Κυπριακά στον Άρη: Ο «Ζαβός» και η «μούττη»

Κάπου εκεί μακριά, περίπου 225 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, πάνω στον παγωμένο πλανήτη Άρη, ανάμεσα στις σφοδρές αμμοθύελλες, τους κρατήρες και τα βουνά, βρίσκονται δύο βράχοι οι οποίοι αποκτούν πλέον ιδιαίτερη σημασία για την Κύπρο, αφού πρόσφατα τους οποίους δόθηκαν ονόματα στην κυπριακή διάλεκτο.

Για πρώτη φορά, η ΝΑΣΑ υιοθέτησε λέξεις στην κυπριακή διάλεκτο, ονομάζοντας δύο βράχους στον πλανήτη Άρη, τιμώντας έτσι το έργο του 33χρονου Κύπριου επιστήμονα Δρ Κωνσταντίνου Χαραλάμπους, ο οποίος εργάζεται στην αποστολή της διαστημοσυσκευής InSight της ΝΑΣΑ, που προσεδαφίστηκε πρόσφατα με τεράστια επιτυχία στον κόκκινο πλανήτη.

«Αυτή είναι η πρώτη φορά που έχουμε κυπριακής διαλέκτου ονόματα στον κόκκινο πλανήτη» δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο Δρ. Χαραλάμπους, ο οποίος είναι ερευνητικό μέλος του Κυπριακού Οργανισμού Εξερεύνησης Διαστήματος (CSEO).

Στον κ. Χαραλάμπους δόθηκε η ευκαιρία να επιλέξει λέξεις στην κυπριακή διάλεκτο προκειμένου να δοθούν ονόματα σε δύο βράχους που βρίσκονται στη γειτονική περιοχή του InSight.

Ο κ. Χαραλάμπους έστειλε στη ΝΑΣΑ διάφορες εισηγήσεις και τη σημασία των λέξεων και η ΝΑΣΑ έκανε την τελική επιλογή.

"Ετσι, κάπου εκεί μακριά στο πλανήτη Άρη υπάρχει ένα μικρό κομμάτι από την Κύπρο μας" είπε στο ΚΥΠΕ ο κ. Χαραλάμπους.

«Ζαβός» και «μούττη» στον πλανήτη Αρη
-----------------------------

Από τώρα και στο εξής, λοιπόν, στον γεωλογικό κατάλογο του InSight περιλαμβάνονται τα ονόματα «ζαβός» και «μούττη».
«Αυτός είναι ο κατάλογος με τους πιο σημαντικούς βράχους που γειτονεύουν το InSight lander και οι οποίοι θα αναφερθούν και θα αναλυθούν στα αντίστοιχα επιστημονικά άρθρα, συνεντεύξεις, συνέδρια και συναντήσεις» είπε ο κ. Χαραλάμπους.

Ο Δρ Χαραλάμπους, σημαντικό στέλεχος της αποστολής InSight
----------------------
Η επιτυχής προσεδάφιση πρόσφατα στον Αρη της πρωτοποριακής διαστημοσυσκευής InSight της ΝΑΣΑ σκόρπισε δάκρυα συγκίνησης και υπερηφάνειας σε όλο τον κόσμο. Εκείνη ήταν μια ιδιαίτερη ημέρα και για τον συμπατριώτη μας, τον Δρ Κωνσταντίνο Χαραλάμπους, ο οποίος είδε το όνειρό του να πραγματοποιείται και τον κόπο του να αγγίζει το κόκκινο έδαφος του Αρη.

Ο Δρ Χαραλάμπους αποτελεί σημαντικό μέλος της ομάδας που εργάζεται στη ΝΑΣΑ και παρακολουθεί το σεισμόμετρο SP εντός της διαστημοσυσκευής, που ήταν ιδέα του διδακτορικού καθηγητή του στο Imperial του Λονδίνου, Tom Pike εδώ και 25 χρόνια.

Την μέρα της προσεδάφισης βρισκόταν στο ερευνητικό εργαστήριο JPL της ΝΑΣΑ στις ΗΠΑ μαζί με όλη την επιστημονική ομάδα του InSight καθώς κατέχει, μετά τον Καθηγητή Pike, την πιο ψηλή θέση στην κύρια ομάδα του SP για τις επιχειρήσεις εδάφους.

