ΓεΣΥ: Κώδωνας κινδύνου για τα φάρμακα

Εάν οι δαπάνες για τα φάρμακα στο ΓεΣΥ ξεπεράσουν το ποσό που προβλέπει ο προϋπολογισμός, τότε η βιομηχανία φαρμάκων θα υποχρεούται να επιστρέφει τη διαφορά του ποσού στον Οργανισμό Ασφάλισης Υγεία (ΟΑΥ). Πρόκειται για μια πρακτική που ακολουθείται σε κάποια συστήματα υγείας στην Ευρώπη, ωστόσο, οι εταιρείες φαρμάκων θεωρούν ανεπίτρεπτο να ακολουθηθεί αυτή η πρακτική στο ΓεΣΥ, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του. Στο τραπέζι των διαβουλεύσεων μεταξύ ΟΑΥ και της βιομηχανίας φαρμάκων βρίσκονται και οι εκπτώσεις στα φάρμακα, με την Κυπριακή Ένωση Φαρμακευτικών Εταιρειών Έρευνας και Ανάπτυξης (ΚΕΦΕΑ), διά του προέδρου της Κυριάκου Μικέλλη, να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προειδοποιώντας ότι αλόγιστες εκπτώσεις θα θέσουν σε κίνδυνο τη διαθεσιμότητα φαρμάκων στην αγορά. Παρά τα «αγκάθια» που υπάρχουν, οι διαβουλεύσεις μεταξύ ΟΑΥ και βιομηχανίας φαρμάκων συνεχίζονται…Δεν βρίσκονται κοντά σε συμφωνία οι δύο πλευρές, υπάρχει όμως διάθεση για διάλογο με στόχο την εξεύρεση της χρυσής τομής.

-Τα φάρμακα εντάσσονται στο ΓεΣΥ κατά την πρώτη φάση της εφαρμογής του, τον Ιούνιο του 2019. Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις με τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ); Θεωρείτε ότι μπορούν να γεφυρωθούν οι διαφορές που σας χωρίζουν;

Εάν δεν θεωρούσαμε ότι μπορεί να εξευρεθεί η κοινή συνισταμένη για να προσφέρουμε καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στον κόσμο, δεν θα μπαίναμε στη διαδικασία των διαβουλεύσεων. Ο ΟΑΥ μας έχει καταθέσει τις θέσεις του και έχουμε με τη σειρά μας γραπτώς παραδώσει τις απόψεις μας. Αναμένουμε, λοιπόν, να καθοριστεί εντός των επόμενων ημερών μια νέα συνάντηση ώστε οι διαφορές που μας χωρίζουν, που δεν είναι λίγες, να τεθούν στο τραπέζι του διαλόγου.

-Ποιες είναι οι πιο σημαντικές διαφορές που σας χωρίζουν από μια συμφωνία;

Για την ΚΕΦΕΑ, αλλά πιστεύω και για ολόκληρη τη βιομηχανία των φαρμάκων, υπάρχουν τρία ζητήματα τα οποία πρέπει να συζητηθούν ενδελεχώς ώστε να καταλήξουμε σε συμφωνία. Το πρώτο αφορά τον προϋπολογισμό για τα φάρμακα, το δεύτερο τις διαδικασίες που θα ακολουθεί ο ΟΑΥ και το Υπουργείο Υγείας για την ένταξη νέων φαρμάκων στο ΓεΣΥ, αλλά και την κατηγοριοποίηση των φαρμάκων και το τρίτο αφορά τα ποσοστά των εκπτώσεων στα φάρμακα τα οποία ζητά ο Οργανισμός Ασφάλισης Υγείας. Γίνεται, για παράδειγμα, η συζήτηση για τα clowback fees (επιστροφή χρημάτων στον ΟΑΥ σε περίπτωση υπέρβασης του προϋπολογισμού), κάτι που θεωρούμε ανεπίτρεπτο και δεν το αποδεχόμαστε. Δεν θεωρώ πως είμαστε κοντά σε συμφωνία. Δεν λέω όμως πως δεν υπάρχουν περιθώρια συζήτησης για τα θέματα που έθιξα πιο πάνω.

