ΓεΣΥ, μια δοκιμή θα σας πείσει

Αυτό το ρεπορτάζ γράφτηκε σε πρώτο πρόσωπο. Το περιβόητο ΓεΣΥ για το οποίο χρόνια ακούγαμε και δεν βλέπαμε επιτέλους έφτασε. Ανέκαθεν ήμουν υπέρμαχος της ιδέας αυτής. Πρώτα απ’ όλα γιατί θεωρώ ότι προσφέρει πρωτογενή πρόληψη στον τομέα της υγείας. Το Γενικό Σχέδιο Υγείας σε ωθεί να πας στον προσωπικό γιατρό σου ακόμα και για ένα απλό κρυολόγημα. Χωρίς να σκεφτείς ότι θα πληρώσεις την ταρίφα των 50 ευρώ που ίσως δεν έχεις, πάρεις δεν πάρεις απόδειξη, ή να περιμένεις σε μία ατελείωτη ουρά νοσοκομείου αν είσαι δικαιούχος. Κι ακόμα χειρότερα αν δεν είχες να πληρώσεις ή δεν είχες χρόνο για τα εξωτερικά ιατρεία, έκανες τον γιατρό ο ίδιος αγοράζοντας ό,τι μπορούσες να πάρεις χωρίς συνταγή. Κι αν έφτανες στο απροχώρητο κι έβλεπες τα δυο στενά κατέληγες στις Πρώτες Βοήθειες οι οποίες είχαν καταντήσει η έσχατη λύση για τον κάθε πικραμένο. Είναι ωραίο να μιλάμε για όλα αυτά σε χρόνο παρελθοντικό.

Το όφελος

Ο κατάλογος της πρωτογενούς πρόληψης φυσικά και δεν τελειώνει στον γενικό ιατρό. Μπορείς να κάνεις τις ετήσιες αναλύσεις ή εξετάσεις σου, όπως επιτάσσει η σύγχρονη ιατρική πριν ασθενήσεις και πληρώνοντας μικρά χρηματικά ποσά (λέγονται συμπληρωμές στη γλώσσα του ΓεΣΥ), να επισκεφτείς έναν ειδικό γιατρό επειδή τον χρειάζεσαι και να μην σκέφτεσαι και πάλι το κονδύλι που θα βγάλεις από την τσέπη και δεν έχεις είτε για την επίσκεψη είτε για τα φάρμακα. Κι αν είσαι χρόνιος ασθενής και πρέπει να παίρνεις κάθε μήνα φάρμακα; Μπορεί το όφελος της πρωτογενούς πρόληψης να μην φανεί στα πρώτα χρόνια της εφαρμογής του ΓεΣΥ, είμαι όμως αισιόδοξη ότι στο μέλλον περισσότεροι συνάνθρωποί μας, ενδεχομένως εγώ και εσύ, να κερδίσουμε υγεία και καλύτερο βιοτικό επίπεδο επειδή πήγαμε μια ώρα αρχύτερα στον γιατρό. Και συλλογικά καλύτερα επίπεδα υγείας που σημαίνει περισσότεροι ενεργοί άνθρωποι και λιγότερες δαπάνες υγείας σε ποσοστό του ΑΕΠ για θεραπείες.

Η αλληλεγγύη

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο πιστεύω στο ΓεΣΥ είναι η καθολική πρόσβαση. Αυτό σημαίνει πως μπορεί να πάει στον γιατρό ακόμα κι αυτός που δεν πληρώνει συνδρομή γιατί δεν έχει εισοδήματα, επειδή το σύστημα στηρίζεται στην ισότιμη μεταχείριση και στην κοινωνική αλληλεγγύη. Νιώθω περήφανη και συγκινημένη που η χώρα μας έκανε ένα βήμα μπροστά στην κοινωνική πρόνοια. Η υγεία είναι το βασικότερο ανθρώπινο αγαθό κι εμείς ποικιλοτρόπως την είχαμε ευτελίσει.