Ο κ. Χαραλάμπους εξέφρασε περηφάνεια όχι μόνο για την σημαντικότητα της αποστολής αλλά και για το ότι "το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς μου βρίσκεται τόσο μακριά, σε ένα άλλο πλανήτη".

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Χαραλάμπους γεννήθηκε στη Λεμεσό με καταγωγή από την Κερύνεια. Σπούδασε στο Imperial College London και κατέχει διδακτορικό (PhD) στις Πλανητικές Επιστήμες. Από το 2013 μέχρι και σήμερα εργάζεται ως ερευνητής σε πολλαπλούς τομείς της επιστημονικής ομάδας της αποστολής του διαστημικού σκάφους του InSight της ΝΑΣΑ για τον πλανήτη Άρη με επίκεντρο την ομάδα κατασκευής και ανάλυσης του σεισμομέτρου βραχέας περιόδου (SP). Παράλληλα, ως μέλος της ομάδας του Council of Terrains βοήθησε στην επιλογή του σημείου προσεδάφισης στην περιοχή του ισημερινού του Άρη, Elysium Planitia, μια διαδικασία η οποία διήρκεσε 4 χρόνια.

Ανήκει στην επιστημονική ομάδα του InSight όπου αμέσως μετά την προσεδάφιση στις 26 Νοεμβρίου 2018 εργάστηκε στην ειδική ομάδα τou NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL) στην Pasadena, για την επιλογή τοποθέτησης του γεωλογικού εργαστηρίου (ISSWG), με σκοπό την εγκατάσταση και θέση λειτουργίας των σεισμόμετρων του SEIS, που έγινε στις 19 Δεκεμβρίου 2018, και του “τυφλοπόντικα” διατρητή HP3 μέσω του ρομποτικού χεριού, η οποία θα γίνει τον Φεβρουάριο 2019.

Με την πρώτη επιτυχή εγκατάσταση σεισμομέτρου σε επιφάνεια άλλου πλανήτη, ο Δρ. Χαραλάμπους παρευρίσκεται καθημερινά στην JPL στη ΝΑΣΑ όπου έχει ήδη αρχίσει την σεισμική εξερεύνηση και ανάλυση των δεδομένων με σκοπό το χαρακτηρισμό της σύνθεσης, του εσωτερικού, και γενικότερα την ιστορία εξέλιξης του πλανήτη Άρη.

Το ΚΥΠΕ επικοινώνησε με τον Δρ Χαραλάμπους θέτοντάς του σειρά ερωτήσεων για αυτή την μεγάλη του επιτυχία και εμπλοκή στο διαστημικό πρόγραμμα της ΝΑΣΑ.

"Ελπίζω πως μέσα από αυτό το συναρπαστικό ταξίδι θα καταφέρουμε να λύσουμε τα διάφορα μυστήρια που έχουν εμφανιστεί από τα ενδεχομένως σεισμικά και αντισεισμικά σήματα που κατεβάζουμε από περίπου 225 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά" είπε στο ΚΥΠΕ.

Με επαγγελματισμό αλλά και μεγάλο ενθουσιασμό εργάζονται οι επιστήμονες σχεδόν 24 ώρες την ημέρα.

"Καθημερινά νωρίς το πρωί μεταξύ 1 π.μ και 5 π.μ περιμένουμε το πέρασμα του ultra-high frequency (UHF) antenna και ξυπνάμε για να κάνουμε μια γρήγορη ανάλυση στα δεδομένα έτσι ώστε να εντοπίσουμε τυχόν σεισμικές δονήσεις (Marsquake). Μέχρι στιγμής, μπορούμε να δούμε τις υπογραφές των ανεμοστροβίλων και κάποιες ιδιόμορφες συμπεριφορές που δεν έχουμε κατανοήσει καλύτερα ακόμα, αλλά η αναγνώριση ενός σεισμού στον Αρη θα έχει μεγάλο αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο", συνέχισε ο κ. Χαραλάμπους.

