Το πρώτο μνημόσυνο του Συνεργατισμού

Σωτήριο έτος 1980. Η Βουλή των Αντιπροσώπων συνεδριάζει με αντικείμενο την τύχη του Συνεργατισμού. Επρόκειτο για πραγματικό μνημόσυνο. Οι Κύπριοι πολιτικοί, ωστόσο, πάντα είχαν το ταλέντο να αποπροσανατολίζουν εκτρέποντας τη συζήτηση. Έτσι επέλεξαν να κάνουν το μνημόσυνο κάποιου άλλου:

-Προεδρεύων:
Γ. Ποταμίτης: Κηρύσσω την έναρξη της σημερινής συνεδρίας της Βουλής. Παρακαλώ τον έντιμο γραμματέα να διαπιστώσει αν υπάρχει απαρτία.
-Γραμματεύς:
Τ. Νέμιτσας: Υπάρχει απαρτία, κ. πρόεδρε.
-Προεδρεύων:
Κύριοι βουλευτές,

Πριν να μπούμε στην ημερήσια διάταξη της σημερινής συνεδρίασης της Βουλής έχομε να εκτελέσουμε ένα ιερό καθήκον. Ο μεγάλος φίλος της Κύπρου, ο άνθρωπος που ποτέ δεν λησμόνησε την πατρίδα μας και πάντα ήταν μεταξύ των πρώτων διαφεντευτής και υπερασπιστής τής δίκαιης υπόθεσης της Κύπρου, ο Ιωσήφ Τίτο, απέθανε. Σ’ αυτές τις κρίσιμες ώρες που περνά ο κυπριακός αγώνας, ο χαμός του μεγάλου φίλου μας είναι για μας ένα βαρύ πλήγμα και νιώθουμε πολύ βαθύ το κενό που αφήνει ο θάνατός του. Αυτή την ώρα που ύπουλοι ύφαλοι κρυμμένοι κάτω από μαύρα τρικυμισμένα νερά και ξεσκέπαστοι βράχοι απειλούν να συντρίψουν το καράβι της πατρίδας μας, η σκέψη μας πετά σ’ όλους τους σταθερούς μας φίλους που πάντα στέκονται στο πλευρό μας και, μεταξύ των πρώτων, στη μεγάλη ψυχή του δημιουργού και πατέρα της Γιουγκοσλαβικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, στον Ιωσήφ Μπροζ Τίτο.

1980


Ήταν 9 Μαΐου 1980, 4:35 μ.μ., η επομένη της κηδείας του Τίτο. Από τότε έχουν περάσει σχεδόν 40 χρόνια. Ο παγκόσμιος χάρτης έχει αλλάξει δεκάδες φορές, χώρες εξαφανίστηκαν, κράτη γεννήθηκαν και πέθαναν και άλλα νέα εμφανίσθηκαν, μόνο πάνω από τον Συνεργατισμό πέρασαν μελέτες, έρευνες, εκθέσεις, συζητήσεις, κρατικές χορηγίες για στήριξη που προφανώς ξεχάσαμε, αλλά τίποτε δεν τον άγγιζε και συνέχιζε απτόητος την πορεία του μέχρι τη διάλυσή του, πέρυσι. Το 1980 ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης ήταν 34 χρόνων (γεννήθηκε το 1946), ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου 19 (1961), ο γ.γ. του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού 25 (1955),ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος 7 (1973),ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος 23 (1957), ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης 8 χρόνων (1972).

