Στρατηγική διαχείρισης υδάτων: Το 1/3 των αναγκών από ανακυκλωμένο

Ανάμεσα στα σημαντικά ευρήματα που ανέδειξε το χθεσινό δεύτερο μέρος της έρευνας του «Π» για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, είναι και οι προβλέψεις ότι η ζήτηση νερού για άρδευση στην Κύπρο θα αυξηθεί από 6% έως 20% την περίοδο 2020-2050.

Στο σημερινό τρίτο μέρος της έρευνας, αρμόδιοι λειτουργοί αναφέρονται στον στόχο της βιώσιμης διαχείρισης των υδατικών πόρων στη γεωργία με βάση και τη νέα στρατηγική που έχει πρόσφατα συσταθεί και τονίζουν τη σημασία της υδατικής συνείδησης και της καθολικής προσαρμογής της αρδευτικής πρακτικής στα νέα δεδομένα. Η προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και η ορθολογική χρήση των υδάτινων πόρων στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων αποτελεί επιβεβλημένη αναγκαιότητα για το παρόν και το μέλλον του τόπου, καθώς τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη εμφανή. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι όλο και πιο συχνά, οι ξηροθερμικές περίοδοι είναι έντονες και μακρές, η βροχόπτωση θα μειώνεται και αντιστοίχως ανάλογα και η διαθεσιμότητα του νερού...

Η νέα στρατηγική

Μιλώντας στον «Π» η αναπληρώτρια διευθύντρια του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων Παναγιώτα Χατζηγεωργίου και ο ανώτερος λειτουργός του Τμήματος Γεωργίας Χρίστος Χατζηαντώνης τόνισαν την ανάγκη για σωστή και αποτελεσματική χρήση του νερού στην άρδευση και προσαρμογή στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής.

Παράλληλα, αναφέρονται στα νέα έργα υποδομής και σε δράσεις στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής για τη Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων για την Αντιμετώπιση της Ανομβρίας, η οποία εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον περασμένο Ιούνιο και προβλέπει βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα για τις περιόδους 2019-2022 και 2023-2030, αντιστοίχως.

Σύμφωνα με τη νέα στρατηγική, βασικές επιδιώξεις είναι η διασφάλιση της πληρέστερης δυνατής κάλυψης των υδατικών αναγκών για όλες τις χρήσεις, η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των υδάτινων πόρων και η διασφάλιση της ποιότητας και της προστασίας των υδάτινων πόρων και του περιβάλλοντος. Για τη διασφάλιση των αναγκαίων ποσοτήτων νερού τίθεται ως προϋπόθεση η προσαρμογή στα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται με την κλιματική αλλαγή, μέσω της αύξησης της δυναμικότητας του αφαλατωμένου νερού και της μέγιστης δυνατής αξιοποίησης του ανακυκλωμένου νερού.

Στα μέτρα περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η εφαρμογή καινοτόμων τεχνολογιών καταγραφής και διαχείρισης αρδευτικών δικτύων και η πιλοτική εφαρμογή συστημάτων δορυφορικής τηλεπισκόπησης για την ανίχνευση διαρροών νερού στα δίκτυα.

Η διαθεσιμότητα του νερού, εξήγησε ο κ. Χατζηαντώνης, μεταβάλλεται σημαντικά τόσο από περιοχή σε περιοχή όσο και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Συνεπώς, επιβάλλεται η εφαρμογή ορθής πρακτικής για την ικανοποίηση της παρούσας και της μελλοντικής ζήτησης στην απαιτούμενη ποσότητα και ποιότητα, λαμβάνοντας υπόψη τη διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος.



