Ούτε ένα ποτήρι αλκοόλ σε ανηλίκους

«Τι έχει πόψε το πρόγραμμα;», ρωτά ο 17χρονος Χρυσόστομος τους φίλους του ενώ πηγαίνουν «κάτω». Η απάντηση που δίνουν όλοι μαζί με μια φωνή είναι «ποτό». Ο Χρυσόστομος, η Άντρεα, η Ευθυμία και ο Χρίστος, -οι τρεις τελευταίοι 15 ετών- είναι οι πρωταγωνιστές ενός συγκλονιστικού ντοκιμαντέρ με τίτλο «Έμπουσα» το οποίο αποτελεί μία ακτιβιστική πράξη της Κύπριας σκηνοθέτιδας Έλενας Φιτικίδου Αλωνεύτη. Το φιλμ κάνει πρεμιέρα την προσεχή Τετάρτη 7 Αυγούστου στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού.

Εσφαλμένη η αντίληψη

Η Έλενα δίνει από μία κάμερα στα τέσσερα παιδιά και τα καλεί να καταγράψουν τις εξόδους τους. Τι κάνουν, τι πίνουν, πόσο πίνουν, πώς νιώθουν όταν βγαίνουν και πίνουν, τι είναι αυτό που τους αρέσει στο ποτό. Μας λένε και από πόσων ετών πίνουν. On record και οι γονείς αυτών των παιδιών, οι οποίοι μέσα από τις απόψεις τους μας μεταφέρουν την επικρατούσα κουλτούρα σε ό,τι αφορά τη στάση τους απέναντι στην πόση αλκοόλ από τα παιδιά τους.

Κάποια στιγμή ακούμε τον πατέρα του ενός κοριτσιού να μας λέει: «Εν καλά να πίνει μισό ποτηράκι, να συνηθίσει ο οργανισμός της. Διότι όταν δεν είναι συνηθισμένη μόνο με τη μυρωδιά μια νύχτα που δεν θα είμαστε εκεί, μπορεί να γίνει οτιδήποτε».

Και η μητέρα ενός από τα παιδιά: «Στην ηλικία των 15 ετών δεν νομίζω ότι είναι κακό να πιουν ένα μπουκαλάκι τύπου απεριτίφ… αναψυκτικό, δροσιστικό», ένα ελαφρύ κοκτέιλ με ελάχιστο αλκοόλ.

Αυτή η άποψη δεν εκφράζει μόνο τους Κύπριους γονείς, αλλά όπως βλέπουμε καθώς εξελίσσεται η ταινία, ολόκληρη η Ευρώπη βασίζεται σε μια εσφαλμένη αντίληψη σύμφωνα με την οποία ο καλύτερος τρόπος να προστατέψεις ένα παιδί από το να γίνει αλκοολικό ή να καταστραφεί από το αλκοόλ, είναι να γνωρίσει το αλκοόλ κατά την εφηβεία με υπεύθυνο τρόπο σε ένα ελεγχόμενο και… στοργικό περιβάλλον.

Διαβάστε επίσης: Το 3% των Κυπρίων εθισμένο στο αλκοόλ

Σνιφάρισμα με… σύνεση;

Η πιο συγκλονιστική, ίσως, αλήθεια για το την πόση αλκοόλ από ανήλικους βγαίνει από το στόμα του ψυχολόγου-νευρολόγου dr Aric Sigman, ο οποίος είναι ένας από τους βασικούς συνεντευξιαζόμενους στο ντοκιμαντέρ. Λέει λοιπόν: «Αν θέλετε να αποτρέψετε το παιδί σας από το να εθιστεί στην κοκαΐνη θα του μάθετε να σνιφάρει με σύνεση; Ή από την ηρωίνη. Θα του μάθετε πώς να χτυπάει ενέσεις με σύνεση; Ή ακόμα και το τσιγάρο. Θα του μάθετε το τσιγάρο για τον αποτρέψετε από το κάπνισμα. Προφανώς όχι»... Και συνεχίζει: «Έτσι και το αλκοόλ. Προσπαθούμε να μάθουμε τα παιδιά μας να καταναλώνουν με σύνεση μια εξαιρετικά εθιστική ουσία, παραβλέποντας τη δύναμη αυτού του εθισμού».