Ομιλία Α. Αυξεντίου


Μετά τη «μονόλεπτη σιγή στη μνήμη της σκιάς» του Τίτο που τήρησε η Βουλή, ξεκίνησε η συζήτηση επί «ενός πολύ σοβαρού θέματος» στην «παρουσία έξι υπουργών» της κυβέρνησης του Σπύρου Κυπριανού. Ο «Π» δημοσιεύει αποσπάσματα από συνεδρίες της Βουλής για το συνεργατικό κίνημα. Στην πρώτη συνεδρία, πρώτος μίλησε ο τότε υπουργός Οικονομικών Α. Αυξεντίου: «Ανταποκρινόμενος σε σχετική παράκληση της Βουλής, εμφανίζομαι σήμερα ενώπιόν σας για να κατατοπίσω τα μέλη του Σώματος πάνω στα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το συνεργατικό κίνημα, όπως παρουσιάζονται από τις έρευνες και μελέτες που έγιναν μέχρι τώρα. Στην ομιλία μου θα αναφερθώ στα αίτια που προκάλεσαν την οικονομική κρίση στο συνεργατικό κίνημα, θα προσπαθήσω να σας δώσω μια αδρομερή εκτίμηση του μεγέθους του προβλήματος και θα αναλύσω τα μέτρα που έλαβε ή μελετά η κυβέρνηση για περαιτέρω αντιμετώπιση της καταστάσεως. Ο συνάδελφος υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας κ. Παπαγεωργίου θα ασχοληθεί με το θέμα του ελέγχου του συνεργατικού κινήματος από το υπουργείο του και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ιδρύθηκαν οι συνεργατικές βιομηχανίες, οι οποίες και έφεραν στην επιφάνεια το όλο πρόβλημα [...] Είναι φανερό ότι τα προβλήματα της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας αναπόφευκτα επηρεάζουν και το υπόλοιπο συνεργατικό κίνημα, αλλά και γενικότερα την οικονομία σαν σύνολο [...] Κάτω από τις συνθήκες αυτές, και αφού στάθμισε τις συνέπειες από τυχόν κατάρρευση της τράπεζας, η κυβέρνηση αποφάσισε να τη στηρίξει παραχωρώντας κυβερνητική βοήθεια. Σαν πρώτη βοήθεια, η κυβέρνηση επέτρεψε στην τράπεζα να χρησιμοποιήσει για αντιμετώπιση άμεσων υποχρεώσεών της ποσό δύο εκατομμυρίων λιρών που αρχικά εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο για αποπληρωμή καταθέσεων σε εκτοπισμένες συνεργατικές εταιρείες».



«Όχι» στον έλεγχο

«[...] Πολύ λίγα όμως ήσαν γνωστά για τα βαθύτερα αίτια που προκάλεσαν το πρόβλημα ρευστότητας. Και τούτο γιατί ο διοικητής Συνεργατικής Αναπτύξεως πεισμόνως αρνιόταν για πολλά χρόνια να επιτρέψει έλεγχο της τράπεζας από μέρους της Κεντρικής Τράπεζας, ισχυριζόμενος ότι η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα βρισκόταν κάτω από τον αποκλειστικό έλεγχό του. Δυστυχώς, η αρνητική στάση του διοικητή συνεχίστηκε και όταν ακόμη τέθηκε υπόψη του νομική συμβουλή του ιδίου του νομικού συμβούλου της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας, σύμφωνα με την οποία η τράπεζα βρίσκεται κάτω από την εποπτεία όχι μόνο του ιδίου, αλλά και της Κεντρικής Τράπεζας».

