Τζον Σιτιλίδης: H Kύπρος δεν επιστρέφει στο 1974

Γράφει: Μανιάνα Καλογεράκη

Η Κύπρος δεν θα επιστρέψει στην προ '74 εποχή, αλλά θα προσφέρει ένα νέο όραμα και ένα ενωμένο μέλλον για όλους τους Κυπρίους, τονίζει σε αποκλειστική του συνέντευξη στον «Π» ο ειδικός σύμβουλος του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών Τζον Σιτιλίδης. Ο κ. Σιτιλίδης μιλά για το Κυπριακό, τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας, αλλά και την πιθανή οικονομική παρακμή που μπορεί να προκαλέσει στη χώρα του Ερντογάν η αγορά των S-400.

Σημαντικά πλεονεκτήματα

Κύριε Σιτιλίδη, κατ’ αρχήν επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω αν πιστεύετε ότι όλο αυτό το επιχείρημα σχετικά με το φυσικό αέριο -ειδικά στην περιοχή της Κύπρου- μπορεί να καθορίσει το μέλλον μας.

Είναι στην πραγματικότητα ο καλύτερος «κινητήρας πλούτου», ή υπάρχουν άλλες μορφές φυσικής δυναμικής, όπως ο ήλιος και ο άνεμος, που είναι επίσης καλό ή ακόμα καλύτερο να επενδύσουμε; Πώς θα περιγράφατε αυτούς που υπολογίζουν αποκλειστικά στο φυσικό αέριο για μια πιο ευημερούσα Κύπρο;

H αναδυόμενη βιομηχανία φυσικού αερίου της Κύπρου θα προσδώσει ενεργειακή ευελιξία στην Κύπρο και θα ενισχύσει τον τομέα των εξαγωγών και το εμπορικό της ισοζύγιο, ενώ θα αναβαθμίσει το προφίλ της στις περιφερειακές γεωπολιτικές στρατηγικές. Ιδανικά, δεν θα έπρεπε να ορίζει το μέλλον της Κύπρου. Κάθε υγιής οικονομία θα πρέπει να ποικίλλει, και ­­­μάλιστα στον ύψιστο αποτελεσματικά βαθμό. Αλλά το φυσικό αέριο προσφέρει σημαντικά οικονομικά, πολιτικά, διπλωματικά και ενεργειακά πλεονεκτήματα στην Κύπρο, τα οποία οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι έχουν τη σοφία να επιδιώξουν, δεδομένου ότι οι αναλύσεις κόστους-οφέλους θα στοχεύσουν σε μακροπρόθεσμη κερδοφορία για τον ιδιωτικό τομέα της Κύπρου και τη διεθνή ενεργειακή βιομηχανία.

Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια είναι χρήσιμα συμπληρώματα για τα ορυκτά καύσιμα, αλλά σε καμία οικονομία στον κόσμο δεν έχει αποδειχθεί ότι υπερβαίνουν αποτελεσματικά την καθαρή συγκέντρωση ισχύος, την αποδοτικότητα και το χαμηλό κόστος των υδρογονανθράκων. Οι πηγές ηλιακού και αιολικού καυσίμου είναι διαλείπουσες, απρόβλεπτες και συχνά μη διαθέσιμες, επομένως δεν υπάρχει μεγάλη αξιοπιστία για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα διατηρούμενα επίπεδα που απαιτούνται για μια σύγχρονη βιομηχανική οικονομία. Η ηλιακή και η αιολική ενέργεια τείνουν να είναι βαριά επιδοτούμενες βιομηχανίες που στρεβλώνουν τις μακροπρόθεσμες αγορές ενεργειακού εφοδιασμού. Χρόνια, ίσως δεκαετίες, θα απαιτηθούν για την οικοδόμηση μιας εθνικής και διεθνούς υποδομής που θα αντικαταστήσει τους τομείς πετρελαίου και φυσικού αερίου που έχουν επιτύχει τόσο θεαματικά την οικονομική ανάπτυξη και την ουσιαστική πρόοδο σε σχεδόν κάθε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου. Εκτός αν η τεχνολογία μπορεί να παραδώσει ανεξάρτητες ηλιακές ή αιολικές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με προσιτή μαζική αποθήκευση, διαφορετικά αυτές οι μορφές ενέργειας θα παραμείνουν σχετικά ασήμαντες σε εθνική και διεθνή κλίμακα.

