Το ρωσοτουρκικό φλερτ και στο φυσικό αέριο

Η κρίση στις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας τα τελευταία χρόνια πέρασε από διάφορες φάσεις όξυνσης ή εκτόνωσης, με τη μεγάλη εικόνα αυτής να εδράζεται όχι μόνο στα ταραγμένα υποσυστήματα της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής (κυρίως λόγω του Συριακού), αλλά και στη σύνθετη εξίσωση αυτού που τυποποιείται ως η κρίση των S-400 / F-35. Εξαιτίας αυτής της πολύπλοκης κατάστασης και με φόντο τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Συρία, η ευρασιατική στροφή της Άγκυρας προς τη Μόσχα, η στενή συνεργασία στο έδαφος (π.χ. ΒΑ Συρία) και η περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων στον ενεργειακό τομέα δημιουργούν υπαρξιακής φύσεως διλήμματα για τη Δύση (ΗΠΑ και ΕΕ) δεδομένου του νευραλγικού ρόλου της Τουρκίας όχι μόνο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, αλλά και αναφορικά με τον ευρύτερο γεωπολιτικό της προσανατολισμό. Η πτυχή της ενεργειακής εμβάθυνσης μεταξύ Μόσχας και Άγκυρας είναι μια διάσταση που υπό το βάρος των εξελίξεων στη Συρία και στο μέτωπο των S-400 / F-35 περνάει, σχετικά, απαρατήρητη.

Τεράστιας σημασίας χώρα

 Η Τουρκία λόγω γεωγραφικής θέσης αποτελεί για τη ρωσική γεωπολιτική της ενέργειας μια τεράστιας σημασίας χώρα: Η Τουρκία δεν είναι απλώς μια χώρα που καταναλώνει τη ρωσική ενέργεια (“consumer country”). Αποτελεί μια γεωγραφική οντότητα που διαδραματίζει κομβικής σημασίας ρόλο ως διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας. Για να αναλογιστούμε το πόσο σημαντικός κόμβος είναι αρκεί να αντιληφθούμε πως το 3,7% της παγκόσμιας καθημερινής κατανάλωσης πετρελαίου διακινείται μέσω τουρκικού εδάφους, ενώ και γεωγραφικά η εγγύτητα της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και στην Κασπία Θάλασσα την καθιστούν την πλησιέστερη χώρα στο 73% των παγκόσμιων κοιτασμάτων πετρελαίου και στο 72% των παγκόσμιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Ο έλεγχος επί του Βοσπόρου και των Στενών (Δαρδανέλλια), η άμεση προσβασιμότητα στα λιμάνια της Κασπίας Θάλασσας και η σύνδεση μεταξύ Ευρώπης, Καυκάσου και Κεντρικής Ασίας επιτρέπουν στην Τουρκία να διαδραματίζει τον ρόλο ενδιάμεσου μεταξύ των χωρών που παράγουν και εξάγουν ενεργειακούς πόρους και των μεγάλων αγορών των χωρών που τους καταναλώνουν. Και παρά το γεγονός πως η φυσική ενεργειακή γέφυρα στην οποία καθίσταται η Τουρκία θα ανταγωνιζόταν τη ρωσική εξαγωγή φυσικού αερίου από την Κασπία, αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια αποτελεί παράδοξο: H Τουρκία εντάσσεται στις ενεργειακές οδούς των ρωσικών εξαγωγών ενέργειας.

