Κομμάτι του παζλ η αποκέντρωση

Με διαφορετικές προσεγγίσεις σε σχέση με την πρόταση για την αποκεντρωμένη ομοσπονδία προσέρχονται οι ηγέτες στην άτυπη συνάντηση της 26^ης Φεβρουαρίου, καθώς ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θέλει μέσω αυτής να αποφύγει την καθολικότητα της θετικής ψήφου των Τ/Κ και να στήσει άλλους μηχανισμούς επίλυσης διαφορών, ενώ ο Τ/Κ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί θέλει από τη μία να διατηρήσει την προοπτική της ομοσπονδίας, ενώ από την άλλη θέλει να υπερασπιστεί την αρχή της αποτελεσματικής συμμετοχής κατά κύριο λόγο για εσωτερικούς δικούς του λόγους, αλλά και γιατί όπως υποστηρίζει δεν μπορεί να εμπιστευτεί πλήρως τους Ε/Κ συνομιλητές του.

Το σκηνικό της συνάντησης είναι δύσκολο, παρά το ότι οι δύο ηγέτες συμφωνούν επί της αρχής για την πιθανή αποκέντρωση, που αφορά τις 23 αρμοδιότητες του ομοσπονδιακού κράτους αλλά αγγίζει και τη δομή και τις μεθόδους λήψης αποφάσεων στους 144 ομοσπονδιακούς θεσμούς και οργανισμούς. Καθώς αποτελεί μια άτυπη συνάντηση δεν μπορεί να υπάρξει διαπραγμάτευση, ωστόσο από αυτή θα φανεί αν μπορεί η αποκέντρωση να αποτελέσει ένα κομμάτι του παζλ των όρων αναφοράς ή αν βρισκόμαστε ακόμα στο σημείο μηδέν. Η συνάντηση θα είναι άτυπη και για ακόμα έναν λόγο, Ο κ. Ακιντζί δεν προτίθεται σε αυτή να ανοίξει θέμα ασφάλειας η οποία ενδιαφέρει τους Ε/Κ, με την ε/κ πλευρά να θεωρεί ως κεκτημένο τη συζήτηση όλων των θεμάτων παράλληλα. Αν βεβαίως υπάρξει σύγκλιση στο κεφάλαιο της αποκέντρωσης τότε είναι δυνατό τις επόμενες βδομάδες να ανοίξουν και άλλοι διάδρομοι συζήτησης.

Ε/κ πηγές τονίζουν πως στην προηγούμενη συνάντηση που είχαν οι ηγέτες ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έδωσε εξηγήσεις σε σχέση με την αποκεντρωμένη ομοσπονδία, πως ο Μουσταφά Ακιντζί συμφώνησε με αυτή την αρχή, και πως στην άτυπη συζήτηση που ακολούθησε οι δύο ηγέτες βρήκαν σημεία όπου υπάρχει μια συναντίληψη και σημεία όπου υπάρχουν διαφωνίες.

Από εκεί και πέρα ο ΠτΔ παραπέμπει για τη συζήτηση της ουσίας στη διαπραγμάτευση, ενώ ο Τ/Κ ηγέτης δηλώνει πως αναμένει μια πιο ενδελεχή συνομιλία, η οποία θα μπορούσε να πάρει τη μορφή μιας συνομιλίας για το ποιοι μηχανισμοί μπορούν να καθορίζουν τα θέματα ζωτικής σημασίας ώστε να αποφεύγονται τα αδιέξοδα.

Παλιά συζήτηση

Η προσέγγιση της ε/κ πλευράς για την αποκέντρωση περιλαμβάνει όχι απλά την απόδοση αρμοδιοτήτων στις πολιτείες, αλλά και το ενδεχόμενο ορισμένες αρμοδιότητες που θα παραμένουν ομοσπονδιακές να τυγχάνουν διαχείρισης από τις πολιτείες με την ύπαρξη συντονισμού σε ομοσπονδιακό επίπεδο.