«Παρακολουθούμε στενά»

Πριν από λίγους μήνες δηλώσατε ότι «ο Ερντογάν πρέπει να προσέχει να μην βλάψει την οικονομία της χώρας προκειμένου να συγκεντρώσει 'πόντους' στην εγχώρια πολιτική σκηνή ή να προκαλέσει αντιαμερικανικά ή αντι-ΝΑΤΟϊκά συναισθήματα». Θα θέλατε να γίνετε πιο συγκεκριμένος σε αυτό;

Ο Λευκός Οίκος παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις αλλαγές της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής στην Τουρκία, δεδομένης της σπουδαιότητας της σχέσης ΗΠΑ-Τουρκίας σε διμερές επίπεδο και στο πλαίσιο των ζωτικής σημασίας προβλημάτων εθνικής ασφάλειας στις περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Θα ωφελήσει τις σχέσεις ΗΠΑ - Τουρκίας, τους υποστηρικτές του Προέδρου Ερντογάν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την κυβέρνηση να μετριάσει το αντιαμερικανικό και το αντι-ΝΑΤΟϊκό συναίσθημα που μπορεί να φαίνεται σαν χρήσιμη βραχυπρόθεσμη τακτική στην Άγκυρα, αλλά μπορεί να βλάψει μόνιμα τις σχέσεις με τρόπους που θα βλάψουν σοβαρά τα ίδια τα συμφέροντα της Τουρκίας, καθώς και ευρύτερους στόχους της Δύσης στη γειτονιά της Τουρκίας και στην ευρύτερη περιοχή.

«Σύμπραξη Τουρκίας - Ρωσίας»

Πώς αλλάζει η γεωπολιτική ισορροπία μετά την συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας;

Η Ρωσία και η Τουρκία είναι ιστορικοί εχθροί, που έχουν αναμετρηθεί σε δεκάδες πολέμους κατά τη διάρκεια των αιώνων, όλοι κερδισμένοι από τη Ρωσία, εκτός από τον Ψυχρό Πόλεμο, με την Τουρκία από την πλευρά της επιτυχούς Δυτικής Συμμαχίας. Σήμερα, η Μόσχα και η Άγκυρα αναπτύσσουν μία τακτική σύμπραξη που εκμεταλλεύεται το βίαιο χάος στη Συρία, τη διπλωματική απομόνωση του Ιράν και το πολυετές ζήτημα του Κουρδικού, προκειμένου να μειωθεί η προβολή της εξουσίας και η γεωπολιτική επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών στον κοινό τους ευρασιατικό χώρο από τη Μαύρη Θάλασσα έως τον Κόλπο του Ομάν. Πρόκειται για σοβαρή ανησυχία για τους σχεδιαστές της ασφάλειας της Δύσης, δεδομένης της αποφασιστικότητας της Μόσχας να αποσταθεροποιήσει την ευρωπαϊκή πολιτική και να αποσυνθέσει τόσο το ΝΑΤΟ, όσο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε συνδυασμό με την κεντρική στρατηγική θέση της Τουρκίας να επηρεάσει τις εθνικές και μη κρατικές πολιτικές από τα Βαλκάνια ώς το Αφγανιστάν. 

«Πού το πάει η Ρωσία»

Πώς μπορεί να επηρεαστεί η Ρωσία στο Κυπριακό, δεδομένης της συνεργασίας με την Τουρκία;

Η Ρωσία έχει πολλά συμφέροντα στην Κύπρο. Το κυριότερο είναι να εκμεταλλευτεί τη διαίρεση της χώρας προκειμένου να εδραιώσει τον έλεγχο της Μόσχας για την προμήθεια πετρελαίου και φυσικού αερίου σε Ευρωπαίους πελάτες. Η Μόσχα επιδιώκει επίσης να επιδεινώσει τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας και με την ΕΕ, και τις ΗΠΑ ευρύτερα, δεδομένης της αντίθεσής της σε πολλές τουρκικές πολιτικές, εντός και γύρω από την Κύπρο. Με τις 49ετείς μισθώσεις σε ναυτικές και εναέριες εγκαταστάσεις στις μεσογειακές ακτές της Συρίας, το ρωσικό ναυτικό και αεροπορικό δυναμικό θα καταστήσει την παρουσία της Μόσχας υπό μορφή διάσπασης, αισθητή στην κρίσιμη περιοχή για τις επόμενες δεκαετίες, σε άμεση αντίθεση - υπό τη σημερινή ρωσική ηγεσία - με τις επιχειρήσεις ναυσιπλοΐας από τον έκτο στόλο των ΗΠΑ και άλλες δυτικές στρατιωτικές δυνάμεις, ούτως ώστε να διασφαλίσει καθεστώς ελεύθερων και ανοιχτών λωρίδων θαλάσσιων μεταφορών, υποθαλάσσιων καλωδίων διαδικτύου και συναφών θαλάσσιων λωρίδων επικοινωνιών.

«Αν ο Ερντογάν επιλέξει...»

