Μα τι τρώνε τα παιδιά στις σχολικές καντίνες;

Δεν αγοράζουν μόνο υγιεινά σνακ τα παιδιά μας από τα σχολικά κυλικεία. Από σοκολάτες μέχρι… αναψυκτικά εντοπίστηκαν σε πολλές καντίνες σε Λάρνακα και Λευκωσία παρά το γεγονός ότι απαγορεύεται αυστηρά η διάθεση τέτοιων προϊόντων στη βάση των κανονισμών και της νομοθεσίας. Συμβαίνει όμως και το εξής παράδοξο: Ενώ οι μαθητές/τριες κάποιων σχολείων ισχυρίζονται ότι καθημερινά αγοράζουν από την καντίνα του σχολείου τους προϊόντα που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο με τα προσφερόμενα είδη, τέτοια προϊόντα δεν εντοπίστηκαν κατά τις επιθεωρήσεις των Τοπικών Επιτροπών Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων. Γεγονός που μπορεί να σημαίνει ότι τα «απαγορευμένα» προϊόντα δεν τοποθετούνται σε περίοπτη θέση. Κρύβονται, και… αποτελούν κοινό μυστικό ανάμεσα στους κυλικειάρχες και τους μαθητές/τριες. Οι δε τιμές, σε αρκετά προϊόντα, διαπιστώθηκε ότι είναι πάνω από τις προκαθορισμένες. Κατά τη σχολική χρονιά 2018-2019 οι Τοπικές Επιτροπές Λάρνακας και Λευκωσίας πραγματοποίησαν 162 επιθεωρήσεις σε 111 σχολεία όλων των βαθμίδων. Τα αποτελέσματα των εν λόγω ελέγχων δεικνύουν πως οι μαθητές/τριες σε ένα μεγάλο ποσοστό κυλικείων μπορούν να βρουν ό,τι… «τραβήξει» η όρεξή τους! Οι Τοπικές Επιτροπές, κατά τους ελέγχους τους, ήρθαν όμως ενώπιον και άλλων καταστάσεων: Kυλικεία που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις σε σχέση με την κτηριακή τους υποδομή και απουσία βασικού εξοπλισμού. Η αντίδραση των υπευθύνων για την κατάσταση είναι, πάντως, αξιοσημείωτη: Το Υπουργείο Παιδείας ρίχνει την μπάλα στις Σχολικές Εφορείες. Οι δε Σχολικές Εφορείες πιστεύουν πως το πρόβλημα δεν είναι και τόσο μεγάλο όσο παρουσιάζεται.

Μακρύς ο κατάλογος με τις παρανομίες

Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Καταναλωτών, από την άλλη, επιρρίπτει σοβαρότατες ευθύνες σε Σχολικές Εφορείες και το Υπουργείο Παιδείας. Οι λειτουργοί του συνδέσμου διαπιστώνουν ιδίοις όμμασι, κάθε χρόνο, ότι κάποιες Σχολικές Εφορείες επιδεικνύουν υπερβολική ανοχή σε διαχρονικές παραβάσεις ειδών και τιμών του εγκεκριμένου καταλόγου για τα σχολικά κυλικεία. Την ίδια ώρα όμως διαπιστώνουν και την αδυναμία του Υπουργείου Παιδείας να υιοθετήσει αποτελεσματικά μέτρα για τη διόρθωση του αλαλούμ που παρατηρείται. Πιο ενδεικτικό παράδειγμα δεν μπορεί να υπάρχει από τα ίδια τα αποτελέσματα των 162 επιθεωρήσεις των Τοπικών Επιτροπών Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων Λάρνακας και Λευκωσίας μέσα από τα οποία φαίνεται ότι:

- Οι μαθητές δεν γνώριζαν ικανοποιητικά τις εγκεκριμένες τιμές και τα είδη του εγκεκριμένου καταλόγου

- Προϊόντα τιμοκαταλόγου προσφέρονταν σε υψηλότερες τιμές από τις εγκεκριμένες

- Πωλούνταν είδη που δεν περιλαμβάνονταν στους εγκεκριμένους καταλόγους

- Παρασκευάζονταν σάντουιτς προς κατανάλωση εκτός προδιαγραφών σε περιεχόμενο ή βάρος.





Οι έλεγχοι σε αριθμούς

Πιο συγκεκριμένα, όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών Μάριος Δρουσιώτης μιλώντας στον «Π», κατά τους ελέγχους παρατηρήθηκαν τα πιο κάτω:

- Περισσότερα από δύο στα δέκα κυλικεία (22%) διαπιστώθηκε ότι πωλούσαν είδη εκτός καταλόγου. Για παράδειγμα εντοπίστηκαν σοκολάτες, τυρόπιτες με σφολιάτα, λουκανικόπιτες, αναψυκτικά κ.ά.