Σημείωσε ότι το InSight είναι μια πολύ διαφορετική αποστολή από τις προηγούμενες και είπε:

"Είναι η πρώτη φορά που τα όργανα θα αναπτυχθούν στην επιφάνεια (με την εγκατάσταση του SEIS να έχει ήδη γίνει) και είναι ένα πολύ δύσκολο έργο για να επιτευχθεί, γιατί η τοποθεσία πρέπει να πληροί πολύ συγκεκριμένες απαιτήσεις".

Σε ό,τι αφορά τους στόχους της αποστολής, είπε ότι το InSight μέσω σεισμικών κυμάτων, θα ακούσει τον παλμό και θα παρατηρήσει βαθιά το εσωτερικό του Άρη, δηλαδή από τις δονήσεις θα δημιουργηθεί μια εικόνα του εσωτερικού του Άρη που θα βοηθήσει τους ερευνητές να ανιχνεύσουν έναν στερεό ή υγρό πυρήνα.

"Τα υπολείμματα ενός υγρού πυρήνα θα υποδηλώσουν ότι ο Άρης είχε κάποτε μαγνητικό πεδίο. Όπως και στη Γη, αυτό το πεδίο προστάτευε τον Άρη από επιβλαβείς ηλιακούς ανέμους πριν 3 δισεκατομμύρια χρόνια. Τότε, ο Άρης ήταν πολύ πιο ζεστός και πιο υγρός και ίσως ήταν ικανός να φιλοξενήσει την πρώιμη ζωή, και έτσι με όλα αυτά τα στοιχεία θα καταλάβουμε τι πήγε στραβά στην ιστορία του Άρη"


Ο Κύπριος που επεξεργάστηκε τους πρώτους ήχους του Αρη
----------------------------------

Άλλη μια σημαντική συνεισφορά του Κύπριου επιστήμονα είναι η επεξεργασία των πρώτων ήχων του Αρη.

«Ήμουν υπεύθυνος για την ακουστική επεξεργασία του σήματος που λήφθηκε από το σεισμόμετρο» είπε στο ΚΥΠΕ.

Εξήγησε ότι το σεισμόμετρο δρα σαν ένα γιγαντιαίο αυτί πάνω στο κατάστρωμα του InSight στον Άρη και επειδή το σήμα δεν έρχεται απευθείας σαν ήχος αλλά σαν μια σειρά από σήματα με 100 δείγματα το δευτερόλεπτο, χρειάζεται την σωστή επεξεργασία για να γίνει ήχος.

"Τους ήχους που ακούσατε τους επεξεργάστηκα η ώρα 3 το πρωί μετά από το πέρασμα του δορυφορικού σκάφους Mars Odyssey που μας έστειλε τα πρώτα δεδομένα του SP σεισμομέτρου μας. Ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος" είπε στο ΚΥΠΕ.

Είπε ότι το σεισμόμετρο δουλεύει σαν μικρόφωνο.

"Φανταστείτε πως έχετε τοποθετημένους δύο ηλιακούς συλλέκτες δεξιά και αριστερά σας, σκεπάστε τα αυτιά σας με τον άνεμο υψηλής ταχύτητας να τους κτυπά και να “μικρο-φτερουγίζουν” πάνω κάτω. Αυτές οι δονήσεις δημιουργούν ήχους σε πολύ χαμηλές συχνότητες" είπε.

Όπως ανέφερε, το χαμηλής συχνότητας βουητό που ανιχνεύτηκε απροσδόκητα από τους σεισμογράφους ήταν λόγω των βορειοδυτικών ανέμων που φυσούσαν περίπου με 25 χλμ την ώρα.

«Έτσι λοιπόν μαζί με την απόδειξη από τα ίχνη και το σήμα ανέμου που ηχοποίησα, τα σύνταξα και τα έστειλα στη ΝΑΣΑ όπου τα επεξεργάστηκαν και τα δημοσίευσαν σε ανακοίνωση Τύπου. Παρόμοια επεξεργασία είχα κάνει όταν ανοίξαμε το σεισμόμετρο στο διάστημα καθώς το Insight κατευθυνόταν στον Άρη. Εκεί ακούγαμε κάτι πολύ διαφορετικό – μια απόλυτη σιγή, με που και που τον στιγμιαίο ήχο των προωθητικών κινητήρων του ελέγχου προσανατολισμού» είπε.

