Στη Βουλή τα χωροκατακτητικά - Υπό την απειλή επιβολής κυρώσεων λόγω μη εναρμόνισης

Με περισσότερο από τρία χρόνια καθυστέρηση το Υπουργείο Γεωργίας κατέθεσε στη Βουλή το εναρμονιστικό νομοσχέδιο για εφαρμογή διατάξεων Ευρωπαϊκού Κανονισμού, ο οποίος έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο, αναφορικά με την πρόληψη και διαχείριση της εισαγωγής και εξάπλωσης χωροκατακτητικών ξένων ειδών ζώων και φυτών (ΧΞΕ), με την απαίτηση μάλιστα να ψηφιστεί άμεσα. Τονίζεται πως στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περίπου 12.000 είδη είναι ξένα, εκ των οποίων το 10-15% εκτιμάται πως είναι χωροκατακτητικά. Έχει υπολογιστεί ότι δαπανώνται, τουλάχιστον, 12 δις ετησίως για τον έλεγχο των ειδών αυτών και των ζημιών που προκαλούν στην Ευρώπη.

Όπως προκύπτει από την εισηγητική έκθεση η Κυπριακή Δημοκρατία έλαβε προειδοποιητική επιστολή από τις 25/1/2019 για την μη υιοθέτηση εθνικών ρυθμίσεων που θα προβλέπουν κυρώσεις για παράβαση των διατάξεων του Κανονισμού, «οι οποίες έπρεπε να είχαν κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τις 2/1/2016». Σκοπός του νομοσχεδίου είναι η θέσπιση δομών, διαδικασιών και ποινικών αδικημάτων για το συγκεκριμένο θέμα. Δέον να τονιστεί, πως το νομοσχέδιο προβλέπει σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις απαγορευτικές διατάξεις ποινή φυλάκισης μέχρι τρία χρόνια ή/και σε χρηματική ποινή μέχρι 500 χιλ. ευρώ.

Τη βάση του Κανονισμού συνιστά ο Κατάλογος ΧΞΕ Ενωσιακού Ενδιαφέροντος που περιλαμβάνει είδη φυτών, ζώων και μικροοργανισμών, των οποίων οι σοβαρές δυσμενείς επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα της ΕΕ, στην οικονομία και την ανθρώπινη υγεία, καταδεικνύονται μέσα από εκτιμήσεις κινδύνου και επιστημονική τεκμηρίωση. Για τα είδη αυτά, ο Κανονισμός προνοεί περιορισμούς εισαγωγής, διατήρησης, εκτροφής, μεταφοράς, διάθεσης στην αγορά, χρήσης, αναπαραγωγής/ καλλιέργειας, ή απελευθέρωσής τους στο περιβάλλον και εισάγει ένα ολοκληρωμένο σύστημα μέτρων πρόληψης, έγκαιρης ανίχνευσης και ταχείας εξάλειψης, καθώς και διαχείρισης των ειδών που είναι ευρέως εξαπλωμένα στην επικράτεια των Κρατών Μελών. Προβλέπει, επίσης, τον καθορισμό αρμόδιων αρχών, συστήματος αδειοδότησης με ΧΞΕ για ορισμένες δραστηριότητες, καθώς και συστήματος επιθεώρησης και επιβολής κυρώσεων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Επιπρόσθετα, ορίζονται διαδικασίες για καταρτισμό και εφαρμογή σχεδίων δράσης για τα ΧΞΕ με συμμετοχή των συναρμόδιων υπηρεσιών και για υιοθέτηση Εθνικού Καταλόγου ΧΞΕ. Τέλος, ορίζεται δυνατότητα έκδοσης εφαρμοστικών κανονισμών και διαταγμάτων για τη ρύθμιση συμπληρωματικών θεμάτων. Στη χώρα μας αρμόδια αρχή ορίζεται ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος.

Υποχρέωση συμμόρφωσης συναφών επιχειρήσεων

Δέον να σημειωθεί πως ο Κανονισμός για τα ΧΞΕ- έχει εκδοθεί ένας αρχικός κατάλογος με 37 χωροκατακτητικά ξένα είδη- έχει ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ωστόσο το νομοσχέδιο είναι αναγκαίο, λόγω της αδυναμίας επιβολής κυρώσεων σε ιδιώτες εκ μέρους της αρμόδιας αρχής, μέχρις ότου τεθεί σε ισχύ. Άλλες πρόνοιες που ρυθμίζονται με το νομοσχέδιο όπως η αδειοδότηση μπορούν να εφαρμοστούν δεδομένου ότι ορίζονται στον Κανονισμό, αλλά η λεπτομερής διαδικασία εφαρμογής ρυθμίζεται περαιτέρω μέσω του νομοσχεδίου.

Με την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας, σύμφωνα με την σχετική ανάλυση, δεν αναμένεται να προκύψει οικονομικός αντίκτυπος για τις επηρεαζόμενες επιχειρήσεις (π.χ. εισαγωγείς/ έμποροι φυτών και ζώντων ζώων) πέραν της ανάγκης για συμμόρφωση με τους περιορισμούς που εισάγει ο Κανονισμός. Ωστόσο, αναμένεται μικρή αύξηση του διοικητικού φόρτου από την ανάληψη επιπρόσθετων αρμοδιοτήτων από τις συναρμόδιες και εμπλεκόμενες υπηρεσίες του δημοσίου (μεταξύ άλλων Τμήμα Γεωργίας, Αλιείας, Δασών, Υπηρεσία Θήρας, ΤΑΥ) και ανάλογη επιβάρυνση στα δημόσια οικονομικά για την εφαρμογή διατάξεων του Κανονισμού. Μακροχρόνια αναμένεται θετικός αντίκτυπος στην οικονομία με περιορισμό ζημιών από τα ΧΞΕ σε διάφορους τομείς, όπως η γεωργία, η αλιεία και οι υποδομές. Τέλος, δεν αναμένονται κοινωνικές επιπτώσεις από την εφαρμογή του νομοθετήματος, ενώ αναμένεται θετικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος με περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων των ΧΞΕ στη βιοποικιλότητα, υπηρεσίες οικοσυστήματος και ανθρώπινη υγεία.