Μια φωνή για τους πρόσφυγες - Το παράδειγμα της Αλέξιας Βασιλείου

«Και προχωρούσα μέσα στη νύχτα, χωρίς να γνωρίζω κανένα/Κι ούτε κανένας, ούτε κανένας με γνώριζε, με γνώριζε»…Το εμβληματικό τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους του Μανώλη Αναγνωστάκη που γράφτηκε σε άλλες εποχές για να εκφράσει τους εξόριστους, θα ειπωθεί ξανά απόψε το βράδυ στη Λευκωσία, 45 χρόνια απ’ όταν πρωτακούστηκε, για τους ανθρώπους της προσφυγιάς από τους ανθρώπους της προσφυγιάς. Ένα τραγούδι που κάθε λέξη του ενσαρκώσει μουσικά τους φόβους, τις μνήμες και τις πραγματικότητες των προσφύγων του κόσμου όλου.

Απόψε στις 8.30 στην τάφρο Κωστάντζα θα ακουστούν από τη φωνή της Αλέξιας Βασιλείου και πολλά άλλα τραγούδια που εκφράζουν τους σύγχρονους μετανάστες και θα σταλεί ένα δυνατό μήνυμα αλληλεγγύης, αποδοχής, αρμονικής συνύπαρξης, τιμής στη δύναμη και στο κουράγιο των προσφύγων που αναζητήσουν ένα καλύτερο μέλλον μέχρι να γίνει εφικτή η επιστροφή στη χώρα τους. Μαζί με την Αλέξια στη σκηνή θα βρίσκεται και μία ομάδα 25 προσφυγόπουλων που ήρθαν στον τόπο μας παιδιά ακόμα. Παιδιά ασυνόδευτα, χωρίς μάνα, χωρίς πατέρα, χωρίς έναν συγγενή για να τους πιάσει το χέρι και να τα καθοδηγήσει. Τα παιδιά αυτά σήμερα έχουν ενηλικιωθεί και προσπαθούν να βρουν τον δρόμο τους. Σε αυτό τους το ταξίδι η Αλέξια είναι συνοδοιπόρος και συμπαραστάτης, ένας άνθρωπος λαμπερός που μοιράζεται μαζί τους το φως για να συντηρείται η σπίθα της ελπίδας αναμμένη μέσα τους.

Μόνο χαρά και μια αγκαλιά

Σε αυτή τη συναυλία, όπως μας μεταφέρει η ίδια η Αλέξια, θα ακουστούν τραγούδια σε διάφορες γλώσσες και θα τιμηθούν οι κοινότητες όλων των προσφύγων που είτε βρήκαν ένα απάνεμο λιμάνι στο νησί μας σε προηγούμενες εποχές, είτε είναι ανάμεσα στη νέα φουρνιά προσφύγων που αναζητούν την ελπίδα στη χώρα μας. Τραγούδια που θα ανυψώσουν το πνεύμα και θα γλυκάνουν την ψυχή σε μια συναυλία υπέρ της αποδοχής και κατά του ρατσισμού. Σύμφωνα με την Αλέξια, στη συναυλία θα κυριαρχήσει η χαρά κι όχι η λύπη. Δεν θα μπορούσε άλλωστε το κλίμα να είναι διαφορετικό όταν αυτό που αποκομίζει η ίδια η καλλιτέχνιδα από τη συναναστροφή της με τους πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια είναι μόνο χαρά.

Η επαφή της Αλέξιας με τα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα ξεκίνησε μέσα από μία συνεργασία με την Υπάτη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες (UNHCR).