Σε γιατρό του δημοσίου

Δεν γράφτηκα από τις πρώτες μέρες σε προσωπικό γιατρό. Περίμενα να καταλαγιάσει κάπως η αναμπουμπούλα και να δοκιμαστεί το σύστημα. Δεν είχα και λόγο να γραφτώ. Δεν ήξερα κανέναν γενικό γιατρό. Ο γιατρός μου δεν συμμετέχει –ακόμα, θέλω να ελπίζω– στο σύστημα. Αποφάσισα να εγγραφώ σε κυβερνητικό ιατρό καθότι αυτοί είχαν και τους λιγότερους ασθενείς διότι ο πολύς κόσμος θέλησε να εγγραφεί σε ιδιώτη. Για μένα ένας γιατρός με λιγότερους ασθενείς θα ήταν λιγότερος χρόνος να περιμένω σε ουρά. Είχα συστάσεις οικογενειακές για μία συγκεκριμένη ιατρό και θέλησα να δοκιμάσω. Αν δεν μου αρέσει, σκέφτηκα, σε έξι μήνες μπορώ να αλλάξω προσωπικό γιατρό. Αυθημερόν πήρα επιστολή βεβαίωσης της εγγραφής μου στον κατάλογο πελατών (ε, δεν είμαστε και πάντα ασθενείς) της συγκεκριμένης ιατρού. Την ίδια ώρα προσπάθησα να πάρω τηλέφωνο για να κλείσω το πρώτο μου ραντεβού. Χτυπούσε περίεργα. Σαν χαλασμένο. Κατεβασμένο μήπως γιατί είχε πολλή δουλειά (αυτή τη δικαιολογία μου έδωσε η γραμματέας); Την επόμενη μέρα δοκίμασα ξανά. Ίδια κατάσταση. Η επιλογή του τηλεφωνητή για απευθείας σύνδεση με τη γιατρό και πάλι δεν ανταποκρινόταν (την τελευταία φορά που επικοινώνησα μαζί της φτιάχτηκε το πρόβλημα). Τελικά κλείνω με τη γιατρό ραντεβού μέσω της γραμματέα. Πριν μου κλείσει το ραντεβού με είχε βάλει στην αναμονή. Προσπαθούσε να εξυπηρετήσει τη γυναίκα που είχε απέναντί της. Η φωνή της τηλεφωνήτριας που ακούω στην άλλη άκρη της γραμμής να απευθύνεται σε ασθενή μοιάζει με ντεζαβού άλλων εμπειριών όχι ευχάριστων που είχα με το δημόσιο. Μια φωνή τραχιά, μυημένη σε ένα προβληματικό σύστημα. Αρχίζω να μετανιώνω που γράφτηκα στο δημόσιο. Όταν επανέρχεται στο τηλέφωνο «συγγνώμη», μου λέει «για την καθυστέρηση». Προσπαθεί με ευγένεια να με εξυπηρετήσει. Αρχίζω να αναθεωρώ. Την αδίκησα. Θα δώσω μια δεύτερη ευκαιρία; Δίνω. Το πιο γρήγορο ραντεβού ήταν σε εννέα μέρες. Το κλείνω.

Δεν περίμενα λεπτό

Πάω με τη μάνα μου. Είναι η γιατρός της. Μία και μισή ήταν το ραντεβού, «Εγγλέζα» η γιατρός με φωνάζει. Εντυπωσιάστηκα ομολογώ. Δεν πήγα ποτέ σε γιατρό, για ιδιώτη μιλώ γιατί αυτή είναι η πρώτη επαφή μου με δημόσιο κέντρο υγείας, και να μην περιμένω τουλάχιστον μισή ώρα. Σαφέστατα ο χώρος είναι πιο φτωχικός απ’ ό,τι του έως πρότινος προσωπικού γιατρού μου. Είναι ενιαίος και το ντιβάνι της εξέτασης από το γραφείο χωρίζεται με κουρτίνα αντί με γυαλί αμμοβολής. Σκέφτομαι ότι τα πράγματα έγιναν ανάποδα. Πρώτα το ΓεΣΥ μετά θα γίνει η αυτονόμηση. Χρειάζεται αναδόμηση το δημόσιο κέντρο υγείας για να γίνει ανταγωνιστικό του ιδιώτη. Πώς να το κάνουμε; Ένα κτίσμα καινούργιο σχετικά το κέντρο υγείας που επισκέφθηκα, αλλά που θυμίζει ιατρικά κέντρα της αποικιοκρατίας. Πεντακάθαρο, δεν λέω, αλλά θέλει πολλά για να γίνει φιλικό –ίσως και λίγους δερμάτινους καναπέδες που είναι το σήμα κατατεθέν των ιδιωτικών χώρων υγείας αντί της πλαστικής καρέκλας– και να ξεφύγει από την ιδέα του δημοσίου. Και το προσωπικό των δημόσιων κέντρων υγείας και των νοσοκομείων θέλει εκπαίδευση για να γίνει λίγο πιο φιλικό στον… χρήστη και να ξεφύγει από τις συμπεριφορές του δημοσίου. Όχι πως σε ιδιωτικά νοσοκομεία δεν βρίσκεις άτσαλες συμπεριφορές σε πελάτες, οι οποίοι μάλιστα όταν είναι ασθενείς λογικό θα ήταν όταν τους αντιμετωπίζει κανείς να δείχνει λίγο περισσότερη ενσυναίσθηση.