Το ερώτημα βέβαια παραμένει για τους Τ/Κ, τι συμβαίνει στην εκτελεστική εξουσία και στα κέντρα λήψεως αποφάσεων, καθώς οι πλευρές είχαν συμφωνήσει από τη δεκαετία του 1990 (η έκθεση Μπούτρος Γκάλι το 1991 έδωσε έναν αποδεκτό ορισμό της πολιτικής ισότητας). Μέχρι τη διάσκεψη της Γενεύης τον χειμώνα του 2017 οι δύο διαπραγματευτές είχαν περίπου καταλήξει τι σημαίνει πολιτική ισότητα και πώς θα διασφαλιζόταν η αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/Κ σε θέματα ζωτικής σημασίας γι' αυτούς. Η φράση-κλειδί ήταν «μηχανισμοί επίλυσης διαφορών», οι οποίοι μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο το οποίο ήταν υποχρεωμένο να δώσει απαντήσεις εντός 15 ημερών. Εκκρεμούσε επίσης λίγο πριν το Κραν Μοντανά μια ακόμα σύγκλιση αφού οι Τ/Κ στα τρία κεφάλαια της ασφάλειας της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας ήθελαν μία τ/κ ψήφο στις αποφάσεις. Στην προσπάθειά του να απαντήσει στη θέση των Τ/Κ για μια θετική ψήφο σε όλα τα επίπεδα και να αποφύγει τα αδιέξοδα που δημιουργήθηκαν, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει ανοίξει εκ νέου ένα ζήτημα που θεωρείτο κλειστό. Παίρνοντας μάλιστα πίσω και συγκλίσεις όπως η μία απαιτούμενη ψήφος στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, προφανώς για διαπραγματευτικούς λόγους.

Σύμφωνα πάντως με την ανάλυση της ε/κ πλευράς, η αποκέντρωση μπορεί να συνεισφέρει στο να ξεκλειδώσουν οι συζητήσεις σε άλλα κεφάλαια που αφορούν την πλευρά μας, όπως η ασφάλεια και οι εγγυήσεις.

Στον κατάλογο των αρμοδιοτήτων πάντως είναι ξεκάθαρο πως, ακόμα και αν θέλουν οι πλευρές να υπάρξει αποκέντρωση, αυτή δεν είναι εφικτή, όπως για παράδειγμα για θέματα νομισματικής πολιτικής καθώς η Κεντρική Τράπεζα πρακτικά μπορεί να έχει μόνο μια θέση στη Φρανκφούρτη.

Νόημα

Σύμφωνα με διπλωματική πηγή η όλη συζήτηση περί αποκέντρωσης δεν έχει ιδιαίτερο νόημα επί της ουσίας. Αν θέλουμε ένα κανονικό κράτος αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί διά της απόλυτης θέσης του Μουσταφά Ακιντζί. Από την άλλη οι αρμοδιότητες του κεντρικού ομοσπονδιακού κράτους θα μπορούσαν να αποφορτισθούν διά της εισαγωγής επιτροπών μεταξύ των δύο συνιστώντων κρατιδίων οι οποίες θα πλαισιώνονται από έναν εκπρόσωπο της ομοσπονδίας. Για παράδειγμα θα μπορούσε να υπάρξει μια αρχή αναγνώρισης πτυχίων ή στοιχημάτων ή καζίνων ή ακόμα και περιβάλλοντος μέσα από τριμερή εκπροσώπηση τύπου Βελγίου με αποτέλεσμα η ομοσπονδία να μην κατατρύχεται από συνεχή αδιέξοδα. Κυρίως δε να μην επιτρέπεται τα μικρά θέματα να γίνονται μεγάλα και ανυπέρβλητα διότι θα βαφτίζονται ομοσπονδιακά.

