζει εάν ένα παιδί έχει για παράδειγμα κλίση στα Μαθηματικά.

Συνυφασμένη με το όλο θέμα είναι και η αντιρατσιστική πολιτική που εφαρμόζει το Υπουργείο Παιδείας, τις δράσεις και τα προγράμματα τα οποία έχει επίσης αναλάβει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Η εν λόγω πολιτική αποτελεί ένα ερευνητικά τεκμηριωμένο εργαλείο αντιμετώπισης των ποικίλων ρατσιστικών περιστατικών που βασίζονται σε διάφορους ρατσισμούς, μέσω μιας ολιστικής προσέγγισης. Τα σχολεία οφείλουν να αναφέρουν οποιαδήποτε ρατσιστικά περιστατικά σημειώνονται σε αυτά. Όσον αφορά τον χειρισμό των ρατσιστικών περιστατικών, γίνεται πρωτίστως με παιδαγωγικούς όρους και αποσκοπεί στην αλλαγή συμπεριφορών χωρίς αυτόματη προσφυγή σε τιμωρητικά μέτρα. Υπενθυμίζεται ότι κατά την περσινή χρονιά υποβλήθηκαν από τα σχολεία που συμμετείχαν στο πρόγραμμα 357 περιστατικά ρατσισμού.

Πάει καλά η Κύπρος(;)

Με το θέμα των παιδιών μεταναστών / προσφύγων καταπιάνεται και η έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και κατάρτισης 2019 της ΕΕ, στην οποία αναφέρεται ότι το 2018 στη χώρα μας υποβλήθηκαν 7.765 νέες αιτήσεις ασύλου –αριθμός σημαντικά υψηλότερος σε σύγκριση με το 2017 (4.600)– εκ των οποίων οι 1.090 υποβλήθηκαν από άτομα κάτω των 18 ετών. Οι συγγραφείς της έκθεσης κρίνουν ότι η Κύπρος εφαρμόζει ολοκληρωμένη πολιτική για την ενσωμάτωση των μαθητών/τριών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των νεοαφιχθέντων. Ωστόσο, σημειώνουν, δεν παρέχονται κατευθύνσεις πολιτικής για την παροχή μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε νεαρούς ενήλικους μετανάστες, παρότι το ποσοστό των νεοαφιχθέντων προσφύγων/μεταναστών ηλικίας 18-34 ετών είναι ιδιαίτερα υψηλό, καθώς ανέρχεται στο 62%. Υποδεικνύουν πάντως ότι ένταξη των παιδιών με μεταναστευτική βιογραφία πρέπει να υποστηριχθεί ειδικότερα μέσω της παροχής κατάρτισης σε εκπαιδευτικούς και διευθυντές σχολείων. Στην εν λόγω έκθεση υπογραμμίζεται πως οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί στο πλαίσιο έρευνας του ΟΟΣΑ επισημαίνουν την ανάγκη συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης στον συγκεκριμένο τομέα (19,6%) σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ (13,4%).

Μπρελόκ με εικόνες

Ένα παιδάκι από τη Συρία μπαίνει σε μια σχολική μονάδα χωρίς να γνωρίζει ελληνικά. Ποια είναι η πρώτη αντίδραση του δασκάλου; Στο ερώτημα αυτό απαντά η προϊσταμένη επιμόρφωσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η οποία, όπως σημειώνει, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να ετοιμάσει ένα μπρελόκ για παράδειγμα με διάφορες εικόνες (βρύση, τουαλέτα, βιβλίο, μολύβι κ.λπ.) οι οποίες θα διευκολύνουν τη λειτουργία του παιδιού στο σχολικό περιβάλλον. Εάν το παιδί χρειάζεται να πιει νερό, θα μπορεί να δείξει στον/στην εκπαιδευτικό του την εικόνα με τη βρύση. Η/ο εκπαιδευτικός θα πει τη λέξη «νερό» ή τη λέξη «βρύση» ώστε να αρχίσει να έρχεται το παιδί σε επαφή με τη γλώσσα. Σύμφωνα με την κ. Χατζηθεοδούλου, το σχετικό υλικό είναι εύκολα προσβάσιμο σε όλους τους εκπαιδευτικούς.