Αύξηση ανακυκλωμένου

Είναι πολύ σημαντική και επιτακτική η εξοικονόμηση του νερού, τονίζει η κ. Χατζηγεωργίου, καθώς και η αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών νερού όπως είναι το αφαλατωμένο για την ύδρευση και το ανακυκλωμένο για την άρδευση. Στόχος, σημείωσε, είναι η αξιοποίηση 100% του ανακυκλωμένου νερού το οποίο παράγεται από τους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων. «Σήμερα αξιοποιούνται 20 εκατ. κ.μ. ανακυκλωμένο νερό με τα υφιστάμενα έργα υποδομής τα οποία καλύπτουν το 11% των αναγκών στην άρδευση. Η δυναμικότητα των σταθμών επεξεργασίας θα φτάσει μελλοντικά -και με τα διάφορα έργα υποδομής που υλοποιούνται και προγραμματίζονται- τα 65 εκατ. κ.μ. νερό, όταν ενωθούν και άλλα υποστατικά στους σταθμούς επεξεργασίας. Ο στόχος μας μελλοντικά είναι να αξιοποιούνται και τα 65 εκατ. κ.μ. ανακυκλωμένο νερό που θα παράγονται, ούτως ώστε να συμβάλλουν στο ισοζύγιο της γεωργίας» είπε. Σύμφωνα με το χθεσινό μας ρεπορτάζ και τα στοιχεία που αντλήσαμε από το Ινστιτούτο Κύπρου με βάση τα μοντέλα και τις εκτιμήσεις, η ποσότητα νερού άρδευσης στην Κύπρο ανέρχεται στα 155-180 εκατ. κυβικά μετρά κατά μέσο όρο ετησίως. Συνεπώς όταν το ανακυκλωμένο νερό φτάσει στο μάξιμουμ της παραγωγής του θα καλύπτει περίπου το ένα τρίτο των αναγκών.

Αυτή τη στιγμή, ανέφερε η κ. Χατζηγεωργίου, βρίσκονται σε εξέλιξη έργα υποδομής στη Λάρνακα, στην Ανθούπολη, ενώ στη Βαθιά Γωνιά αναμένεται επέκταση. Επίσης, συνεχίζεται ο εμπλουτισμός των υδροφορέων Έζουσας και Ακρωτηρίου με ανακυκλωμένο νερό και στη συνέχεια το νερό αυτό ανακτάται στρατηγικά και αξιοποιείται στη γεωργία. Πέραν από τα έργα υποδομής, σημείωσε, στο πλαίσιο της στρατηγικής θα ετοιμαστεί μια διαχειριστική μελέτη με στόχο την ενίσχυση των αρδευτικών αναγκών της δυτικής επαρχίας της Λευκωσίας.

Επιπλέον η κ. Χατζηγεωργίου ανέφερε ότι γίνονται σκέψεις για διερεύνηση του ενδεχομένου για μονάδες αφαλάτωσης για σκοπούς άρδευσης με εφαρμογή σύγχρονων καινοτόμων τεχνολογιών που θα είναι αποδοτικές οικονομικά και με λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Νέα φράγματα

Στην Κύπρο υπάρχει πληθώρα φραγμάτων επεσήμανε η κ. Χατζηγεωργίου. «Είμαστε η πρώτη χώρα στην ΕΕ σε αριθμό φραγμάτων ανά την επικράτειά μας -μιλάμε για χωρητικότητα  330 περίπου εκατ. κ.μ. Σε καλές χρονιές, πρόσθεσε, όπως ήταν η φετινή, υπάρχει μεγάλη αποθήκευση στα φράγματα. Μπορούμε να ικανοποιούμε τις ανάγκες της γεωργίας, χωρίς όμως σπατάλες. Πάντοτε πρέπει να κάνουμε εξοικονόμηση νερού ανεξαρτήτως αν μια χρονιά είναι καλή ή όχι», υπογράμμισε. Όπως μας ανέφερε θα κατασκευαστεί νέο φράγμα στην Τερσεφάνου χωρητικότητας 3,6 εκατ. κ.μ. για να αποθηκεύεται το νερό που παράγεται στους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα κατά τη χειμερινή περίοδο και να αξιοποιείται το καλοκαίρι. Προγραμματίζεται, επίσης, η κατασκευή δυο φραγμάτων στην Αραδίππου, στους ποταμούς Καμμίτση και Αρχάγγελο, και μακροπρόθεσμα φράγμα στην Επισκοπή.

Απαιτούνται νέες, μη υδροβόρες καλλιέργειες

Για την αντιμετώπιση της έλλειψης νερού, ανέφερε ο κ. Χατζηαντώνης, απαιτείται η εξοικονόμηση με αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, επιλογή και σωστή χρήση βελτιωμένων συστημάτων άρδευσης, με ωράρια άρδευσης, εξεύρεση νέων πηγών, αύξηση των υδάτινων πόρων, την αφαλάτωση, χρήση υφάλμυρων νερών και με ανακυκλωμένο νερό. Το πιο σημαντικό μέτρο, ανέφερε, είναι η πλήρης ένταξη του ανακυκλωμένου νερού στη γεωργία.