Η Δερματολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου. Καλή εμπειρία για πρώτη φορά στο δημόσιο, αλλά γενικότερα η εικόνα και η εξυπηρέτηση θέλουν δουλειά για να είναι ανταγωνιστικά τα δημόσια νοσοκομεία απέναντι στον ιδιωτικό τομέα.

Πέφτει το σύστημα

Υπογράφουμε με τη γιατρό το συμβόλαιο και με ρωτά τον λόγο της επίσκεψής μου. Ήθελα να επισκεφτώ έναν δερματολόγο ως επίσης να κάνω τις ετήσιες προληπτικές αναλύσεις αίματος. Ρωτώ, το 'χω συνήθειο ως δημοσιογράφος, αν έχουν αρκετά ραντεβού στο κέντρο υγείας. Ναι, απαντά η γιατρός. Εκτός όμως από τα ραντεβού πάνε και άλλοι σφήνα που δεν ξέρουν ότι πρέπει να κλείσουν ραντεβού για να πάρουν π.χ. τα φάρμακα της πίεσης ή της χοληστερόλης και έτσι οι γιατροί δεν έχουν χρόνο να ανασάνουν.

Προσπαθεί η γιατρός να μου βγάλει τα παραπεμπτικά για να κάνω αυτές τις εξετάσεις και την ώρα που είναι σχεδόν έτοιμη να τελειώσει της κλείνει το σύστημα. Διαμαρτύρεται. Το προηγούμενο σύστημα δεν είχε τέτοια προβλήματα. «Πριν τα γράφαμε σε ένα λεπτό». Σκέφτομαι πως θα εννοεί το… manual, να γράφεις με το χέρι, αλλά όπως με πληροφόρησε αργότερα η συνάδελφος Μαρίνα Κουμάστα, τα Νοσοκομεία Λευκωσίας και Αμμοχώστου είχαν μηχανογραφημένο σύστημα και πριν το ΓεΣΥ. Η γιατρός φαίνεται λίγο εκτός των νερών της με το ηλεκτρονικό σύστημα. Της πήρε δέκα λεπτά να συμπληρώσει τα παραπεμπτικά. Θέλει χρόνο για να το μάθει. Εντάξει δεν μπορείς με μεγάλους ανθρώπους να έχεις απαίτηση να το παίζουν στα δάκτυλά τους από την πρώτη κιόλας μέρα. Είναι λιγότερο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, αλλά θα μάθουν. «Σας βλέπω» της λέω «να δυσανασχετείτε». Μου λέει πως αντιμετωπίζει δυσκολίες και γκρινιάζει λίγο. Εντάξει, άλλοι «γκρινιάζουν» περισσότερο, είναι πολέμιοι.

Σε ένα τέταρτο έχω τελειώσει με τη γιατρό και είναι από τις λίγες φορές που εξυπηρετούμαι από το δημόσιο και η πίεσή μου δεν έχει ανέβει στα ύψη! Τη μέτρησα εκεί στο ιατρείο. 12 με 8. Σημειώστε πως η επίσκεψη ήταν δωρεάν. Φεύγοντας η μητέρα μου, μου λέει πως στις επισκέψεις της προ του ΓεΣΥ περίμενε μία και δύο ώρες μέχρι να εξυπηρετηθεί… Ταλαιπωρία τόσος κόσμος να κάθεται από το χάραμα και να περιμένει για τόσες ώρες. Προφανώς τώρα είμαστε ένα βήμα μπροστά.