Η ρωσική στρατηγική

 Πέραν των σφιχτών εναγκαλισμών του Πούτιν με τον Ερντογάν στο Σότσι και της παράδοσης των ρωσικών πυραύλων S-400 στην Τουρκία, αυτό που περνάει απαρατήρητο σε μεγάλη μερίδα αναλυτών είναι η ρωσική στρατηγική αντίληψης της γεωπολιτικής της ενέργειας σε σχέση με την Τουρκία. Η Ρωσία επιθυμεί να εμβαθύνει περαιτέρω τις σχέσεις της με την Τουρκία όχι μόνο στα παραδοσιακά υποσυστήματα της Ασίας, του Καυκάσου και της Μέσης Ανατολής, αλλά και στον αναδυόμενο –ιδωμένο ξεχωριστά– νευραλγικό γεωπολιτικό χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Και η Μόσχα εφαρμόζει αυτή τη στρατηγική σε δύο βασικούς άξονες: στη μεγιστοποίηση της επέκτασης, σε βαθμό ελέγχου, των ρωσικών επενδύσεων στις τουρκικές δομές ενέργειας με μια, παράλληλη, ελαχιστοποίηση της έκθεσης των ρωσικών επενδύσεων στο ασταθές τραπεζικό –εν γένει οικονομικό– περιβάλλον της Τουρκίας. Αυτό το ιδιότυπο “maximin” της ρωσικής διείσδυσης στις τουρκικές ενεργειακές δομές και εγκαταστάσεις αποτελεί μια πολύ σοφιστικέ εκδοχή μιας νέας ρωσικής πολιτικής που δεν προμηνύει θετικές εξελίξεις για τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, όπως η Κύπρος, η Αίγυπτος και το Ισραήλ, δεδομένων και των προοπτικών που αναπτύσσονται στην περιοχή λόγω των υδρογονανθράκων αλλά και λόγω των αναθεωρητικών κινήσεων της Τουρκίας ή της δυναμικής επιστροφής της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή (έλεγχος Συρίας).

Σημαντικές εξελίξεις

 Στο πλαίσιο της ως άνω στρατηγικής, η Ρωσία εισήλθε πολύ δυναμικά τελευταίως στην τουρκική αγορά ενέργειας εξαγοράζοντας έναν πολύ σημαντικό αριθμό τουρκικών εταιρειών. Σε ρωσικά συμφέροντα ανήκουν πλέον τόσο η Turcas Petrol A.S. όσο και οι Bosphorus Gaz Corporation, Avrasya Gaz A.S. και Akpet Fuel Distribution Inc στους τομείς της εκμετάλλευσης πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου. Στο κομμάτι του ηλεκτρισμού η Prismian Telecom Cables και οι Turk Prismian Kablo ve Sistemleri και Trakya Electric Uretim Ve Ticaret Anonim Sirketi ανήκουν πλέον σε ρωσικά συμφέροντα, ενώ –τέλος– δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη στενή συνεργασία Ρωσίας και Τουρκίας στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας – με την εταιρεία (Akkuyu Nuklear Anonim Sirketi), που ασχολείται με την ανάπτυξη του πυρηνικού σταθμού στο Άκουγιου, να είναι πλέον ρωσικών συμφερόντων. Την ίδια στιγμή η απόφαση της ρωσικής κρατικής τράπεζας Sberbank να πουλήσει τον περασμένο Ιούλιο τη –με βάση την Τουρκία– Denizbank στη, συμφερόντων των ΗΑΕ, ENBD καταδεικνύει πως η Μόσχα προσπαθεί με κάθε τρόπο να μειώσει την έκθεσή της στην ασταθή τουρκική λίρα.

Η σχέση της Κύπρου

 Οι εξελίξεις τόσο στον άξονα των ρωσοτουρκικών όσο και σε αυτόν των αμερικανορωσικών σχέσεων αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Κύπρο, η οποία βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο αναφορικά με το ενεργειακό της πρόγραμμα τόσο σε σχέση με το μέλλον των γεωτρήσεων όσο και αναφορικά με τις τουρκικές έκνομες ενέργειες στην ΑΟΖ της. Η μεγάλη εικόνα όμως της περιοχής και οι επιμέρους σε εξέλιξη δυναμικές καθιστούν, ανεπιστρεπτί, την Ανατολική Μεσόγειο ως ένα νέο αναδυόμενο πεδίο δυνητικών συγκρούσεων λόγω της γεωπολιτικής της ενέργειας.



*Twitter: @JohnPikpas