Κρατική στήριξη


«[...] Αξίζει να σημειωθεί ότι κι όταν ακόμη η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα βρισκόταν στα πρόθυρα της καταρρεύσεως, ο διοικητής Συνεργατικής Αναπτύξεως αρνιόταν επίμονα να επιτρέψει στην Κεντρική Τράπεζα να διενεργήσει ολοκληρωτική έρευνα για την κατάστασή της, θεωρώντας το έργο αυτό σαν αποκλειστικά δική του αρμοδιότητα [...] Συγκεκριμένα, η οικονομική ευρωστία της τράπεζας είχε υποστεί σοβαρό κλονισμό σαν αποτέλεσμα απερίσκεπτης τραπεζιτικής πρακτικής και ιδιαίτερα υπερβολικής συγκέντρωσης δανείων σε μικρό αριθμό πελατών, μεγάλης ανεπάρκειας στις εξασφαλίσεις, υπερβολικής καθυστερήσεως στην αποπληρωμή των δανείων, υπερβάσεως από μέρους των πελατών των εγκεκριμένων ορίων δανειοδοτήσεως κ.λπ. Εν τω μεταξύ, το ποσό των 2 εκατομμυρίων λιρών που δόθηκε στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα τον Δεκέμβριο του 1979 αποδείχθηκε εντελώς ανεπαρκές σε σύγκριση με τις ανάγκες της τράπεζας, που σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα βρέθηκε πάλι στα πρόθυρα της καταρρεύσεως και σε επείγουσα ανάγκη για επιπρόσθετη βοήθεια. Τον Ιανουάριο του 1980 η κυβέρνηση, αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο για άμεση κατάρρευση της τράπεζας, συμφώνησε να παράσχει στην τράπεζα επιπρόσθετη βοήθεια ύψους 7 εκατομμυρίων λιρών [...] Στην πραγματικότητα ο διοικητής (Συνεργατικής Αναπτύξεως) εξασκούσε απόλυτη κυριαρχία πάνω στην τράπεζα. Μεγάλο μέρος των επισφαλών δανείων, από τα οποία δεν αποκλείεται η τράπεζα να υποστεί σημαντικές ζημιές, παραχωρήθηκαν είτε ύστερα από πρωτοβουλία του διοικητή, είτε με τη δική του σύσταση. Η συνεχής ανάμειξή του στις υποθέσεις της τράπεζας σε πολλές περιπτώσεις ώθησε τη διεύθυνση της τράπεζας στη διενέργεια πράξεων καθ’ υπέρβαση εξουσίας».

«Καμία υπερβολή»

Σε ό,τι αφορά την οικονομική στήριξη που η κυβέρνηση του Σπύρου Κυπριανού έδωσε στον Συνεργατισμό, ο υπουργός Οικονομικών Α. Αυξεντίου είπε ότι «χωρίς αμφιβολία, με την απόφαση να βοηθήσει το συνεργατικό κίνημα να αντιμετωπίσει τις σημερινές του δυσκολίες (1980), η κυβέρνηση επωμίζεται σημαντικές ευθύνες που οι επιπτώσεις τους δεν περιορίζονται μόνο στο άμεσο μέλλον. Κατά πάσα πιθανότητα το συνεργατικό κίνημα θα χρειασθεί στα επόμενα λίγα χρόνια σημαντική βοήθεια για να ξεπεράσει την οικονομική κρίση που διέρχεται». Οι ειδικότεροι λόγοι, συνεχίζει ο κ. Αυξεντίου, για τους οποίους η κυβέρνηση αποφάσισε να προσφέρει βοήθεια στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα είναι οι εξής: [...] (β) Κατάρρευση της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας θα σήμαινε ότι οι καταθέτες των συνεργατικών ιδρυμάτων, που είναι κυρίως αγρότες και μικροεισοδηματίες, θα έχαναν τις πενιχρές τους οικονομίες, πράγμα που θα ήταν κοινωνικά απαράδεκτο». Επιπλέον, ο τότε ΥΠΟΙΚ είπε ότι «μαζί, όμως, με την απόφασή της για βοήθεια της Συνεργατικής Κεντρικής Τράπεζας, η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να πάρει όλα τα μέτρα που κρίνονται αναγκαία για έλεγχο του συνεργατικού κινήματος, για υιοθέτηση υγιών αρχών διοικητικού και διαχειριστικού ελέγχου και για εξυγίανση των οικονομικών του κινήματος. [...] Κάμνω αυτή την ομιλία ενώπιόν σας με πλήρη επίγνωση των ευθυνών και καθηκόντων μου. Καμία υπερβολή δεν περιέχει και αποδίδει πιστά την πραγματικότητα. Και τούτο γιατί πιστεύω, και σ’ αυτό είμαι βέβαιος ότι συμφωνείτε μαζί μου, ότι πρόκειται για ένα θέμα τόσο σοβαρό και τέτοιας εθνικής σημασίας, που δεν έχει σ’ αυτό θέση ούτε η υπερβολή, ούτε η υποτίμηση της σοβαρότητας της καταστάσεως. Αντίθετα, είναι ένα θέμα πάνω στο οποίο ο κυπριακός λαός σαν σύνολο, και ιδιαίτερα οι συνεργατιστές και ο αγροτικός κόσμος, πρέπει να πληροφορηθεί την πραγματική αλήθεια».