15χρονα, τα τέλεια θύματα

Όπως εξηγεί ο ίδιος ο dr Sigman, τα 15χρονα είναι η πλέον ευάλωτη ομάδα όσον αφορά στον εθισμό. «Ο εγκέφαλός τους», εξηγεί, «είναι τέλειο σημείο εθισμού. Και σε αυτό το σημείο πρέπει οι γονείς περισσότερο από ποτέ να επέμβουν και να τα καθοδηγήσουν», απαγορεύοντάς τους παντελώς την πόση αλκοόλ.

Όσον αφορά στα αλκοολούχα αναψυκτικά που οι γονείς θεωρούν… αθώα, δεν είναι και τόσο... «Είναι ο πιο ευχάριστος τρόπος να ανακαλύψεις το αλκοόλ. Έχει γεύση αναψυκτικού, είναι σε όμορφο μπουκάλι με πολύ ελκυστικό χρώμα. Έχει όλες τις οπτικές και αισθητήριες ιδιότητες ενός απεριτίφ. Οι γονείς σωστά πιστεύουν ότι τα ποτά με λιγότερη περιεκτικότητα είναι καλύτερα για τα παιδιά τους. Αλλά παραμένουν αλκοόλ»!

13 χρονών και πίνουν…

Ο Ευρωπαίος επίτροπος Υγείας Vytenis Andriukaitis παραδέχεται πως η ΕΕ είναι παγκόσμιος πρωταθλητής στην κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους. «Φανταστείτε, 13 χρονών και πίνουν… Στο εύρος ηλικίας 15-16 οι αριθμοί μαρτυρούν μια πολύ ανησυχητική κατάσταση», η οποία γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική όταν σύμφωνα με τα στοιχεία πάνω από 320 χιλ. νέοι στην Ευρώπη από 15 έως 29 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με το αλκοόλ. Η κατανάλωση αλκοόλ από τους νέους συνδέεται με οδικά δυστυχήματα, με καβγάδες, με ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ή και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. «Η ζημιά από την κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να είναι άμεση, γίνεται την ίδια νύχτα», σημειώνεται στην ταινία.



Τι συμβαίνει στα παιδιά

Όπως ακούμε να λέγεται μέσα από το ντοκιμαντέρ, το αλκοόλ προκαλεί εγκεφαλική βλάβη στους νέους την ίδια ώρα που καταναλώνεται. Η ανάπτυξη και η ωρίμανση του εγκεφάλου του ανθρώπινου σώματος δεν ολοκληρώνεται πριν από την ηλικία των 24,5 ετών. Πλέον, όπως επισημαίνεται, η τεχνολογία μας επιτρέπει να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει στον εγκέφαλο των εφήβων, οι οποίοι καταναλώνουν αλκοόλ. Φαίνεται, όπως αναφέρεται, να ευαισθητοποιεί το νευρωνικό κύκλωμα του εθισμού, ενεργοποιεί τα κύτταρα του εγκεφάλου και τα κυκλώματα που σχετίζονται με τον εθισμό στους εφήβους. Αυτές οι περιοχές του εγκεφάλου, οι οποίες συνδέονται με τη σχολική επίδοση και τον συναισθηματικό έλεγχο, επηρεάζονται αρνητικά από το αλκοόλ. Επίσης, το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει αλλαγές οι οποίες, ενδεχομένως, όταν πλέον τα παιδιά είναι ενήλικες, να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη καρκίνου. Το αλκοόλ θεωρείται η κύρια αιτία θνησιμότητας για νέους ηλικίας 15 έως 29 ετών.



Μην πίνετε με τα παιδιά σας

Τόσο ο dr Aric Sigman όσο και ο dr Lars Moller, εκ των διευθυντών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τονίζουν πως δεν υπάρχει κατώτατο όριο, ούτε όριο ασφαλείας κατανάλωσης αλκοόλ από παιδιά.

«Μην πίνετε με τα παιδιά σας. Προσπαθήστε να τους δίνετε το καλό παράδειγμα διότι τα παιδιά μιμούνται αυτό που κάνετε. Αν προσπαθήσετε να διδάξετε στους νέους πώς να πίνουν λιγάκι για να μπορούν να το ελέγχουν αυτοί ακριβώς, είναι αυτοί που πίνουν περισσότερο όταν μεγαλώσουν», επαναβεβαιώνει ο dr Moller, ο οποίος παραδέχεται πως δεν υπάρχει πρόσβαση σε επαρκή ενημέρωση για αυτό το θέμα.