Είναι -κατά τη γνώμη σας- ο Ερντογάν αποφασισμένος να διακινδυνεύσει τις σχέσεις του με τον Ντόναλντ Τραμπ; Ή θα το σκεφτεί δύο φορές αυτή τη φορά;

Αποτελεί τρομακτική πρόκληση να προβλέψουμε τις επόμενες κινήσεις του Προέδρου Ερντογάν σχετικά με τη σχέση του με τον Πρόεδρο Τραμπ ή με άλλους σημαντικούς πολιτικούς ηγέτες. Οποιεσδήποτε μονομερείς τουρκικές ενέργειες στη Συρία που απειλούν τη στρατιωτική εκστρατεία εναντίον ριζοσπαστικών ισλαμιστών τρομοκρατών, ή απειλούν τις συριακές κουρδικές δυνάμεις που χρησιμεύουν ως στρατεύματα εδάφους κατά του Ισλαμικού Κράτους, μπορεί να προκαλέσουν μία σημαντική αντίδραση από την Ουάσινγκτον. Ομοίως, οι διμερείς σχέσεις έχουν ήδη υποστεί τριβή, αφού η Τουρκία άρχισε να δέχεται τα συστήματα S-400 από τη Ρωσία, εκθέτοντας αμερικανικά στρατιωτικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας σε συμβιβασμούς νοημοσύνης, που είναι απολύτως απαράδεκτοι για την αμερικανική στρατιωτική διοίκηση. Οι εσφαλμένες απαιτήσεις του Προέδρου Ερντογάν για την έκδοση του Fetullah Gulen από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με νομικά στοιχεία για την εκπλήρωση των απαιτούμενων προτύπων, δημιούργησαν επίσης πολύ ανεπιθύμητα προβλήματα. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν την ισχυρότερη δυνατή αμοιβαία επωφελή σχέση με την Τουρκία. Εάν η Άγκυρα επιδιώξει το ίδιο, η σχέση μπορεί να βελτιωθεί. Αν ο Πρόεδρος Ερντογάν επιλέξει διαφορετικά, θα παραδώσει στους πολίτες της Τουρκίας ένα φτωχότερο και λιγότερο ασφαλές μέλλον.

 «Παρακμή λόγω S-400»

Οι αναλυτές χαρακτηρίζουν την οικονομία της Τουρκίας ως μια μηχανή που χειροτερεύει. Αλλά ο Πρόεδρος Ερντογάν, αντί να ρίχνει τους τόνους, διεκδικεί, όπως βλέπουμε, ακόμη περισσότερα για την Τουρκία. Πώς μπορεί να φτάσει σε ένα αποτέλεσμα που θα είναι ικανοποιητικό για όλους τους γείτονές του;

Η αξίας 800 δισ. δολαρίων G-20 οικονομία της Τουρκίας ήταν σε ύφεση, με πραγματική αύξηση του ΑΕΠ σε μείον 1,7%, πληθωρισμό πάνω από 19% και ανεργία στο 14%. Η λίρα πέρυσι υποχώρησε σχεδόν στο 30% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Έρευνας του Κογκρέσου, «η τουρκική οικονομία επιβραδύνθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια του 2018, εισερχόμενη σε ύφεση... με αρνητικές συνέπειες τόσο για την καταναλωτική ζήτηση, όσο και για τις εταιρείες που αναζητούν ή αποπληρώνουν δάνεια στις παγκόσμιες αγορές. Οι προβλέψεις για το 2019 παραμένουν γενικά αρνητικές». Η αξιοπιστία εξακολουθεί να είναι αξιοσημείωτη, αυξανόμενη από τις συνεχείς ανησυχίες για το κράτος δικαίου, την εσωτερική πολιτική αβεβαιότητα και το σημαντικό εταιρικό χρέος. Ο Πρόεδρος Ερντογάν προσπαθεί να τονώσει την ανάπτυξη για να ενισχύσει τη ζήτηση των καταναλωτών, σε μια αποφασιστική προσπάθεια να αποφύγει να στραφεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για ένα πακέτο χρηματοδοτικής βοήθειας. «Έκτισε» εκ νέου και επέκτεινε με επιτυχία την τουρκική οικονομία από τότε που παρέλαβε την εξουσία το 2003, βοηθώντας την Τουρκία να ανακάμψει από την παρέμβαση του ΔΝΤ το 2000.