 Από το 1967



Αμέσως μετά τον υπουργό Οικονομικών, στο βήμα προσήλθε ο τότε υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας Α. Παπαγεωργίου, ο οποίος μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στις προσπάθειες να ρυθμιστούν με νόμο οι σχέσεις υπουργού Εμπορίου και εφόρου Συνεργατικών / διοικητού Συνεργατικής Αναπτύξεως, διότι με την υφιστάμενη νομοθεσία δεν ήταν δυνατόν να ασκηθεί απαραίτητος και αποτελεσματικός έλεγχος από την κυβέρνηση. Το σχετικό νομοσχέδιο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 18 Νοεμβρίου του 1967 και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Τον Φεβρουάριο του 1970 το εν λόγω νομοσχέδιο εξακολουθούσε να βρίσκεται ενώπιον της Βουλής. «Την 11/10/1976 εζητήθηκε από τη Βουλή η πληροφορία κατά πόσον η κυβέρνηση εξακολουθούσε να υποστηρίζει το εν λόγω νομοσχέδιο, το οποίον εκκρεμούσε ενώπιον της Βουλής [...] Κι έτσι ο έλεγχος του Συνεργατισμού εξακολουθούσε να διενεργείται, βάσει της υφιστάμενης από πολλού πολιτικής, και βάσει της οποίας το Υπουργείο Εμπορίου ουδεμία πραγματική εποπτεία ή έλεγχο διενεργούσε. Τόσο η εποπτεία όσο και ο έλεγχος εξακολουθούσαν να γίνονται από τον διοικητή της Συνεργατικής Αναπτύξεως, που για τον σκοπό αυτό απασχολούσε και απασχολεί μεγάλη ομάδα ελεγκτών, που δεν είναι μέλη του προσωπικού του Υπουργείου Εμπορίου», πρόσθεσε ο κ. Παπαγεωργίου.

Διαφωνία Τάσσου



Ο βουλευτής Τάσσος Παπαδόπουλος υποστήριζε την παραπομπή του θέματος του Συνεργατισμού στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής, σημειώνοντας παράλληλα: «Εγώ δεν συμφωνώ ότι όσα έχουν πει οι κύριοι υπουργοί, σοβαρά όπως είναι, αποτελούν πραγματικά θεμέλια για μια εποικοδομητική και χρήσιμη συζήτηση στη Βουλή. Να μου επιτρέψουν οι κύριοι υπουργοί να αναφέρω ότι θεωρώ τα όσα είπαμε σε μεγάλη έκταση, σχόλια και συμπεράσματα, χωρίς δεδομένα. Αν εξαιρεθεί η αναφορά από τον υπουργό Οικονομικών στο ποσό χρημάτων που έχει δοθεί και που χρειάζεται άμεσα να δοθεί για τη στήριξη της Κεντρικής Συνεργατικής Τράπεζας, προσωπικά δεν βλέπω κανένα πρόσθετο στοιχείο απολύτως πάνω στο οποίο μπορεί να γίνει συζήτηση στην ολομέλεια της Βουλής».