Εκεί και όπου

Η τ/κ πλευρά έχει δηλώσει μέσω και δημόσιας αναφοράς του Τ/Κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί στη συνέντευξή του στον «Π» πως αναμένει λεπτομέρειες για την πρόταση για αποκέντρωση της ομοσπονδίας, προσθέτοντας μάλιστα πως ο Πρόεδρος Αναστασιάδης του έχει υποσχεθεί στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν πως θα πάει στη συνάντηση διαβασμένος και με συγκεκριμένες ιδέες.

Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, και πάλι μέσα από τον «Π», επανέλαβε δημόσια πως βάσει της πρότασής του οι αρμοδιότητες της κεντρικής κυβέρνησης μπορούν να περιοριστούν μέχρι τα λεγόμενα τρία singles και όχι παραπέρα: δηλαδή η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα πρέπει να έχει μια διεθνή προσωπικότητα, μια κυριαρχία και μια υπηκοότητα, ενώ εννοείται πως θα είναι ενιαία και στη διαχείριση της οικονομίας και σε θέματα της ΕΕ. Με λίγα λόγια οι αρμοδιότητες της ομοσπονδίας θα έχουν να κάνουν πρακτικά με τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας, ιθαγένειας, οικονομίας και συμβατότητας με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Όλα τα υπόλοιπα θέμα θα τυγχάνουν διαχείρισης από τα συνιστώντα κρατίδια τα οποία θα πρέπει να συνεννοούνται μεταξύ τους και σαφώς θα πρέπει να ενημερώνουν την ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, υπό την προϋπόθεση πάντα ότι οι αποφάσεις τους δεν θα παραβιάζουν το κοινοτικό κεκτημένο, επί του οποίου υπόλογο στην εφαρμογή είναι το ομοσπονδιακό κράτος.

Στη συνέντευξή του στον «Π» ο Πρόεδρος Αναστασιάδης εστίασε σε ακόμα μια παράμετρο της πρότασης που ενδέχεται να είναι και το κύριο σημείο διαπραγμάτευσης όσον αφορά τη διακυβέρνηση, εάν και εφόσον βέβαια επαναρχίσουν οι συνομιλίες.

Ο ΠτΔ επιμένει πως αν καταστεί αναγκαία η μια θετική ψήφος από Τ/Κ σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις περιστάσεις θα δημιουργούνται δυσλειτουργίες. Και εστιάζει στην έννοια της θετικής ψήφου «εκεί και όπου» μπορεί να υπάρξει κατάχρηση εξουσίας, θεωρώντας, όπως είπε, πως την απόφαση για το τι αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας θα μπορεί να λαμβάνει το συνταγματικό δικαστήριο ή κάποιος άλλος μηχανισμός επίλυσης διαφορών. Επί του σημείου αυτού διπλωματική πηγή επεσήμανε ότι πλέον σε ελάχιστα σώματα διεθνώς υπάρχει βέτο. Στην ΕΕ στα περισσότερα θέματα υπάρχει απλή πλειοψηφία και σε κρίσιμα θέματα πλειοψηφία δύο τρίτων. Είναι πλέον απολύτως ορισμένο -όπως και στα Ηνωμένα Έθνη- που υπάρχει η δυνατότητα βέτο διά της μιας αποτελεσματικής ψήφου, και αυτό θα πρέπει να επιχειρηθεί και στο Κυπριακό.

Πλαίσιο και όροι

Από την προσπάθεια να ανοίξει αυτή η συζήτηση προκύπτει όμως και ο κίνδυνος να οδηγηθεί η διαδικασία σε μια νέα ατέρμονη συζήτηση (όπως αυτή για τους ομοσπονδιακούς θεσμούς που ανάλωσε σημαντικό μέρος της συνόδου στη Γενεύη). Κι αυτό γιατί στον κατάλογο των 23 ομοσπονδιακών αρμοδιοτήτων, κάθε λέξη και φράση έχει τη σημασία της και εμπεριέχει τεράστια ζητήματα. Αυτό βέβαια που θα αποτρέψει από κάτι τέτοιο είναι η αντίληψη που μοιράζονται όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πως αυτή η προσπάθεια -αν ξεκινήσει- θα έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης και θα σημάνει επίσημα το τέλος του Κυπριακού όπως το ξέραμε.