Μια συνεργασία που αρχικά θα διαρκούσε για ένα μικρό χρονικό διάστημα, αλλά τελικά δημιούργησε τέτοιους δεσμούς και τόση αγάπη που συνεχίζεται και ακόμα αναπτύσσεται. Το αντικείμενο της συνεργασίας ήταν η παράδοση από την Αλέξια των βιωματικών εργαστηρίων που προσέφερε ήδη σε σχολεία όλων των βαθμίδων του Δημοσίου και τα οποία στηρίζονται στη μέθοδό της Re-bE - που σημαίνει επιστροφή στην αυθεντική μας φύση ή η χαρά που διαρκεί - και σε στέγες ασυνόδευτων ανηλίκων προσφύγων. Οι συνθέσεις, η ποίηση, οι στίχοι που γράφτηκαν από την ίδια για τον ομώνυμο δίσκο της ήταν μια οκταετής αναζήτηση του δικού της αυθεντικού εαυτού, της δικής της χαράς. Μια χαρά που ήθελε αφειδώλευτα να μοιραστεί με τους νέους ανθρώπους. Σε αυτά τα εργαστήρια με βάση την ακρόαση της εμπνευσμένης μουσικής της, ηχογραφημένης και ζωντανής, και τις δημιουργικές ασκήσεις που καλούνται παιδιά και έφηβοι να φέρουν εις πέρας, η καλλιτέχνιδα τα παρακινεί να απελευθερώσουν την έκφρασή τους. «Η μουσική σε ηρεμεί, σε γαληνεύει, σου προσφέρει την αίσθηση του ανήκειν. Είναι μια αγκαλιά, ένα ασφαλές σπίτι που σε οδηγεί να βρεις μέσα σου δική σου δύναμη. Κι όταν πια συνειδητοποιήσουμε τη δική μας τη δύναμη ο καθένας, την ανεξάντλητη πηγή χαράς μέσα μας, τότε μπορούμε να την αξιοποιήσουμε για το καλό και των άλλων».

Αυτό που βίωσε η Αλέξια, όπως εξομολογείται στον «Π» μέσα από την επαφή της με αυτά τα παιδιά - ασυνόδευτα κορίτσια κυρίως από αφρικανικές χώρες - την έκανε να συνειδητοποιήσει πως ακόμα και το να αναπνέει τον ίδιο αέρα που αναπνέουν αυτά τους έκανε καλό. «Και μόνο να είμαι κοντά τους, και τίποτε άλλο να μην κάνω, να τους μιλώ, να ενδιαφέρομαι, να τις αγκαλιάσω, τους κάνει καλό. Αγάπησα πολύ τα κορίτσια αυτά στα δύο καταφύγια όπου εργάστηκα».



Δίψα για μάθηση

Αυτό που είδε, όπως αφηγείται η Αλέξια στον «Π», ήταν κορίτσια πανέξυπνα με τρομερή δίψα για μάθηση, για τα οποία όμως δεν υπάρχουν κρατικά προγράμματα υποστήριξης και ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία. Η ίδια έμεινε προσηλωμένη στις δικές τους ανάγκες και εργάστηκε ακούραστα με τους ρυθμούς τους. «Δεν ήθελαν να φεύγουν από τα εργαστήρια. Ήθελαν να ακούνε κι άλλη μουσική, να κάνουν περισσότερη δημιουργική γραφή, να ζωγραφίσουν ακούγοντας τη μουσική, να λέμε ιστορίες.

Είχαν μεγάλη ανάγκη να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Στην αρχή ήταν κλειστές στον εαυτό τους. Δεν ήξερα ούτε από πού ήρθαν, ούτε τι πέρασαν για να φτάσουν εδώ. Και δεν πίεσα καμιά για να μου πει, ούτε ποτέ ρώτησα. Ήμουν απλώς εκεί. Παίρνει χρόνο για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη τους. Μα όταν είσαι σταθερός και είσαι πάντα εκεί, σου ανοίγονται». Όταν ενηλικιώθηκαν και έφυγαν από τις στέγες η σχέση συνεχίστηκε. Η Αλέξια είναι δίπλα τους σε προσωπικό επίπεδο για ό,τι χρειαστούν, είτε παρέχοντας εθελοντικά βοήθεια, είτε εμψυχώνοντάς τις, είτε μεσολαβώντας για τις υποθέσεις τους με το UNHCR, το Γραφείο Ευημερίας και το Συμβούλιο Προσφύγων σε μία προσπάθεια να γίνει η δική τους φωνή τους, καθώς σε ένα σύστημα γεμάτο στρεβλώσεις και ελλείψεις οι ίδιοι οι πρόσφυγες δεν μπορούν πολλές φορές να ακουστούν!