- Το 20% των κυλικείων παραβίαζαν τις τιμές, πωλούσαν δηλαδή ακριβότερα τα προϊόντα.

- Το 11% των κυλικείων πωλούσε είδη εκτός προδιαγραφών, όπως για παράδειγμα σάντουιτς με περιεχόμενο μικρότερο από το προκαθορισμένο.

- Σε ένα στα δέκα κυλικεία τα σάντουιτς δεν πληρούσαν τις προδιαγραφές. Περιείχαν υλικά που δεν επιτρέπονται στη βάση της νομοθεσίας, όπως για παράδειγμα σαλάμι ενώ στο 3% των κυλικείων διαπιστώθηκε ότι το βάρος στα σάντουιτς ήταν… μικρότερο από το προκαθορισμένο. Δεν περιείχε δηλαδή την ποσότητα των υλικών που καθορίζουν οι κανονισμοί.

- 12% των κυλικείων είχαν κρυμμένα προϊόντα τα οποία απαγορεύεται να πωλούνται στους μαθητές/τριες. Όπως εξήγησε ο κ. Δρουσιώτης ρωτήθηκαν μαθητές πριν την έναρξη του ελέγχου του κυλικείου οι οποίοι ανέφεραν ότι αγοράζουν συγκεκριμένα είδη εκτός τιμοκαταλόγου. Αυτά τα προϊόντα δεν βρέθηκαν να υπάρχουν στο κυλικείο κατά τη διεξαγωγή της επιθεώρησης οπόταν κατά τους ελέγχους καταγράφηκαν ως «απόκρυψη προϊόντων». «Αυτό λογικά συμβαίνει διότι με κάποιο τρόπο οι υπεύθυνοι κυλικείου ενημερώνονται για τη διενέργεια του ελέγχου εκ των προτέρων έτσι απομακρύνουν τα εν λόγω προϊόντα», είπε. Πρόσθεσε δε ότι «η ερώτηση που υποβάλλεται στους μαθητές/τριες αφορά τις τιμές των προϊόντων που αγοράζουν από το κυλικείο του σχολείου τους. Θέλοντας να δείξουν ότι θυμούνται τις τιμές αποκαλύπτουν όλα τα προϊόντα χωρίς να γνωρίζουν ποια από αυτά είναι είδη εκτός τιμοκαταλόγου. Δεν νιώθουν, δηλαδή, ότι εκθέτουν κάποιον».







Μεγαλύτερο πρόβλημα στη Λάρνακα

Μέσα, πάντως, από τα αποτελέσματα των επιθεωρήσεων στις σχολικές καντίνες των επαρχιών Λάρνακας και Λευκωσίας φαίνεται ξεκάθαρα ότι τα σχολικά κυλικεία στη Λάρνακα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, παρανομούν. Σύμφωνα με τον κ. Δρουσιώτη, στη Λάρνακα ελέγχθηκαν σχολικά κυλικεία σε 24 σχολεία όλων των βαθμίδων και έγιναν συνολικά 34 επιθεωρήσεις με το 68% να διαπιστώνεται ότι πωλούν είδη εκτός καταλόγου, το 85% να πωλούν προϊόντα πιο πάνω από τις τιμές που προκαθορίζονται, το 50% των κυλικείων διέθεταν προϊόντα εκτός προδιαγραφών, το 41% πωλούσαν σάντουιτς με υλικά τα οποία δεν περιλαμβάνονται στον εγκεκριμένο κατάλογο ενώ στο 9% βρέθηκε ότι τα σάντουιτς ήταν κάτω του βάρους που θα έπρεπε να είχαν. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι σχεδόν 6 στα δέκα κυλικεία φαίνεται να πωλούσαν… κρυφά εκτός καταλόγου τρόφιμα στους μαθητές/τριες. Τα προϊόντα δεν εντοπίστηκαν στις επιθεωρήσεις, οι μαθητές όμως άλλα είπαν στα μέλη της Τοπικής Επιτροπής… Στη Λευκωσία ελέγχθηκαν 87 κυλικεία σχολείων (128 επιθεωρήσεις) εκ των οποίων:

- το 9% πωλούσε είδη εκτός καταλόγου

- το 2% παραβίαζε τις τιμές

- στο 2% των κυλικείων διαπιστώθηκε ότι υπήρχε πρόβλημα στα συστατικά του σάντουιτς ενώ σε ποσοστό 2% εντοπίστηκε πρόβλημα στο βάρος των σάντουιτς. Κανένα κυλικείο δεν διαπιστώθηκε ότι αποκρύβει προϊόντα.