-Κρίνετε ως ανεπίτρεπτο το σύστημα των επιστροφών. Γιατί;

Το σύστημα των επιστροφών έχει να κάνει με τον προϋπολογισμό. Στις χώρες όπου ο προϋπολογισμός είναι «κλειστός» συνήθως γίνεται και σωστή αποτύπωση των αναγκών, συμφωνούνται οι δαπάνες και εάν υπάρχει υπέρβαση τότε όλοι οι συμμετέχοντες επιστρέφουν πίσω στο σύστημα το ανάλογο ποσό. Έτσι, για παράδειγμα, εάν το ποσό που θα καθοριστεί για τα φάρμακα είναι 200 εκατ. ευρώ και εν τέλει φτάσουν οι δαπάνες στα 210 εκατ. ευρώ, καλούνται οι εταιρείες φαρμάκων να επιστέψουν τη διαφορά στον οργανισμό, δηλαδή τα 10 εκατ. ευρώ. Ως ΚΕΦΕΑ θεωρούμε πως στα πρώτα χρόνια λειτουργίας του ΓεΣΥ αυτό δεν μπορεί να ισχύσει. Πρώτον, γιατί δεν υπάρχει σωστή αποτύπωση των πραγματικών αναγκών, δεδομένου ότι πολλοί συμπατριώτες μας σήμερα αγοράζουν τα φάρμακά τους από τα κατεχόμενα, την Ελλάδα ή και το διαδίκτυο. Την κατανάλωση αυτή θα την απορροφήσει το σύστημα. Αντιλαμβανόμαστε πως είναι δύσκολο να υπολογιστεί αυτή η δαπάνη και δεν επιρρίπτουμε ευθύνες σε κανέναν. Όμως, χωρίς να γνωρίζεις τις ανάγκες δεν μπορείς να ζητάς συγκεκριμένες εκπτώσεις ή να θέτεις στο τραπέζι την επιστροφή χρημάτων στον οργανισμό. Δεύτερον, όπως διατυπώνεται θα έχουμε ένα λογισμικό σύστημα το οποίο δεν θα επιτρέπει την κατάχρηση, άρα η όλη κατανάλωση φαρμάκων θα καλύπτει υπαρκτές ανάγκες και τρίτο, το μετρό αυτό εφαρμόζεται συνήθως σε περιόδους μη διάθεσης οικονομικών πόρων, κάτι το οποίο δεν θεωρώ ότι συμβαίνει στην Κύπρο αυτή την περίοδο. Με βάση λοιπόν τα όσα ανέφερα, θεωρώ ότι η συζήτηση για υιοθέτηση τέτοιου μέτρου θα πρέπει να γίνει, εάν χρειαστεί, μετά την πλήρη εφαρμογή του συστήματος το 2021.

-Στην περίπτωση που οι βιομηχανίες κρίνουν πως η δαπάνη για τα φάρμακα δεν είναι επαρκής υπάρχει κίνδυνος να αποσυρθούν φάρμακα από την κυπριακή αγορά;