Το δημόσιο κέντρο υγείας που επισκέφθηκα. Παλιότερα γινόταν χαμός από τον κόσμο που περίμενε. Σήμερα μόνο με ραντεβού.

Εργαστήριο και γενικός ιατρός

Έχοντας στα χέρια μου τα παραπεμπτικά από τη γιατρό παίρνω τηλέφωνο στο ιδιωτικό χημείο όπου έκανα έως σήμερα τις εξετάσεις μου και ρωτώ εάν πρέπει να κλείσω ραντεβού. Δεν χρειάζεται, μου λένε, ελάτε όποτε θέλετε. Μπαίνω και στο σάιτ του ΓεΣΥ και κάνω αναζήτηση για να δω ποιοι δερματολόγοι είναι εγγεγραμμένοι και σε ποιον θα πάω. Δεν είναι καθόλου δύσκολη διαδικασία. Το κακό είναι που δεν βρίσκεις τα προσωπικά στοιχεία και τις φωτογραφίες όλων των γιατρών που έχουν εγγραφεί στο ΓεΣΥ.

Θα πάω στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Άλλωστε οι πλείστοι ειδικοί ιατροί που έχουν συμβληθεί με το ΓεΣΥ είναι του δημοσίου. Δίπλα από τον γιατρό γράφει το τηλέφωνο της κλινικής του νοσοκομείου και καλώ. Απαντούν. Παίρνουν τα στοιχεία μου για να με καλέσουν πίσω. Καλά λέω, ξέχνα το… Κι όμως. Σε δύο ώρες με καλούν και μου κλείνουν ραντεβού σε λιγότερο από μία βδομάδα! Εντυπωσιάζομαι ξανά. Μα πού ζούμε; Στη Σουηδία; Αργότερα με ενημερώνει η Μαρίνα πως πάντα βρίσκεις ραντεβού στο Δερματολογικό. Το ενδιαφέρον είναι να μάθουμε τι γίνεται στις άλλες κλινικές…

Στο χημείο το πρωί που επιλέγω να πάω εξυπηρετούμαι σε 15 λεπτά. Λόγω του ΓεΣΥ υπάρχει, μου είπαν αργότερα οι νοσοκόμες, περισσότερη κίνηση γι' αυτό τα επίπεδα εξυπηρέτησης μειώθηκαν. Εντάξει, είναι η αρχή, θα βρεθεί η ρέγουλα. Αυτό που παρατηρώ είναι πως τους παίρνει λιγότερο χρόνο να μου πάρουν αίμα απ’ ό,τι να μπουν στο σύστημα του ΓεΣΥ για να γράψουν όλα αυτά που χρειάζεται. Για τις αναλύσεις πληρώνω 15 ευρώ. Κανονικά για όλα αυτά θα πλήρωνα 150-200 ευρώ.

Ο πορτοκαλί φάκελος

Το ίδιο πρωί επισκέπτομαι και το νοσοκομείο. Ένα νοσοκομείο που η αλήθεια είναι πως θες GPS για να φτάσεις στον προορισμό σου. Αφού ρωτώ τρεις φορές βρίσκω το παράθυρο με τις γραμματείς του γιατρού στον οποίο απευθύνθηκα, μου δίνουν κάτι ένσημα, δεν κατάλαβα τι χρειάζονται και μου έδωσαν και ένα πορτοκαλί φάκελο να τον δώσω στο γιατρό. Αφού, λέω, λειτουργεί το σύστημα ηλεκτρονικά, ο ιατρικός φάκελος είναι ηλεκτρονικός, αυτόν τι μου τον δίνετε; Έτσι λειτουργούσαμε πριν ΓεΣΥ και δεν μας είπαν, λέει, να αλλάξουμε τις διαδικασίες. Αυτονόμηση που χρειάζεται, σκέφτηκα μέσα μου. Αργότερα ο γιατρός μου είπε πως θα τον καταργήσουν τον πορτοκαλί φάκελο κάποια στιγμή. Θέλει τον χρόνο του το δημόσιο… Στη γραμματεία πλήρωσα 6 ευρώ. Πού είναι τα 50 που θα έδινα; Τόσα θα πληρώσω και όταν πάω στον γυναικολόγο, στον γαστρεντερολόγο και σε οποιαδήποτε άλλη ειδικότητα.