Κτηριακά προβλήματα και ελλείψεις εξοπλισμού

Ανησυχητικά είναι όμως και τα συμπεράσματα των επιθεωρήσεων σε σχέση με τα κτηριακά προβλήματα και τις ελλείψεις σε εξοπλισμό που παρουσιάζουν τα σχολικά κυλικεία. Το 28% των κυλικείων από σύνολο 111 σχολείων παρουσίαζαν κτηριακά προβλήματα όπως φθαρμένους/ξεφυλλισμένους τοίχους, σπασμένα πλακάκια, υγρασία, προβληματικές πόρτες, προβλήματα με λάμπες, απουσία κλιματιστικού, απουσία ζεστού νερού σε νιπτήρα κ.λπ. Επίσης στο 29% των κυλικείων διαπιστώθηκαν ελλείψεις και κενά στον εξοπλισμό τους. Είχαν, για παράδειγμα, φθαρμένους πάγκους, πάγκους χωρίς ανοξείδωτο ατσάλι. Παρατηρήθηκε ότι απουσίαζαν μυγοπαγίδες, συρμάτινα πλέγματα σε πόρτες ή παράθυρα, θερμόμετρα χώρου κ.λπ.



Η μπάλα στις Σχολικές Εφορείες

Η έρευνα του Συνδέσμου Καταναλωτών θορύβησε το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας παρά το γεγονός ότι την καθ’ ύλην αρμοδιότητα για τον έλεγχο των σχολικών κυλικείων τον έχουν οι Σχολικές Εφορείες. Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση, το υπουργείο έχει προβεί στη σύσταση επιτροπής, η οποία θα μελετήσει το θέμα αναθεώρησης και τροποποίησης των περί Σχολικών Κυλικείων Νόμων του 2000 και 2005, ώστε η λειτουργία των σχολικών κυλικείων να εξυπηρετεί στον μέγιστο δυνατό βαθμό τον σκοπό για τον οποίο προορίζεται. Το υπουργείο ξεκαθαρίζει σε ανακοίνωσή του ότι τον έλεγχο σε ό,τι αφορά τη σωστή οργάνωση και λειτουργία των σχολικών κυλικείων ασκούν Τοπικές Επιτροπές Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων (ΤΕΕΣΚ), οι οποίες εποπτεύονται από την Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων (ΚΕΕΣΚ). Η Κεντρική Επιτροπή έχει την αρμοδιότητα να αποφασίζει για τα υπό έγκριση προϊόντα που διατίθενται από τα κυλικεία, να παρέχει τις σχετικές προδιαγραφές των προϊόντων προς τις Σχολικές Εφορείες, να εκδίδει κατάλογο με τα είδη και τις τιμές των προϊόντων που προσφέρονται στα κυλικεία, να καθορίζει ή να διαφοροποιεί τις τιμές των προϊόντων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο και να εποπτεύει τους ελέγχους που διεξάγονται από τις Τοπικές Επιτροπές. Στις Τοπικές Επιτροπές μετέχουν και εκπρόσωποι του Κυπριακού Συνδέσμου Καταναλωτών και οι έλεγχοι που διεξάγουν αφορούν θέματα παραβάσεων σχετικά με τις τιμές και τα είδη του καταλόγου, καθώς και παραβάσεων όσον αφορά τους κανόνες υγιεινής των τροφίμων, τους χώρους, τον εξοπλισμό και το προσωπικό των κυλικείων. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, το Υπουργείο Παιδείας στη βάση των εκθέσεων των Τοπικών Επιτροπών, οι οποίες κοινοποιούνται στους οικείους επιθεωρητές κάθε διεύθυνσης εκπαίδευσης, προβαίνει σε συστάσεις προς τις Σχολικές Εφορείες για τη λήψη των μέτρων που προνοούνται από τη σχετική νομοθεσία, εφόσον οι αναθέτουσες αρχές είναι οι Σχολικές Εφορείες. Σε πολλές περιπτώσεις, μετά από τις εκθέσεις αξιολόγησης των επιτροπών ή μετά από επώνυμες καταγγελίες που κοινοποιούνται στο υπουργείο και κατόπιν σχετικής διερεύνηση, διενεργούνται αιφνίδιοι έλεγχοι σε σχολεία από εξουσιοδοτημένους λειτουργούς του Γραφείου Ασφάλειας και Υγείας. Το υπουργείο τονίζει τέλος ότι αποτελεί υποχρέωση των Σχολικών Εφορειών να επιλαμβάνονται οποιωνδήποτε καταγγελιών μέσω των νενομισμένων διαδικασιών, αφού αρμόδιες για την επιβολή ποινών είναι οι Σχολικές Εφορείες ως οι αρχές και όχι το υπουργείο.