Για την προσαρμογή της γεωργίας στην κλιματική αλλαγή, επεσήμανε ο κ. Χατζηαντώνης, απαιτούνται καλλιέργειες οι οποίες δεν είναι υδροβόρες. «Ο γεωργός θα πρέπει να ελέγχει τα συστήματα άρδευσης που χρησιμοποιεί, να έχει μετρητή, να ποτίζει πρωινές ή απογευματινές ώρες. Στην εξοικονόμηση του νερού μπορούν να βοηθήσουν και τα καινούργια συστήματα άρδευσης, όπως είναι οι μετεωρολογικοί σταθμοί - ειδικά για μεγάλα αγροκτήματα, καθώς και τα υδροπονικά συστήματα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στην Κύπρο πέραν του 96% των αρδευόμενων καλλιεργειών έχουν βελτιωμένα συστήματα άρδευσης», δήλωσε.

Στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής συμβάλλει και η μείωση-σωστή χρήση των λιπασμάτων. «Το πρόβλημα της νιτρολίπανσης μάς οδήγησε να προωθήσουμε την ορθολογική χρήση των λιπασμάτων και των κοπριών», είπε.

Κύρια πηγή της παρουσίας νιτρικών αλάτων στα υπόγεια και επιφανειακά νερά είναι τα αζωτούχα λιπάσματα, τα κτηνοτροφικά απόβλητα, τα αστικά λύματα κ.ά. Παράλληλα, ανέφερε ο κ. Χατζηαντώνης, μέσω του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης οι γεωργοί μπορούν να κάνουν αιτήσεις για να βελτιώσουν τις υποδομές τους και τις καλλιέργειές τους για προστασία του περιβάλλοντος και μείωση του κόστους παραγωγής. Επίσης, πρόσθεσε, επιχορηγούνται βιολογικοί σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων στις κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς και φωτοβολταϊκά σε κτηνοτροφικές- γεωργικές μονάδες για να καλύπτουν τις ανάγκες τους για εξοικονόμηση ενέργειας. Τέλος, όπως ανέφερε, πρόσφατα εγκρίθηκε από το Υπ. Συμβούλιο πρόταση για δημιουργία αφαλατώσεων από γεωργούς με δυνατότητα παράδοσης του παραγόμενου νερού στο Τμ. Αναπτύξεως Υδάτων και παραλαβή του στο τεμάχιο του γεωργού δεδομένου ότι υπάρχει δυνατότητα μεταφοράς του.

Η αλόγιστη κατανάλωση νερού είναι ανάμεσα στα προβλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι αρμόδιες αρχές. Όπου εντοπίζεται υπερκατανάλωση νερού, ξεκαθάρισε η κ. Χατζηγεωργίου, οι πολίτες πληρώνουν τιμή σχεδόν διπλάσια από την κανονική με βάση τους κανονισμούς τιμολόγηση.

Δορυφόρος για διαρροές

Όσον αφορά στις απώλειες του ίδιου του συστήματος, η κ. Χατζηγεωργίου είπε ότι, πέρα από τους ελέγχους που γίνονται, θα δοκιμαστεί πιλοτικά μια εφαρμογή για ανίχνευση διαρροών μέσω δορυφόρων. Αφού μελετηθούν τα αποτελέσματα, συμπλήρωσε, θα είναι δυνατή η εφαρμογή σε ευρύτερη κλίμακα για επιδιόρθωση ή/και αντικατάσταση αγωγών όπου χρειάζεται.

Ποιότητα ανακυκλωμένου

Είναι σημαντικό, τόνισε η κ. Χατζηγεωργίου, οι αγρότες να ακολουθούν τον κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής για το ανακυκλωμένο νερό. Με βάση τον κώδικα αυτό επιτρέπεται η άρδευση όλων των καλλιεργειών, εκτός από τα φυλλώδη λαχανικά που τρώγονται ωμά π.χ. μαρούλι, ή τους κονδύλους και βολβούς που τρώγονται ωμοί, όπως είναι τα καρότα. Η νομοθεσία που διέπει το ανακυκλωμένο νερό στην Κύπρο, διευκρίνισε, είναι πιο αυστηρή σε σχέση με τη νομοθεσία της ΕΕ. «Παράγουμε τριτοβάθμια επεξεργασμένο νερό με πολύ αυστηρές προδιαγραφές, και ως εκ τούτου», τόνισε , «γίνονται συχνοί έλεγχοι του παραγόμενου νερού από το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων και από το Τμήμα Περιβάλλοντος.