Ήξεραν…


Το θέμα του Συνεργατισμού είχε εγγραφεί από τον τότε βουλευτή Τάκη Χατζηδημητρίου και ήταν μετά από δική του παράκληση που εγκρίθηκε από τη Βουλή η προσέλευση των υπουργών στο Σώμα. «[...] η κρίση στον Συνεργατισμό δεν διαγνώστηκε τώρα. Είναι από πολλού που εκυοφορείτο. Απλώς τώρα εξερράγη το όλο θέμα [...] Από μια αναφορά της ομιλίας του υπουργού Οικονομικών φαίνεται ότι θα πάρουμε σαφή γνώση για το τι πραγματικά συνέβη στο συνεργατικό κίνημα ύστερα από μερικά χρόνια. Οπότε πραγματικά δεν θα έχομε την ευχέρεια να περιμένομε το τέλος της έρευνας ή της διαπίστωσης του μεγέθους του προβλήματος για να το σχολιάσουμε, αλλά θα πρέπει από τώρα με βάση τα στοιχεία που έχομε να προχωρήσουμε», είπε προφητικά ο κ. Χατζηδημητρίου.
Κάποιος θα μπορούσε εδώ να μιλήσει για deja vu. Αυτό το έχουμε ξαναζήσει.



Από το 1980 τα είχε πει ο Τάκης Χατζηδημητρίου 

«Ο χορός των εκατομμυρίων»


Στη συνεδρία της Βουλής της 15ης Μαΐου 1980, με προτεραιότητα στο θέμα «Η κατάσταση του συνεργατικού κινήματος και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τον έλεγχο και την αντιμετώπιση των προβλημάτων του», ο εισηγητής του θέματος Τάκης Χατζηδημητρίου, σε μια μακροσκελή ομιλία, χαρακτήρισε το πρόβλημα του Συνεργατισμού το «σοβαρότερο οικονομικό κυβερνητικό και γενικότερα πολιτικό ζήτημα που προέκυψε από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, αν εξαιρέσουμε, φυσικά, το πραξικόπημα και τες πολεμικές περιπέτειες». Είπε ακόμα ότι «ο χορός των εκατομμυρίων, οι παροχές, η χαριστική νοοτροπία, όπως το ανέφερε και ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών, οι διορισμοί, οι αναφορές για εξαγορά συνειδήσεων μας έχουν μετατρέψει σ’ έναν τόπο διαφθοράς και παρακμής που, αν προστεθούν πλάι στην κατοχή και τις συνωμοσίες, δεν μας μένουν πολλά ερείσματα για να επιβιώσουμε ως λαός και τόπος [...] Θέλουμε πάντως να μεταφέρουμε στην αίθουσα της Βουλής το λαϊκό αίσθημα που είναι πλημμυρισμένο από αισθήματα αηδίας και απογοήτευσης, όπως και το αίτημα για την αναγκαιότητα της άμεσης λήψης μέτρων. Η σημερινή κρίση δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Κι ούτε είναι μια κρίση που συνδέεται άμεσα με τες ζημιές που προέκυψαν από την τουρκική εισβολή. Είναι μια κρίση που ροκάνιζε για πολλά χρόνια το συνεργατικό κίνημα. Κυκλοφορούσε μέσα στον λαό σαν διάδοση πολύ πριν το 1974».



Βίαιη αντίδραση


«Η κρίση στον Συνεργατισμό είναι ακόμα μια υπόθεση που απλώνεται πέρα από το Κίνημα, όχι μόνο γιατί επηρεάζει την οικονομική μας σταθερότητα, αλλά γιατί θέτει θεμελιώδη ερωτήματα για ανθρώπους, για την πολιτική μας ζωή, για θεσμούς, για το κράτος μας το ίδιο [...] Κάθε προηγούμενη προσπάθεια ανακίνησης του προβλήματος του Συνεργατισμού προκαλούσε την έντονη και πολλές φορές τη βίαιη αντίδραση εκείνων που ήσαν ταυτισμένοι με ορισμένα πρόσωπα του Συνεργατισμού».

