Η επιστολή Κοτζιά προς Γκουτέρες που δεν στάληκε

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Κοτζιάς βρέθηκε στην Κύπρο, την εβδομάδα που μας πέρασε, και μίλησε στην παρουσίαση του βιβλίου του «Κύπρος 2015-2018. Μια τριετία που άλλαξε το Κυπριακό. Η μάχη για την κανονικότητα χωρίς «παρεμβατικά δικαιώματα» και «εγγυήσεις», στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Το βιβλίο τού πρώην υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας είναι μια συρραφή ομιλιών, συνεντεύξεων, δηλώσεων και ανακοινώσεων. Περιέχει ακόμη κείμενα επί της ασφάλειας και των εγγυήσεων της ελληνικής και της τουρκικής αντιπροσωπείας που κατατέθηκαν στο πλαίσιο της διεθνούς διάσκεψης για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά, τις Συνθήκες Συμμαχίας και Εγγυήσεως, το Σύμφωνο Φιλίας και Ασφάλειας σε σχέση με την κατάργηση του συστήματος εγγυήσεων, όπως και επιστολές του κ. Κοτζιά που αφορούν το Κυπριακό. Λείπει, όμως, το κομμάτι του Μοντ Πελεράν I και ΙΙ, ο κρίσιμος Νοέμβριος του 2016, όπου οι δύο πλευρές είχαν φθάσει πολύ κοντά σε συμφωνία (στο Μοντ Πελεράν Ι), αλλά στο τέλος οι συνομιλίες κατέληξαν σε άλλο ένα ναυάγιο (Μοντ Πελεράν ΙΙ), λόγω και της αντιστροφής των ρόλων Ελλάδας - Κυπριακής Δημοκρατίας. Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Δημοκρατικός Συναγερμός και ΑΚΕΛ είχαν φορτώσει στον τότε Έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά προσπάθεια να αλλάξει το δόγμα που καθόριζε τη σχέση Ελλάδας - Ε/Κ στο Κυπριακό από το «Η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάδα συμπαρίσταται» στο «Η Ελλάδα αποφασίζει για την Κύπρο». Ο κ. Κοτζιάς δακτυλόδειχνε από τότε τον ειδικό σύμβουλο του γ.γ. του ΟΗΕ Espen Barth Eide ως την κακοδαιμονία των διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών.

«Εγώ» και το Κυπριακό

Σημειώνεται ότι μέσα από τις ομιλίες, επιστολές κ.λπ. του κ. Κοτζιά, που δημοσιεύονται στο βιβλίο του, διαφαίνεται το πώς πήρε πάνω του τούς χειρισμούς της Ελλάδας στο Κυπριακό και επέβαλε σιγά-σιγά την άποψή του και στην ε/κ πλευρά. Διαγράφεται δε η σχέση που έχει με το «εγώ» του, ενώ παράλληλα φαίνεται ότι ποτέ δεν χώνεψε τον κ. Eide, τον οποίο θεωρούσε και θεωρεί ότι διαδραμάτισε έναν σκοτεινό και προφανώς αρνητικό ρόλο σε όλο το διάστημα που ήταν ειδικός σύμβουλος του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών για το Κυπριακό. Επίσης, στο βιβλίο υπάρχουν πολλές επιστολές του κ. Κοτζιά προς τον κ. Eide, όπου του κάνει σφοδρές παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά και τον ρόλο του στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, αλλά και προς τον γ.γ. του ΟΗΕ, μέσω των οποίων καταγγέλλεται ο κ. Eide για τη συμπεριφορά και τον ρόλο του στις διαπραγματεύσεις. Μέσα από αυτές τις επιστολές φαίνεται ακόμα τι κυρίως απασχολούσε τον πρώην Έλληνα ΥΠΕΞ και με τι απασχολούσε τον γ.γ. του ΟΗΕ και τον ειδικό του σύμβουλο. Το πώς έβλεπε το Κραν Μοντανά ο τότε Έλληνας ΥΠΕΞ, και πώς αντιμετώπιζε τον Espen Barth Eide φαίνονται συμπυκνωμένα και μέσα από ένα σχέδιο επιστολής που έγραψε προς τον γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, πριν από τη διεθνή διάσκεψη για το Κυπριακό στο ελβετικό θέρετρο, την οποία όμως δεν έστειλε, «προκειμένου» -όπως ο ίδιος επεξηγεί στο βιβλίο του- «να μην προστεθούν γραπτώς θέματα». Το περιεχόμενό της ανακοινώθηκε πλήρως προφορικά, σημειώνει ο κ. Κοτζιάς. Ο «Π» δημοσιεύει κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα της εν λόγω επιστολής:

Αδιάβαστος ο Eide…

«Αγαπητέ κύριε γενικέ γραμματέα του ΟΗΕ,

» Μελέτησα με προσοχή τις δηλώσεις του εκπροσώπου σας ως προς τον προσωπικό σας απεσταλμένο για το Κυπριακό, κύριο Espen Eide. Επειδή το ζήτημα κάθε άλλο παρά προσωπικό είναι, αλλά αφορά την παράνομη κατοχή εδάφους κράτους μέλους του ΟΗΕ από τρίτο, παρακαλώ διαβάστε με προσοχή τα παρακάτω:

» Όταν μιλάμε για το Κυπριακό θα πρέπει να είμαστε ακριβείς στον προσδιορισμό του ποιο είναι το «κυπριακό πρόβλημα». Σύμφωνα με πολλαπλές αποφάσεις του ΟΗΕ, τόσο της Γενικής Συνέλευσης, όσο και του Συμβουλίου Ασφαλείας, το Κυπριακό είναι ζήτημα παράνομης κατοχής εδαφών. Το γεγονός αυτό το επεσήμανα στον κύριο Eide χωρίς να λαμβάνω απαντήσεις. Μοναδική εξαίρεση ήταν όταν επαναλήφθηκε η επισήμανσή μου ενώπιόν σας στη συνάντηση της Γενεύης. Εκεί, ο προσωπικός σας απεσταλμένος σάς βεβαίωσε ότι δεν υπάρχουν τέτοιες αποφάσεις. Όταν του έδωσα μερικά αντίγραφα τέτοιων κειμένων, δήλωσε ότι δεν γνώριζε αυτές τις αποφάσεις. Με άλλα λόγια, ο προσωπικός απεσταλμένος του γ.γ του ΟΗΕ για το Κυπριακό δήλωσε -παρότι ήδη εδώ και δύο χρόνια υπεύθυνος για τις διαπραγματεύσεις του Κυπριακού- ότι δεν είχε μελετήσει, ορθότερα ούτε καν διαβάσει τις αποφάσεις των οργάνων του ΟΗΕ για το θέμα αρμοδιότητάς του! Γεγονός εντυπωσιακό, αλλά και ανησυχητικό. Μέχρι σήμερα ο κύριος Eide εξακολουθεί να αγνοεί στις διαπραγματεύσεις τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Και αναρωτιέμαι σε ποια βάση κινείται ο ίδιος;».

Για όλα φταίει ο Espen…

«Ο κύριος Eide είναι ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ. Κι όμως, από την πρώτη φορά που ήρθε στην Αθήνα αρνιόταν, η ενημέρωση για το Κυπριακό των ενδιαφερόμενων πρεσβευτών των κρατών μελών του ΟΗΕ, να γίνεται στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία του ΟΗΕ στην Αθήνα όπου θα καλούνταν, ως είναι θεσμικά ορθό, και εκπρόσωπος της ελληνικής πλευράς. Όμως, ο κύριος Eide δεν επιθυμούσε την παρουσία μας στις ενημερώσεις που έκανε. Γι' αυτό επέλεξε να τις κάνει κατά κανόνα στην πρεσβεία της Νορβηγίας και να μας αποκλείει. Συχνά του τόνιζα ότι δεν είναι εκπρόσωπος του νορβηγικού κράτους, ούτε του βρετανικού, αλλά του ΟΗΕ και κατά προέκταση θα έπρεπε να διοργανώνεται η όποια ενημέρωση από τον ΟΗΕ και να μην αποκλείει στην Αθήνα την ελληνική πλευρά. Θα ήθελα πραγματικά να γνωρίζω τι θεωρείτε εσείς ορθό».