Κάποια από αυτά τα παιδιά θα είναι σήμερα μαζί της και στη σκηνή, στη συναυλία που είναι αφιερωμένη σε αυτούς και σε όλους τους πρόσφυγες με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Θα τραγουδήσουν μαζί με την Αλέξια σε διάφορες γλώσσες και θα παίξουν κρουστά. Στη συναυλία θα στείλουν οπτικογραφημένα μηνύματα φίλοι της καλλιτέχνιδας από τον μουσικό χώρο, διάσημοι δημιουργοί παγκοσμίως, όπως ο Mike Stoller δημιουργός του «Stand by me», το οποίο επίσης θα τραγουδήσουν η Αλέξια και η χορωδία των 25 νέων.

Μια αμφίδρομη σχέση

Ο κύκλος των παιδιών που γνώρισε η Αλέξια μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια, και μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις που έχει πια δημιουργήσει με τους πρόσφυγες, μεγάλωσε. Είναι ένας κύκλος 120 νέων που της γνωρίζουν τους φίλους τους και που εθελοντικά στηρίζει, γιατί όπως μας λέει η ζωή τους έχει αξία και είναι σημαντικό να νιώθουν πως κάποιος είναι εκεί. Η Αλέξια μπαίνει στη θέση των προσφυγόπουλων. Πρόσφυγας από το Βαρώσι η ίδια, μια ταυτότητα που διέπει, όπως μας λέει, την ύπαρξή της. Μέσα, όμως, από την ενασχόλησή της με τη μουσική, το τραύμα της έχει εκφραστεί και έχει μετουσιωθεί, έχει γίνει κάτι ωφέλιμο για να στηρίξει όχι μόνο την ίδια αλλά και τους συνανθρώπους μας.

Την ρωτάμε πώς η αγάπη και το ενδιαφέρον της και η σχέση αυτή έχει αλλάξει τον εσωτερικό κόσμο των παιδιών. «Κατ’ αρχάς αυτό που βλέπω είναι η εμπιστοσύνη προς εμένα. Αυτό είναι τιμή, αλλά και μεγάλη ευθύνη ταυτόχρονα. Διαπιστώνω, επίσης, πως τα παιδιά αυτά είχαν ανάγκη να εκτονώσουν τα συναισθήματά τους μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια». Προσπάθησε, επίσης, να τους προσφέρει καθοδήγηση. Τους έδωσε πηλό και από μια άμορφη μάζα δημιούργησαν ένα έργο. «Συμβολικά ήθελα να τους μεταφέρω ότι αυτό που μπορεί σήμερα να μοιάζει με άμορφη μάζα, η δική τους ζωή, πλάθεται. Τους γνώρισα γυναίκες, κυρίως, που είχαν κατάρτιση, μόρφωση, δυναμισμό και αξιοπρέπεια, τους παρουσίασα διαφορετικά επαγγέλματα για να σκέφτονται ιδέες για το μέλλον τους».

Ήταν, όμως, και για την ίδια πηγή ζωής αυτή η επαφή. «Δεν έχω υπάρξει ποτέ πιο ευτυχισμένη. Παρ’ όλο που λυπάμαι και δακρύζω με αυτά που ακούω, και η δική μου ζωή εμπλουτίστηκε μέσα από την επικοινωνία με αυτά τα παιδιά».

Αποδοχή

Αυτό που αποζητά η Αλέξια είναι όσοι πρόσφυγες συνυπάρχουν ανάμεσά μας, να ζουν με ποιότητα και να μην βασανίζονται. «Ζουν δίπλα μας και είναι ωφέλιμο και προς εκείνους και προς εμάς να είμαστε όλοι καλά», σημειώνει. Τον ρατσισμό τον βλέπει και δεν τον κατανοεί, αλλά προτιμά να αντικρίζει τα πράγματα με αισιοδοξία: «Ο ρατσισμός υπάρχει, όμως, υπάρχουν και οι άνθρωποι που νοιάζονται και οφείλουμε διά του παραδείγματός μας να υπενθυμίζουμε στους άλλους ότι μπορούν να γίνουν πιο ανεκτικοί. Όχι να ανέχονται, να αποδέχονται τους άλλους και να τους στηρίζουν».