"Το όνειρο μου είναι η συμμετοχή στις έρευνες που θα καταλήξουν στην πρώτη αποστολή ανθρώπων στον Άρη"
------------------------------------

Ο κ. Χαραλάμπους είπε ότι όνειρό του είναι να συμμετάσχει στις έρευνες για την πρώτη αποστολή ανθρώπων στον Αρη αλλά και να συμβάλει στην απάντηση της ερώτησης εάν είμαστε μόνοι στο σύμπαν.

"Το να έχουμε ανθρώπους σε περισσότερους από έναν πλανήτες θα αποτελέσει ένα από τα σπουδαιότερα κατορθώματα στην ιστορία της ανθρωπότητας" είπε και εξήγησε:

"Θέλω να μάθω περισσότερα για το σύμπαν και ειδικότερα για το μεγάλο ερώτημα της αστροβιολογίας: ‘είμαστε μόνοι στο σύμπαν; ‘ Για πρώτη φορά έχουμε την ικανότητα και την τεχνολογία να απαντήσουμε επιστημονικά στην ερώτηση αυτή, αν υπάρχει ζωή αλλού, πέρα από τη Γη. Όχι μόνο στον Άρη, άλλα και στους δορυφόρους Ευρώπη, Τιτάνα και Εγκέλαδο και γι’ αυτό έχουμε προγραμματισμένες μελλοντικές αποστολές. Αυτή είναι μια από τις πιο συναρπαστικές πτυχές της δουλειάς μου, να μπορέσω να συμβάλω στην απάντηση αυτής της ερώτησης", ανέφερε.

Ο άνθρωπος θα καταστεί πολυ-πλανητικό είδος
---------------------------

Στο κοντινό μέλλον θα μεταβούν αστροναύτες στον Αρη όπου θα δημιουργηθεί αποικία, ενώ στο πιο μακρινό μέλλον όταν θα έχει αναπτυχθεί πιο γρήγορη μετακίνηση στο διάστημα, θα υπάρξουν και αποικίες σε άλλους πλανήτες, καθιστώντας το ανθρώπινο είδος πολυ-πλανητικό, είπε ο κ. Χαραλάμπους στο ΚΥΠΕ.

Υπενθύμισε ότι η ΝΑΣΑ ετοιμάζει επανδρωμένη πτήση πίσω στο φεγγάρι έως το 2023 και στον Άρη στη δεκαετία του 2030.

Οπως είπε, σύντομα θα υπάρξουν διαστημοσυσκευές στον Άρη που θα προετοιμάσουν το έδαφος για τη μετάβαση των πρώτων ανθρώπων.

Για παράδειγμα, συνέχισε, η επόμενη αποστολή της ΝΑΣΑ για τον Άρη θα είναι τo Mars2020 και το πείραμα MOXIE για τη μετατροπή O2 από το Co2.

"Αυτό το πείραμα θα είναι το πρώτο πιο σημαντικό βήμα που θα χρειαστούν οι άνθρωποι για την αρχή της ίδρυσης αποικιών, με το οξυγόνο όχι μόνο να χρησιμεύει για αναπνοή, αλλά και για προωθητικό για την επιστροφή πίσω στη Γη." είπε στο ΚΥΠΕ.


Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός όλων αυτών των εξερευνήσεων;
------------------------------

"Ο σκοπός είναι πολλαπλός: για να καταλάβουμε καλύτερα την εξέλιξη, όχι μόνο του ηλιακού μας συστήματος, αλλά και του (πιθανότατα) άπειρου σε έκταση σύμπαντος. Παράλληλα ελπίζουμε να πάρουμε την απόλυτη απάντηση εάν υπάρχει ζωή (είτε ανεπτυγμένης, είτε μικροβιολογικής μορφής) κάπου πέρα από τη Γη" είπε απαντώντας στην ερώτηση.

Τελευταίο και κυριότερο, συνέχισε, "πρέπει να βρούμε μια εναλλακτική λύση για να διατηρηθεί το ανθρώπινο είδος. Δυστυχώς, όπως όλα έχουν μια ημερομηνία λήξης έτσι έχει και ο πλανήτης μας, όπως ήδη συνέβη στον Άρη στο μακρινό του παρελθόν, το οποίο θέλουμε να καταλάβουμε καλύτερα το γιατί".