Ο Μείζων και οι ελάσσονες…

«Όταν ο κύριος Eide έρχεται στην Αθήνα, ενημερώνει για την πορεία του Κυπριακού πρώτα άλλους, τρίτους, παράγοντες και μετά την ελληνική πλευρά. Την τελευταία φορά ήρθε μια μέρα νωρίτερα από ό,τι τον περιμέναμε και ενημέρωσε στελέχη της ελάσσονος αντιπολίτευσης καθώς και επιχειρηματίες πηγαίνοντας στο σπίτι ενός εξ αυτών. Την επομένη, πριν έρθει στην από καιρό κανονισμένη συνάντησή μας, πήγε εν κρυπτώ στην τουρκική πρεσβεία προκειμένου να τους ενημερώσει για την πορεία του Κυπριακού, παρόλο που την επομένη θα μετέβαινε στην Άγκυρα. Και σας ερωτώ, είναι ορθό ο εκπρόσωπός σας να έρχεται για ενημέρωση της ελληνικής κυβέρνησης στην Αθήνα και να προηγείται της τελευταίας η τουρκική πρεσβεία; Το θεωρείτε πολιτικά ορθό και διπλωματικά δόκιμο; Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι ο κύριος Eide ουδέποτε μάς ενημερώνει για τις απόψεις της τουρκικής πλευράς μετά από τις συναντήσεις, ταξίδια ή τηλεφωνικές επαφές μαζί της, αντίθετα, ενημερώνει την τουρκική πλευρά για τις δικές μας τοποθετήσεις έναντί τους. Το θεωρείτε, κύριε γ.γ., κάτι τέτοιο δόκιμο και ορθό ή μονόπλευρο;».

Τα ’τσουξε ο κ. Eide…

«Ο κύριος Eide μάς κάλεσε στη Γενεύη για ένα διήμερο διπλωματικών - πολιτικών διαβουλεύσεων (όπου είχε την ατυχή έμπνευση να καλέσει 140 άτομα και να είναι παρόντα, γεγονός που έδειχνε εξαρχής ότι κάποιοι μόνο διαπραγμάτευση δεν ήθελαν, αλλά γηπεδική ατμόσφαιρα). 'Ξαφνικά' το απόγευμα της πρώτης ημέρας (Πέμπτη…) και σε μονόπλευρη συνεννόηση με την τουρκική πλευρά εμφάνισε έγγραφο που είχε ήδη συμφωνήσει μαζί της και καλούσε τις δύο πλευρές σε τεχνικές συζητήσεις την επομένη. Διευκόλυνε την τουρκική πλευρά στην απόφασή της να φύγει αυθημερόν, διότι δεν ήθελε να συνεχίσει τον διάλογο για το πολύ σημαντικό θέμα των εγγυήσεων και του κατοχικού στρατού, με το επιχείρημα ότι είχε να επιτελέσει πιο σοβαρά καθήκοντα στην Άγκυρα από το να ασχολείται με το Κυπριακό. Μάλιστα, ψευδώς, όπως γνωρίζετε, ο κύριος Mevlut Cavusoglu, υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, μόλις έφτασε στην Άγκυρα δήλωσε ότι 'πανικόβλητη η ελληνική πλευρά εγκατέλειψε τη διαπραγμάτευση'. Γνωρίζετε και γνωρίζω ότι εκείνος είναι που την εγκατέλειψε. Αν και ζητήθηκε από τον κύριο Eide να πει την αλήθεια, εκείνος αρνήθηκε. Αντιθέτως δε, όπως του απέδειξα του ίδιου σε συζήτηση που είχαμε την Παρασκευή το πρωί (διότι την Πέμπτη το βράδυ ήταν αδύνατον να συνεννοηθεί καθότι είχε καταναλώσει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ), εκείνος ήταν συμπαραγωγός των τουρκικών ψεμάτων και έδωσε στην εφημερίδα 'Politico', ένα άθλιο δημοσίευμα σε βάρος της ελληνικής πλευράς από τη δημοσιογράφο Sara Stefanini, παντελώς άσχετη με το Κυπριακό. Είναι τέτοια η σχέση τους, ώστε φρόντισε να κληθεί η εν λόγω κυρία από το Atlantic Council ως συντονίστρια συζήτησης για το Κυπριακό στην Ουάσινγκτον που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή και υπό την εποπτεία του. Ο κύριος Eide επειδή πρόσφατα δεν έλαβε απάντηση σε sms, παραπονείται προς τρίτους. Ποιος παραπονείται; Ο άνθρωπος που δεν έχει δώσει απάντηση σε αλλεπάλληλες επιστολές μου, μερικές εκ των οποίων είναι παλαιότερες του έτους».