Εδώ θα ήταν καλά να υπενθυμίσουμε προς προβληματισμό πως οι Κύπριοι έφηβοι είναι οι 3οι  σε κατανάλωση αλκοόλ σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Παντελής έλλειψη πολιτικής βούλησης

Η Έλενα Φιτικίδου Αλωνεύτη ξεκίνησε την έρευνά της για τη σχέση ανηλίκων με το αλκοόλ πριν από πέντε χρόνια. Μία προσωπική της εμπειρία, κατά την οποία βρέθηκε στα ούρα ενός δικού της ανθρώπου που είχε πέσει αναίσθητος από το αλκοόλ, μία ουσία που βρίσκεται συνήθως σε νοθευμένα ποτά, την οδήγησε να ψάξει απαντήσεις στα καυτά ερωτήματα που την βασάνιζαν... Γιατί επιτρέπεται η πόση αλκοόλ σε ανήλικους στα κλαμπ; Ποιος έχει την ευθύνη να ελέγξει τις ταυτότητες των νέων που μπαίνουν σε αυτά; Γιατί η Αστυνομία δεν επιβάλλει βαριά πρόστιμα στους παρανομούντες; Όπως η ίδια σημειώνει σε συνέντευξή της στον «Π», μέσα από την έρευνα επιβεβαιώθηκε η παντελής έλλειψη πολιτικής βούλησης για την προστασία των εφήβων από το αλκοόλ. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης δεν είναι μόνο «προνόμιο» της Κύπρου, αλλά και της Ευρώπης, όπως σχολιάζει κι ο επίτροπος για θέματα υγείας της ΕΕ στο ντοκιμαντέρ, ο οποίος θεωρεί πως οι δυνάμεις της αγοράς είναι υπερβολικά επιθετικές και δημιουργούν τη νέα γενιά πότιδων.



Η Έλενα Φιτικίδου Αλωνεύτη

Όπως σημειώνει η Έλενα υπάρχει εμπειρία άλλων χωρών και υπάρχουν έτοιμες λύσεις που μπορούμε να φέρουμε και στην Κύπρο, αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους αρμόδιους. Όπως τονίζει, στόχος του φιλμ είναι να δημιουργήσει κοινωνική αλλαγή. «Κτίζουμε έναν κόσμο στον οποίο βάζουμε τα παιδιά μας και δεν είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Είναι μια κοινωνική ταινία που εξετάζει τη σχέση εξάρτησης με το αλκοόλ, αλλά και με οτιδήποτε εθιστικό. Το ερώτημα είναι αν δεν μπορούμε εμείς να χαλιναγωγήσουμε τις δικές μας συνήθειες πώς θα το κάνουν τα παιδιά μας», καταλήγει η σκηνοθέτης.

Προληπτική παρέμβαση σε σχολεία

Το «Έμπουσα» είναι ένα ντοκιμαντέρ που όλοι πρέπει να δουν: οι ίδιοι οι έφηβοι, οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές, οι αστυνομικοί, οι πωλητές αλκοόλ είτε σε κλαμπ είτε σε περίπτερα, για να αναπροσαρμόσουν τη στάση τους έναντι σε αυτό το κοινωνικό φαινόμενο που είναι καταστρεπτικό για τους νέους.

Όπως έχει πληροφορηθεί ο «Π», η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου προγραμματίζει μια συντονισμένη προσπάθεια συνεργασίας με όλους του αρμόδιους κρατικούς και εθελοντικούς φορείς για αξιοποίηση της ταινίας, για προληπτικές παρεμβάσεις σε γονείς, εκπαιδευτικούς και παιδιά.

Σύμφωνα με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων «το Έμπουσα» απεικονίζει το πρόβλημα της προσβασιμότητας και της υπερβολικής κατανάλωσης του αλκοόλ από ανήλικα άτομα και δίνει έναυσμα στην κοινωνία για ανάληψη ευθύνης. Σημαντικός παράγοντας στην προστασία και ασφάλεια των παιδιών είναι η αναγνώριση της συλλογικής ευθύνης ως κοινωνία και η απαίτηση για ανάληψή της».