 Ακόμα στα νοσοκομεία δίνουν πορτοκαλί φακέλους ασθενών την ώρα που όλα πια πέρασαν ηλεκτρονικά. Καλό θα ήταν κάποτε αυτό να σταματήσει. Είναι σπατάλη.

Στο διάδρομο έξω από τα ιατρεία υπάρχει κόσμος που περιμένει τα ραντεβού του, όχι πολύς. Την ώρα που προσπαθώ να μπω στον γιατρό έρχεται ένας κύριος με τη μητέρα του και μπουκάρουν μέσα. Προσπαθώ να μην εκνευριστώ. Έτσι ήξεραν τόσα χρόνια. Τελικά ήταν δίπλα έμαθα αργότερα για εξετάσεις. Είχαν προτεραιότητα, ναι, αλλά θέλει ένα πρωτόκολλο εξυπηρέτησης. Η αυτονόμηση που λέγαμε… Σε κανένα 20λεπτο μπαίνω στο ιατρείο, εξετάζομαι, όλα καλά και φεύγω. Η συνταγή που έχω στα χέρια μου δεν είναι ΓεΣΥ κι έτσι δεν μπορώ να δοκιμάσω και το φαρμακείο. Αλλά το δοκίμασε ο άντρας μου. Δουλεύει εξαιρετικά το σύστημα.

Ο ιατρικός φάκελος

Την επομένη το πρωί μπαίνω στο προφίλ μου στην ιστοσελίδα του ΓεΣΥ για να δω τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεων και διαπιστώνω πως δεν μπορώ να μπω στον ηλεκτρονικό ιατρικό μου φάκελο. Χρειάζομαι εξουσιοδότηση δύο κωδικών και δεν τους έχω. Τηλεφωνώ στην προσωπική μου ιατρό. Απαντά αμέσως! Μου λέει πως πρέπει να μου εκδώσει η ίδια έναν κωδικό. Μου τον εκδίδει. Πρέπει να πάω προσωπικά να τον πάρω. Πηγαίνω. Το σύστημα αυτόματα μου στέλνει στο e-mail και έναν δεύτερο κωδικό. Καταφέρνω να μπω στον ιατρικό μου φάκελο. Καλό θα ήταν οι γιατροί να δίνουν εξαρχής τους κωδικούς και να μην χρειάζεται να ψάχνεις τρόπο να μπεις στον προσωπικό σου φάκελο…

Μέχρι το απόγευμα λαμβάνω e-mail ότι έχουν βγει οι αναλύσεις μου και έχουν αναρτηθεί στον λογαριασμό μου στο ΓεΣΥ. Μπαίνω μέσα εύκολα και τις τυπώνω. Στον ιατρικό μου φάκελο έχει πρόσβαση και η γιατρός –αν κάποιος μπει στο προφίλ σου στο σύστημα καταγράφεται το στίγμα του και είναι ορατό και σε σένα τον ίδιο– η οποία αναμένω τις επόμενες μέρες να αναγνώσει τις εξετάσεις και να με ενημερώσει τηλεφωνικώς για την κατάσταση της υγείας μου.

Ο απολογισμός

Κάνοντας τον απολογισμό από την πρώτη μου επίσκεψη στο ΓεΣΥ μπορώ να πω ότι από τα 250 ευρώ το λιγότερο που θα πλήρωνα, έβγαλα από την τσέπη μου μόνον 21 ευρώ. Θα πει κανείς τα πληρώνεις με δόσεις, με τις μηνιαίες αποκοπές με τον μισθό σου. Δεν είναι έτσι. Και στην ιδιωτική ασφάλιση πληρώνεις με δόσεις αλλά σπάνια σου παρέχεται η δυνατότητα της πρόληψης. Είναι και το άλλο που λέγαμε στην αρχή. Ακόμα κι εάν εγώ είχα τα 250 ευρώ για να πληρώσω για τις προληπτικές μου εξετάσεις, υπάρχουν άνθρωποι που δεν τα έχουν και δεν είναι υποδεέστεροι από εμένα ούτε παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Και τη θεραπεία πού τη βάζετε; Δεν είναι λίγο να νιώθεις ασφαλής πως ό,τι και να πάθεις μπορεί το σύστημα αυτό της πρόνοιας να σε στηρίξει και να σε υποστηρίξει.