Θέλει να… υποτάξει το Κυπριακό

Η επιστολή Κοτζιά προς τον γ.γ. του ΟΗΕ, που γράφηκε πριν από τη διάσκεψη για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά και δεν στάλθηκε ποτέ (αλλά το «περιεχόμενο ανακοινώθηκε πλήρως προφορικά»), τελειώνει ως εξής: «(...) Προκειμένου ο κύριος Eide να γίνει πειστικός επικαλείται τις προεδρικές εκλογές της Κύπρου που είναι προγραμματισμένες για το 2018. Τα ίδια έκανε και πέρσι ως προς τον Ιανουάριο του 2017, καθότι η τότε κυβέρνηση στην Ουάσινγκτον επιθυμούσε να κλείσει το Κυπριακό όπως-όπως (και κατ’ επέκταση σε βάρος των συμφερόντων του κυπριακού λαού) προκειμένου να καταγράψει μια δήθεν επιτυχία πριν αποχωρήσει. Επειδή η μέθοδος Eide ουσιαστικά 'δείχνει' την κυπριακή κυβέρνηση, αναρωτιέμαι μήπως θα έπρεπε ο εκπρόσωπός σας στο Κυπριακό να καταθέσει δημόσια ότι δεν βιάζεται διότι επιθυμεί να είναι υποψήφιος στις εκλογές του Σεπτέμβρη φέτος στην πατρίδα του τη Νορβηγία (11/9/2017). Διότι το επιχείρημα που επικαλείται ο κύριος Eide σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας δημιουργεί υποψίες ότι έχει προσωπικά σχέδια στα οποία πρέπει να υποταγεί το Κυπριακό. Επίσης, δεν είναι καθόλου συνετό να συνδυάζεται η ημερομηνία της δεύτερης διεθνούς διάσκεψης με τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Κύπρου. Με όλο τον σεβασμό στο πρόσωπό σας, αλλά και στον θεσμό του ΟΗΕ που από μικρή ηλικία υπερασπίζομαι, θέλω να σημειώσω ότι πριν συγκαλέσετε εκ νέου διεθνή διάσκεψη θα πρέπει να (1) είμαστε ενήμεροι και (2) να έχουμε συμφωνήσει, ώστε να μην υποστούμε για άλλη μια φορά τη βάσανο των τετελεσμένων όπως επιδιώχθηκε να γίνει στην περίπτωση της Γενεύης Ι. Τέλος, δεν θεωρώ καθόλου ηθικό και πολιτικά φρόνιμο, να διατυπώνονται πιέσεις από πλευράς διαφόρων παραγόντων σύμφωνα με τις οποίες, εάν δεν υποχωρήσει η ελληνοκυπριακή και ελληνική πλευρά στις απαιτήσεις που μόλις περιέγραψα, θα τεθεί θέμα παρουσίας της UNFICYP στην Κύπρο.

Με τιμή,
Νίκος Κοτιζάς
Υπουργός Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας».

Για την ιστορία σημειώνεται ότι ο Espen Barth Eide, όταν ανέλαβε καθήκοντα ειδικού συμβούλου του γ.γ. του ΟΗΕ τον Αύγουστο του 2014 και μέχρι που πρωτοδιορίστηκε υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας ο Νίκος Κοτζιάς (τέλη του Ιανουαρίου του 2015), θεωρείτο από την ε/κ πλευρά ως αντικειμενικός μέχρι και φιλικός προς τους Ε/Κ.