Θα έλεγα ότι κάθε βιομηχανία και κάθε προϊόν θα πρέπει να είναι βιώσιμο, να έχει λογικά κέρδη, με τα οποία ειδικά η φαρμακευτική βιομηχανία χρηματοδοτεί την ερεύνα και ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Το κόστος ανάπτυξης ενός νέου φαρμάκου σήμερα ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο ευρώ, οπότε αντιλαμβάνεστε τη σημασία που έχει. Στην Κύπρο, ο ιδιωτικός τομέας είναι μικρός σε μέγεθος, ο δε δημόσιος τομέας εξασφαλίζει τα φάρμακά του με προσφορές. Στο νέο σύστημα τα φάρμακα, ιδιαίτερα εάν χρειαστεί να έχουν υψηλές εκπτώσεις, ενδέχεται να παρουσιάσουν πρόβλημα βιωσιμότητας. Αυτό μπορεί να συμβεί, βεβαίως, σε όλη την γκάμα των φαρμάκων χαμηλού ή υψηλού κόστους, πρωτότυπων ή γενοσήμων. Υπάρχει μια πρόταση από τον ΟΑΥ για κλιμακωτές εκπτώσεις στα φάρμακα, αναλόγως της τιμής τους. Αυτό ωστόσο δεν εγγυάται τη διατήρηση των φαρμάκων στα ράφια. Ναι, ελλοχεύει ο κίνδυνος να εξαφανιστούν φάρμακα από την αγορά ή να μείνουν εκτός συστήματος, γι' αυτό και θα πρέπει να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι στις προτάσεις μας, οι οποίες θα πρέπει να είναι τεκμηριωμένες σε επιστημονική βάση. Η βιομηχανία φαρμάκων θεωρώ πως θα είναι πολύ δύσκολο να δώσει τις εκπτώσεις τις οποίες ζητά ο ΟΑΥ για την εξωνοσοκομειακή περίθαλψη. Θα πρέπει να θυμάστε την κάθετη μείωση στις τιμές των φαρμάκων της τάξης του 8,5%, το 2015. Η απόφαση αυτή επηρέασε περίπου κατά 50% τα αιτήματα για καθορισμό τιμής σε νέα φάρμακα. Αυτό σημαίνει ότι το 50% των νέων φαρμάκων δεν ήρθαν όταν έπρεπε στην Κύπρο. Διερωτάται κανείς εάν είναι το 8,5% υψηλό ποσοστό έκπτωσης. Μπορεί και να μην είναι…Η Κύπρος όμως θεωρείται ως χώρα αναφοράς για άλλες χώρες, οπότε το μείον 8,5% μπορεί να έχει μια ελάχιστη επίπτωση στην Κύπρο, αλλά να έχει μια σημαντική επιβάρυνση σε μια άλλη χώρα. Δεν είμαστε σίγουροι ότι οι οποιοσδήποτε εκπτώσεις δεν θα έχουν την ίδια αντιμετώπιση, αφού η αξιολόγηση γίνεται κεντρικά από τις εταιρείες και όχι τοπικά.

-Με τις προβλεπόμενες δαπάνες του ΟΑΥ για τα φάρμακα θεωρείτε ότι ο ασθενής θα έχει πρόσβαση στα καινοτόμα φάρμακα;

Σύμφωνα με τις μέχρι σήμερα συζητήσεις της βιομηχανίας φαρμάκων με τον ΟΑΥ, σε ό,τι αφορά τα καινοτόμα φάρμακα, οι κάτοχοι αδειών κυκλοφορίας θα έρχονται σε συμφωνία απευθείας με τον ΟΑΥ. Θα υπάρχει, συνεπώς, συμφωνημένη τιμή και ποσότητα και δεν πιστεύω ότι υπάρχει εταιρεία που ανακαλύπτει νέο φάρμακο και δεν θα θέλει να το διαθέσει στους ασθενείς που το έχουν ανάγκη. Το ίδιο πιστεύω βεβαίως και για τον οργανισμό. Σε αυτό το κομμάτι θεωρώ πως οι πλευρές θα μπορούν να βρουν τη χρυσή τομή για την προσφορά του φαρμάκου.

-Θεωρείτε ότι η δημιουργία Συμβουλευτικής Επιτροπής Φαρμάκων στο ΓεΣΥ θα συμβάλει θετικά ως προς την πρόσβαση των ασθενών στα φάρμακα, κυρίως όμως στα νέα;