Μικρό βασίλειο

«Κι ούτε με βάση το απόρρητο επιθυμούμε τη θυματοποίηση κανενός. Το χειρότερο έχει συμβεί. Ο κλονισμός της εμπιστοσύνης. Ο κίνδυνος της οικονομικής κατάρρευσης. Ο κίνδυνος της οικονομικής καταστροφής. Πολλά ακόμα λέγονται για τον τρόπο ζωής των αξιωματούχων του Συνεργατισμού. Αναφέρονται μεγάλοι μισθοί, αυτοκίνητα, λίγες ώρες απασχόλησης κ.ά. Τα περιουσιακά στοιχεία των υπαλλήλων του Συνεργατισμού, όπως των άλλων υπαλλήλων και των πολιτικών προσώπων, θα πρέπει να τεθούν κάτω από έλεγχο. Ίσως είναι καιρός να συσταθεί μια επιτροπή από δικαστικούς για σε βάθος έρευνα. ‘Πόθεν έσχες’ για ανώτερους υπαλλήλους και δημόσιους άντρες. Πέρα από τη διοίκηση του Συνεργατισμού ευθύνη για την κατάσταση φέρει και η κυβέρνηση και η Βουλή. Φέρει η κυβέρνηση, γιατί επέτρεψε κι εξακολουθεί να επιτρέπει τη συνέχιση ενός νομικού χάους. Φέρει ακόμα την ευθύνη γιατί δεν επέβαλε τον έλεγχο πάνω στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα. Έβλεπε να αναπτύσσεται παράλληλα με αυτήν ένα μικρό βασίλειο χωρίς καθόλου να αντιδρά. Έβλεπε ακόμα πολλές φορές να την υποκαθιστά ή να την ανταγωνίζεται και το ανεχόταν. Παρατηρείτο να υπερφαλαγγίζονται υπουργεία και σιωπούσε. Η ηγεσία του συνεργατικού κινήματος ήταν ένας από τους πυρήνες της πολυαρχικής εξουσίας σ’ αυτό τον τόπο. Μόνο σποραδικά οι αρμόδιοι υπουργοί ασχολήθηκαν με τον Συνεργατισμό και κανένας δεν επέμενε στη διερεύνηση κι αντιμετώπιση της κατάστασης».



Πολιτικός μηχανισμός


«Μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας δεν υπήρχε πια ο Βρετανός κυβερνήτης. Ο έφορος τότε διεκδίκησε για τη θέση του όλες τις αρμοδιότητες κι εξουσίες της αποικιακής διοίκησης. Έλειψε στην πρώτη περίοδο της Δημοκρατίας η πολιτική θέληση για την αντιμετώπιση του όλου ζητήματος [...] Προσπάθειες που έγιναν για να μπει μέσα σε κάποια καλούπια το συνεργατικό κίνημα προσέκρουσαν σ’ αυτό τον γνωστό κυκεώνα νομικής ασάφειας, και καλλιέργησαν τη νοοτροπία της διοργάνωσης ενός μικρού κι ανεξέλεγκτου βασιλείου, ενός καθεστώτος. Η πολιτική ανωμαλία και η εθνική τραγωδία σήκωσαν ένα προπέτασμα που απέκρυβε την πραγματικότητα [...] Η ελλιπής λειτουργία των θεσμών, η απουσία κυβερνητικού ή δημοκρατικού ελέγχου, η ανυπαρξία κοινοβουλευτικού ελέγχου ώθησαν τα πράγματα στην ανάπτυξη ενός υπερτονισμού της προσωπικότητας και των ικανοτήτων του διοικητή Συνεργατικής Ανάπτυξης. Οι δωρεές, οι διορισμοί, οι επενδύσεις είχαν έντονο προσωπικό χαρακτήρα. Αναπτύχθηκε στη συνέχεια ο μηχανισμός του διορισμού γραμματέων, τους οποίους έβλεπαν όχι απλώς σαν συνεργατικούς υπαλλήλους, αλλά σαν πολιτικό στελεχιακό δυναμικό. Με αυτό το δυναμικό θα ήταν δυνατή η πολιτική πρόσβαση σε διάφορες πλευρές, όμως και η χρησιμοποίησή τους ανάλογα με τις εξελίξεις [...] Παρατηρείται επίσης το φαινόμενο της οικογενειοκρατίας σε συμβούλια και έμμισθο προσωπικό».