 «Παράγοντας σταθερότητας η Κύπρος»

Θα περιγράφατε την Κύπρο ως σημείο / κέντρο σταθερότητας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο ή υπάρχει ακόμα δουλειά που πρέπει να γίνει πάνω σε αυτό;

Στον στρατηγικό σύνδεσμο της Τουρκίας, της Συρίας, του Λιβάνου, του Ισραήλ, της Αιγύπτου και της Ελλάδας, η Κύπρος διατηρεί σημαντικές δυνατότητες να λειτουργήσει ως σταθεροποιητική δύναμη στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η Βρετανική Αυτοκρατορία θεωρούσε το νησί ως ένα «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» πάνω από το κανάλι του Σουέζ, το οποίο κατέγραψε ρεκόρ το 2018, τόσο για τη μεταφορά εμπορευμάτων όσο και για τον αριθμό των πλοίων που διέσχιζαν το πέρασμα. Περισσότερα από 18.000 πλοία - συμπεριλαμβανομένων 5.700 πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων - χρησιμοποίησαν την πλωτή πτέρυγα πέρυσι, που αποτελούν σχεδόν το 10% του συνόλου του διεθνούς εμπορίου. Οι βρετανικές κυριαρχικές βάσεις στην Κύπρο είναι ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης για κινητικές επιχειρήσεις στην ταραχώδη Μέση Ανατολή και οι καλές σχέσεις της Κύπρου με το Ισραήλ και πολλές αραβικές χώρες αποτέλεσαν την αιχμή της ευκαιριακής διπλωματικής επιτυχίας στην προβληματική περιοχή. Η οροσειρά του Τροόδους παρέχει επίσης τη δυνατότητα στις Δυτικές μυστικές υπηρεσίες να παρακολουθούν τη ραδιοφωνική, δορυφορική και μικροκυματική κίνηση στη Μέση Ανατολή, από τη Λιβύη έως τον Καύκασο. Όμως, κανένα από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεν μπορεί να αξιοποιηθεί πλήρως ή αποτελεσματικά εφόσον η πολιτική αβεβαιότητα στην Κύπρο συνεχίζεται λόγω της μη εξουσιοδοτημένης στρατιωτικής παρουσίας της Τουρκίας στη βόρεια Κύπρο και της απροθυμίας της Άγκυρας να εξετάσει την πλήρη αποχώρηση από την κυρίαρχη χώρα έναντι ανταλλαγής ως πλήρες μέλος της ΕΕ και διεθνή ένταξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

 Τι -κατά την άποψή σας- θα συνιστούσε την καλύτερη λύση του Κυπριακού, σύμφωνα με τον αμερικανικό παράγοντα;

Η ιδανική λύση στην Κύπρο θα δημιουργήσει μια ασφαλή, κυρίαρχη, ανεξάρτητη και δημοκρατική ομοσπονδιακή συνταγματική δημοκρατία, ελεύθερη από οποιαδήποτε εξωτερική στρατιωτική παρουσία. Η νέα δημοκρατία θα σέβεται πλήρως και θα προστατεύει τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια κάθε πολίτη, ο οποίος με τη σειρά του θα φέρει την ευθύνη για την προστασία και την προάσπιση αυτών των δικαιωμάτων για μια ιστορική κοινωνική συμφιλίωση που θα διαρκέσει. Η Κύπρος δεν θα επιστρέψει στο status quo πριν από το 1974, αλλά θα προσφέρει ένα νέο όραμα για ένα ενωμένο μέλλον για όλους τους Κύπριους υπό την αιγίδα της ένταξης στην ΕΕ και της αμοιβαίας δυτικής άμυνας μέσω της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Ο τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται αυτό το αποτέλεσμα εξαρτάται από τις αποφάσεις των εκλεγμένων ηγετών της κυπριακής κοινότητας με τη δημοκρατική υποστήριξη των πολιτών της Κύπρου. Εάν οι ηγέτες αυτοί μπορέσουν να επιτύχουν μία διευθέτηση που υποστηρίζεται από τις αντίστοιχες πλειοψηφίες τους, τότε η Ελλάδα, η Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα γίνουν πρώην εγγυητικές δυνάμεις και θα σεβαστούν τις λαϊκές επιθυμίες των πολιτών της Κύπρου και της εκλεγμένης κυβέρνησής τους.



Ο Τζον Σιτιλίδης εκτελεί χρέη συμβούλου διπλωματίας του State Department. Από το 2006, και κατόπιν σύμβασης που υπέγραψε με την αμερικανική κυβέρνηση, ηγείται του προγράμματος σπουδών Ανεπτυγμένων Περιοχών Νοτίου Ευρώπης (σήμερα Ελλάδας, Τουρκίας και Κύπρου) στο Ινστιτούτο Διεθνών Υπηρεσιών (Foreign Service Institute): Πρόκειται για την επαγγελματική διπλωματική ακαδημία του State Department, αρμόδια για τους επαγγελματίες ειδικούς εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Είναι κάτοχος master Διεθνών Σχέσεων, με εξειδίκευση στην πολιτική Διεθνούς Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Columbia.