Τώρα που η Κύπρος μπαίνει δυναμικά στον τομέα του διαστήματος, υπάρχουν ευκαιρίες για τους νέους μας
---------------------------------

Κληθείς να δώσει κάποια συμβουλή στους νέους που θέλουν να κάνουν σπουδές στην εξερεύνηση του διαστήματος, είπε ότι ο τομέας του διαστήματος είναι το μέλλον της ανθρωπότητας και σημείωσε πως "τώρα που η Κύπρος έχει αρχίσει να μπαίνει δυναμικά στο παιχνίδι του διαστήματος με τον Κυπριακό Οργανισμό Εξερεύνησης Διαστήματος CSEO (π.χ. με την έδρα στη Λευκωσία του Mars Upper Atmosphere Network (MUAN)), θα υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες για τους νέους να ακολουθήσουν μια τέτοια καριέρα".

"Θα συνιστούσα στους νέους να λαμβάνουν μέρος σε όσους περισσότερους διαγωνισμούς (π.χ. NASA space apps challenge), προγράμματα και σεμινάρια που προσφέρονται από διαστημικές υπηρεσίες όπως το Young Graduate Trainee programme της ESA ή το European Space Camp".

Σε ό,τι αφορά τις γνώσεις που πρέπει να αποκτηθούν, είπε ότι ο διαστημικός τομέας είναι ποικίλος από μηχανική, μαθηματικά, φυσική, βιολογία και ιατρική, με καλές ευκαιρίες για συγγραφείς και άλλους δημιουργικούς ή ειδικούς στα μέσα ενημέρωσης ακόμη και στις τέχνες.

"Η πιο γενική συμβουλή μου είναι να σκέφτονται ευφάνταστα, να μην σταματούν ποτέ να ακολουθούν το όνειρο τους όσο απίστευτο και αν φαίνεται " είπε.

Η συνεργασία Imperial College και Κυπριακού Οργανισμού Εξερεύνησης Διαστήματος (CSEO)
-----------------------------------

Ο Δρ Χαραλάμπους αποτελεί ερευνητικό μέλος του Κυπριακού Οργανισμού Εξερεύνησης Διαστήματος (CSEO) ο οποίος έχει συνάψει Μνημόνιο Συνεργασίας με το Imperial College, όπως και με πολλά άλλα διεθνή ιδρύματα κύρους στα θέματα του Διαστήματος.

«Το Imperial College είναι στα πρώτα πανεπιστήμια παγκοσμίως, και ιδίως στο τομέα του Διαστήματος είναι κορυφαίο. Αυτές οι διεθνείς συμφωνίες του CSEO επιτρέπουν την συνεργασία μας στην εξερεύνηση του διαστήματος. Έτσι εκπροσωπώ και την πατρίδα μου μέσω του CSEO ως Ερευνητικό Μέλος του» ανέφερε στο ΚΥΠΕ.

Οι Κύπριοι επιστήμονες μπορούν μέσω του CSEO να συμβάλουν στην εξερεύνηση του διαστήματος
-----------------------------------

Ο Δρ Χαραλάμπους είπε στο ΚΥΠΕ ότι οι Κύπριοι επιστήμονες μπορούν μέσω των ενεργειών του CSEO να συμβάλουν στην παγκόσμια προσπάθεια εξερεύνησης του διαστήματος "γιατί εκτός από μυαλά διαθέτουν και εξυπνάδα, πάθος, ενθουσιασμό και ενέργεια ώστε να πετύχουν".

«Το έχουμε δει από πολλές παγκόσμιες επιτυχίες στο τομέα αυτό. Ο CSEO δίνει την ευκαιρία στους νέους να καινοτομήσουν και να εφεύρουν στην Κύπρο ώστε να μην φεύγουν στο εξωτερικό. Τοποθετώντας την Κύπρο στον χάρτη της παγκόσμιας διαστημικής εξερεύνησης μας κάνει όλους περήφανους ως Κυπρίους» τόνισε.