Καμία αισιοδοξία


«Έγινε η σημερινή ηγεσία του συνεργατικού κινήματος καθεστώς. Ένας πυρήνας εξουσίας που αντιμάχεται και υποσκάπτει την ίδια τη Δημοκρατία, το ίδιο επικίνδυνο όπως και προηγούμενα [...] Το πρόβλημα είναι πελώριο. Είναι 17 εκατ., είναι 23 εκατ., είναι 40 εκατ., είναι 70 εκατ. όπως πολλοί επιμένουν; Κανένας δεν μας δίνει ακόμα συγκεκριμένη απάντηση. Κι αυτό συμβαίνει λόγω κακής διαχείρισής μας, είπε ο υπουργός Οικονομικών, και πρόσθεσε ότι η κατάσταση είναι τέτοια που δεν επιτρέπει καμία αισιοδοξία [...] Έβλεπε η κυβέρνηση να γίνονται έργα εκατομμυρίων λιρών, να κτίζονται κτήρια, να έρχονται μηχανήματα κι όλα αυτά με χρήματα του λαού και δεν ενδιαφέρθηκε να ρωτήσει τι γίνεται με αυτή την ιστορία. Τι είναι τέλος πάντων η κυβερνητική ευθύνη σ’ έναν τόπο;».

800 συνεργατικά



«Μετά που ξέσπασε η κρίση, δημοσιεύτηκε στον Τύπο και δεν διαψεύστηκε ότι είχε και ολόκληρες πολιτικές προεκτάσεις και ότι ένας αριθμός βουλευτών του ΔΗΚΟ θα αποχωρούσαν από το κόμμα αν απομακρυνόταν από το πόστο του ο διοικητής Συνεργατικής Ανάπτυξης [...] Η Παγκύπρια Συνεργατική Συνομοσπονδία δεν αποδέχεται την ύπαρξη κρίσης. Αναφέρεται στην ύπαρξη 800 συνεργατικών εταιρειών και 260.000 συνεργατιστών στην εκλογή των επιτροπών και τον οικονομικό έλεγχο. Όμως, είναι επίσης γνωστό ότι για λόγους που συνδέονται με τον ηγετοκρατικό τρόπο λειτουργίας του Συνεργατισμού το ενδιαφέρον των μελών, άρα η κριτική και ο έλεγχος, ήταν σημαντικά υποβαθμισμένο».