Έχουμε πολύ έντονες απόψεις για τη δημιουργία αυτής της επιτροπής. Ουσιαστικά η επιτροπή θα είναι η αρχή που θα αποφασίζει για το ποια νέα φάρμακα θα εισάγονται στο σύστημα και πώς θα κατηγοριοποιηθούν τα φάρμακα που υπάρχουν σήμερα. Σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν τέτοιες επιτροπές και είναι κάτι που προνοείται και μέσα από ευρωπαϊκή Οδηγία. Συνήθως, έχουν έναν ανεξάρτητο χαρακτήρα. Γιατί ακριβώς καλούνται και αξιολογήσουν κλινικά και επιστημονικά εάν ένα φάρμακο πρέπει να είναι διαθέσιμο στο σύστημα. Θεωρούμε λοιπόν πως αυτή η επιτροπή θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από τον ΟΑΥ, τη στιγμή μάλιστα που θα υπάρχει και δεύτερη επιτροπή εντός του ΟΑΥ η οποία θα αποφασίζει για την αποζημίωση. Εάν δεν είναι ανεξάρτητη, τότε ίσως να μη υπάρχει η ανάγκη για δυο επιτροπές. Μας έχουν δοθεί οι κανονισμοί λειτουργίας της εν λόγω επιτροπής και η αλήθεια είναι πως έχουμε πολλές ενστάσεις. Και σε ό,τι αφορά την ανεξαρτησία της επιτροπής, τα μέλη που θα την απαρτίζουν, τις διαδικασίες που θα ακολουθούνται. Σε πολλές χώρες, η βιομηχανία φαρμάκων συμμετέχει ως παρατηρητής στη συγκεκριμένη επιτροπή, και αυτό δεν έχει να κάνει με επηρεασμό, αλλά είναι θέμα διαφάνειας στη λήψη των αποφάσεων. Αίτημα της βιομηχανίας φαρμάκων είναι η συμμετοχή στην επιτροπή εκπροσώπου της ως παρατηρητή.

«Μην πούμε κάθε πέρσι και καλύτερα»

-Ποια θεωρείτε ως βασικά συστατικά για την επιτυχία του συστήματος;

Παρατηρούμε, γενικότερα, πως οι προσδοκίες των ασθενών για το ΓεΣΥ είναι πάρα πολλές. Και το σύστημα, όπως είναι σχεδιασμένο, σου δίνει αυτή την αίσθηση. Σε κάποιο βαθμό όμως αυτές οι προσδοκίες ίσως να είναι μεγαλύτερες απ’ αυτό που τελικά θα μπορεί να προσφέρει το σύστημα. Στην περίπτωση των φαρμάκων, επαναλαμβάνω, εάν ένα φάρμακο δεν είναι βιώσιμο εντός στου συστήματος, πολύ πιθανό δεν θα είναι διαθέσιμο. Συνεπώς, οι ασθενείς δεν θα έχουν πρόσβαση σε αυτό, και εάν υπάρχουν εναλλακτικές θεραπείες, καλώς. Εάν δεν υπάρχουν όμως; Ως ΚΕΦΕΑ έχουμε επιδείξει μια θετική στάση απέναντι στο ΓεΣΥ και με αυτή την αρχή συνεχίζουμε. Βλέπουμε τις ανισότητες που υπάρχουν στο υφιστάμενο σύστημα, το οποίο πιστεύουμε ακράδαντα ότι χρήζει άμεσης αλλαγής. Σήμερα, κάποιοι ασθενείς έχουν πρόσβαση στα φάρμακα, άλλοι δεν έχουν. Κάποιος μπορεί να παίρνει τα φάρμακά του δωρεάν και κάποιος άλλος όχι. Εάν ληφθούν σοβαρά υπόψη οι θέσεις μας, αλλά και οι θέσεις άλλων φορέων, μπορεί να εφαρμοστεί ένα νέο σύστημα υγείας που θα αντανακλά τις προσδοκίες που έχει ο κόσμος. Εάν ο προϋπολογισμός είναι ανεπαρκής, θα υπάρχει κίνδυνος χαμηλής ποιότητας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και νέα φάρμακα θα μένουν εκτός συστήματος. Οι διαδικασίες γενικότερα που θα ακολουθούνται, τόσο από τον οργανισμό αποζημίωσης όσο και από τις αρμόδιες επιτροπές και τα συμβούλια, εάν δεν είναι οι ορθές, τότε θα καταλήξουμε σε ένα σύστημα για το οποίο θα λέμε «κάθε πέρσι και καλύτερα…».