Ελάχιστες οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης

O πρόεδρος της Παγκύπριας Συντονιστικής Επιτροπής Σχολικών Εφορειών Ντίνος Έλληνας μιλώντας στον «Π» αναφέρει ότι δεν αποδέχεται ότι οι Σχολικές Εφορείες δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Παραπέμπει στον νόμο, που χρήζει τροποποίησης, και σημειώνει ότι η Τοπική Επιτροπή Κυλικείων στην οποία μετέχουν, μεταξύ άλλων, εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές διενεργεί τρεις φορές τον χρόνο αιφνίδιους ελέγχους στα κυλικεία και σημειώνει σε συγκεκριμένο έντυπο τις παρατηρήσεις της ως προς τα είδη, την ποιότητα, τις τιμές των προϊόντων, τις συνθήκες προετοιμασίας των σάντουιτς (καθαριότητα και καταλληλότητα χώρων και σκευών κ.ά.). Το εν λόγω έντυπο αποστέλλεται στην οικεία σχολική εφορεία και στο Υπουργείο Παιδείας. Ερωτηθείς σε ποιες ενέργειες προχωρούν οι Σχολικές Εφορείες στην περίπτωση που γίνονται αποδέκτες αρνητικών αναφορών για κάποιο σχολικό κυλικείο ο κ. Έλληνας σημειώνει πως πρώτο μέτρο είναι η αποστολή επιστολής με παρατήρηση, δεύτερο μέτρο η επιβολή προστίμου από 500 μέχρι 1000 ευρώ ενώ για σοβαρές παραβάσεις η νομοθεσία προβλέπει τη διακοπή του συμβολαίου. Αναφέρει πάντως πως σπάνια οι Σχολικές Εφορείες λαμβάνουν αρνητικές αναφορές από τις Επιτροπές. Διαβεβαιώνει πως σε τέτοιες περιπτώσεις γίνονται αμέσως συστάσεις και η συντριπτική πλειοψηφία των κυλικειαρχών συμμορφώνεται. Ερωτηθείς σχετικά με τη διακοπή συμβολαίων, είπε πως κάθε χρόνο οι εφορείες αναγκάζονται να διακόψουν πέντε με δέκα συμβόλαια.

Αυτά πρέπει να πωλούν οι σχολικές καντίνες

Οι υπεύθυνοι των κυλικείων μπορούν να επιλέξουν από μια γκάμα προϊόντων συγκεκριμένων εταιρειών και προδιαγραφών. To Yπουργείο Παιδείας και δη ο πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου Σχολικών Κυλικείων ενημερώνει από την έναρξη της σχολικής χρονιάς τις διευθύνσεις των σχολείων για τους εγκεκριμένους τιμοκαταλόγους και τις προδιαγραφές των προϊόντων που θα προσφέρονται. Σάντουιτς που παρασκευάζονται με συγκεκριμένα υλικά, αρτοποιήματα με ζύμη (αυστηρώς απαγορεύεται η σφολιάτα), γαλατάκια, φρέσκοι χυμοί και διάφορα υγιεινά σνακ (ρυζογκοφρέτες, φρυγανιές, κριτσίνια, μπάρες δημητριακών κ.ά.) είναι μόνο μερικά από τα προϊόντα που μπορεί να διαθέτει στους μαθητές/τριες ένα σχολικό κυλικείο. Τα τελευταία χρόνια στον κατάλογο έχουν προστεθεί τα βιολογικά προϊόντα αλλά και προϊόντα τα οποία απευθύνονται σε άτομα με ειδικές διατροφικές ανάγκες. Επίσης τα σχολικά κυλικεία μπορούν να πωλούν παγωτά τους μήνες Απρίλιο-Ιούνιο, Σεπτέμβριο-Οκτώβριο. Να σημειωθεί ότι εκδίδονται δύο τιμοκατάλογοι προϊόντων σχολικών κυλικείων. Ο ένας αφορά τη Δημοτική Εκπαίδευση και ο δεύτερος τη Μέση Γενική και Μέση Τεχνική Εκπαίδευση. Οι κατάλογοι, στην πλειοψηφία των προϊόντων, δεν παρουσιάζουν αξιοσημείωτες διαφορές ως προς τα είδη αλλά και ως προς τις τιμές πλην του ότι στα γυμνάσια, λύκεια και τεχνικές σχολές διατίθεται μόνο το μεγάλο μέγεθος στα σάντουιτς στην τιμή του 1 ευρώ και 60 σεντ (όπως και στο δημοτικό). Τα δε αρτοποιήματα λόγω του ότι είναι πιο μεγάλα σε μέγεθος διατίθεται στην τιμή του 1 ευρώ και 40 σεντ. Επίσης, τα κυλικεία στη Μέση Εκπαίδευση προσφέρουν κάποια προϊόντα που δεν προσφέρουν τα κυλικεία δημοτικών σχολείων. Όπως για παράδειγμα το παγωμένο τσάι το οποίο οι μαθητές μπορούν να αγοράσουν από 0,60 σεντ μέχρι 1 ευρώ (αναλόγως επωνυμίας και μεγέθους).