 Κύκλωμα ηγεσίας

«Διερωτόμαστε, η Παγκύπρια Επιτροπή Προσφύγων, η ΠΕΚ και η ΕΚΑ συμφωνούν με την ηγεσία της Συνεργατικής Συνομοσπονδίας; Φυσικά δεν αμφιβάλλουμε για τις επιτροπές των συνεργατικών, γιατί ανήκουν στο κύκλωμα της ηγεσίας και υπακούουν στη φωνή των κυρίων τους. Όμως η ΠΕΚ πόσο ταυτισμένη είναι με τα πρόσωπα, όχι με τη συνεργατική ιδέα και την ιστορία, αλλά με τα πρόσωπα; Αισθάνεται να διαχωρίζεται κάπου ή συνταυτίζεται πλήρως με τον βίο και την πολιτεία των ιθυνόντων του συνεργατικού κινήματος; Κι η ΕΚΑ τι λέγει; Ανήκει κι αυτή σ’ ένα κοινό μέτωπο υποστήριξης των ψευδών της ηγεσίας του συνεργατικού κινήματος; Η ηγεσία του συνεργατικού κινήματος μίλησε για εργοδοσία στελεχών της ΠΕΚ, της ΕΚΑ, της ΣΕΚ, της ΠΕΟ. Είμαστε βέβαιοι ότι δεν υπάρχει τόση διαφθορά σ’ αυτόν τον τόπο ώστε όλοι να εξαγοράζονται. Αναμένουμε από τις οργανώσεις που ονοματίστηκαν να διευκρινίσουν τη θέση τους πάνω στο ζήτημα αυτό. Είναι μέγα. Είναι θέμα ηθικής τάξης. Ιδιαίτερα οι αγροτικές οργανώσεις, που ζούσαν από κοντά το συνεργατικό κίνημα, είχαν ή δεν είχαν υπόψη τους τα προβλήματα, το φάγωμα των χρημάτων, τις εύνοιες και τις ατασθαλίες; Γνώριζαν για τα υπερκέρδη του Συνεργατισμού από τα λιπάσματα ή όχι; Ήταν ικανοποιημένες από τις τιμές των αγροτικών προϊόντων ή είχαν παρατηρήσεις; Συμφωνούν με τους σταφυλοπαραγωγούς όταν υποστηρίζουν ότι εισέπραξαν περισσότερα και δήλωσαν λιγότερα οι αρμόδιοι του Συνεργατισμού για τα σταφύλια τους; Κι αν είχαν διαφορές γι' αυτά ή άλλα ζητήματα, γιατί δεν βγήκαν να τις ομολογήσουν; Και γιατί άφησαν τους φτωχούς αγρότες καταθέτες απροστάτευτους για τόσα χρόνια; Κι είναι και η Παγκύπρια Επιτροπή Προσφύγων και ο πρόεδρός της. Λαλίστατος και μαχητικότατος για τους ‘‘πρόσφυγές’’ του. Είναι ιδιοκτησία του. Το ερώτημα είναι, γιατί τους εγκατέλειψε και γιατί τους ταύτισε με την ηγεσία της συνομοσπονδίας κι όχι με τον προσφυγικό κόσμο; Με ποιο τρόπο η ΠΕΠ αγωνίστηκε για τη διασφάλιση των καταθέσεων των προσφύγων;».

Δεν μίλησαν



«Δεν μας έπεισε το συνεργατικό κίνημα ότι με την πολιτική του συνέβαλε στον έλεγχο των τιμών και τον έλεγχο του πληθωρισμού. Είναι γνωστή από παλιά η ιστορία της τιμής του σιδήρου, που παρόλο ότι τον είχε πάρει σε χαμηλές τιμές, όμως τον διέθετε στην αυξημένη τιμή των μεταγενέστερων υπερτιμήσεων σε συνεργασία με άλλους εμπόρους σιδήρου. Τα συνεργατικά παντοπωλεία, δυστυχώς, δεν είναι τα φθηνότερα όπως θα έπρεπε σύμφωνα με τις στατιστικές του Συνδέσμου Καταναλωτών. Και για τα λιπάσματα δημοσιεύτηκαν πληροφορίες για τεράστια υπερκέρδη 45% που επιβάρυναν τους αγρότες μας. Δυστυχώς, γι' αυτό το τελευταίο δεν μίλησαν ούτε η ΠΕΚ ούτε η ΕΚΑ, κι όταν ακόμα δημοσιεύτηκαν οι σχετικές πληροφορίες χωρίς να διαψευσθούν».

 Ερευνητική επιτροπή


Σημειώνεται ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων, αφού συζήτησε το θέμα στις 9/5, 15/5, 22/5, 29/5 και 5/6/1980, διαπίστωσε ότι «το συνεργατικό κίνημα αντιμετωπίζει σοβαρότατη κρίση, και έχοντας υπόψη της την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου ημερομηνίας 5/6/1980 και την απόφαση της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας ημερομηνίας 6/6/1980, με τις οποίες τίθενται σε διαθεσιμότητα ο έφορος Συνεργατικών Εταιρειών και ο διοικητής Συνεργατικής Ανάπτυξης, διορίζεται ερευνητική επιτροπή με βάση τον νόμο, κεφ. 44, με ορισμένους όρους εντολής».