Για να μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο όμως θα πρέπει να ξεκαθαρίσει επιτέλους τι θα περιλαμβάνεται στους όρους αναφοράς. Πληροφορίες θέλουν την Τζέιν Χολ Λουτ να έχει εντοπίσει κάποιες καταγραφές και των επεξηγήσεων που δόθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη για το πλαίσιο Γκουτέρες στις 4 Ιουλίου, μέσω και από άλλες συζητήσεις. Αν η ε/κ πλευρά κρίνει πως αυτές οι αναφορές αρκούν μπορούν και να λυθούν τα χέρια της κ. Λουτ.

Ήδη, πάντως, η αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών είχε επαφές με αξιωματούχους του Φόρεϊν Όφις στο Λονδίνο (αν και όχι με την πολιτική ηγεσία η οποία σαφώς έχει να αντιμετωπίσει σήμερα άλλα ζητήματα, υπαρξιακά για το Ηνωμένο Βασίλειο), και την Τρίτη θα βρεθεί στην Αθήνα για συζητήσεις στο ελληνικό ΥΠΕΞ.

Το γεγονός που φαίνεται να συνέβαλε στο να λυθούν τα χέρια της Τζέιν Χολ Λουτ ήταν η συζήτηση που ο ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης είχε στο περιθώριο της συνόδου για την ασφάλεια στο Μόναχο με τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Αν και από κυβερνητικής πλευράς πολύ λίγα λέγονται για το τι συζητήθηκε, αφήνεται εμμέσως πλην σαφώς να νοηθεί πως οι δύο δεν περιορίστηκαν στην άρνηση του κ. Άιντε πως γνωρίζει οτιδήποτε για το πού και πώς καταγράφεται το περιβόητο πλαίσιο Γκουτέρες.

Η Λουτ στην Αθήνα

Στην ελληνική πρωτεύουσα μεταφέρονται την ερχόμενη Τρίτη οι εξελίξεις για το Κυπριακό αφού όπως έγινε γνωστό η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ θα βρίσκεται στην Αθήνα για επαφές με την ελληνική κυβέρνηση. Την αποκάλυψη έκανε ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Γιώργος Κατρούγκαλος ενημερώνοντας προχθές και για το Κυπριακό το Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΣΕΠ) της Ελλάδας. Όπως σημείωσε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών σε δηλώσεις του μετά τη συνεδρίαση του ΕΣΕΠ κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής επιβεβαιώθηκε η εθνική γραμμή επί του Κυπριακού και τονίστηκε η διεθνής διάσταση του προβλήματος ως θέμα εισβολής που πρέπει να αντιμετωπιστεί πρωτίστως με όρους διεθνούς δικαίου και με μοναδικό θέμα διαπραγμάτευσης εκ μέρους της Ελληνικής Δημοκρατίας τον τερματισμό του απαράδεκτου καθεστώτος των εγγυήσεων και της αποχώρησης των στρατευμάτων κατοχής, με ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Παράλληλα, ο Έλληνας ΥΠΕΞ είπε πως το ΕΣΕΠ ενημερώθηκε και για τις συζητήσεις του Έλληνα Πρωθυπουργού με τον Τούρκο Πρόεδρο κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στην Άγκυρα ξεκαθαρίζοντας ότι αντικείμενο των συζητήσεων δεν ήταν η διαπραγμάτευση επί της ουσίας των ανοιχτών θεμάτων, αλλά η επανεκκίνηση του διαλόγου σε συστηματική και οργανωμένη βάση και η προσπάθεια εφαρμογής των ήδη ληφθέντων μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης κατά το παρελθόν, από το μνημόνιο Παπούλια - Γιλμάζ μέχρι τα πιο πρόσφατα, σε μια κατεύθυνση εκτόνωσης της έντασης.