Λατομεία 20 μέτρα από Natura

Το χρονικό της παράνομης λατόμησης τουρκοκυπριακών τεμαχίων γης στην Ανδρολύκου ξετυλίγεται στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, με αντικείμενο τη διαχείριση από το κράτος των λατομικών αναπτύξεων. Εστιάζοντας στις λατομήσεις στην επαρχία Πάφου, ο γενικός ελεγκτής καταγράφει ότι από το 2010 ήταν γνωστή σε όλα τα αρμόδια τμήματα (ανάμεσά τους Υπηρεσία Μεταλλείων, Υπηρ. Γεωλογικής Επισκόπησης και Τμήμα Πολεοδομίας), η έλλειψη ασβεστολιθικών ογκολίθων στα αδειοδοτημένα λατομεία της επαρχίας, τα οποία συγκεντρώνονταν στην περιοχή του τ/κ χωριού Ανδρολύκου στον Ακάμα. Σύμφωνα με τα πρακτικά έκτακτης συνεδρίασης της επιτροπής Αειφόρου Ανάπτυξης Ορυκτών Πόρων (ημερ. 15/7/2010), το Τμ. Δημοσίων Έργων είχε υποδείξει ότι για τα προγραμματιζόμενα θαλάσσια έργα στην επαρχία Πάφου μέχρι το 2025 (για την αντιμετώπιση της διάβρωσης των ακτών) ήταν απαραίτητοι 3,5 εκατομμύρια τόνοι ασβεστολίθικων ογκολίθων, από τους οποίους τα υφιστάμενα αποθέματα κάλυπταν το 1,5 εκατ. Σε εκείνη τη συνεδρίαση είχε εξηγηθεί ότι η επιλογή της εισαγωγής ογκολίθων θα τριπλασίαζε το κόστος των προγραμματιζόμενων έργων, ενώ η Υπηρεσία Μεταλλείων καθησύχασε, ενημερώνοντας ότι βρίσκονταν σε ισχύ ερευνητικές άδειες για λατόμηση στην ευρύτερη περιοχή της Ανδρολύκου, το αποτέλεσμα των οποίων όμως αποδείχθηκε εν τω μεταξύ άχρηστο, καθώς η περιοχή εντάχθηκε στο Δίκτυο Natura 2000. Λατομεία στην Ανδρολύκου λειτουργούν από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Προηγουμένως, περιβαλλοντικά οι πρακτικές λατόμησης ήταν πιο εγκληματικές στην Κύπρο, αφού «τα αδρανή λατομικά υλικά που χρησιμοποιούνταν στις κατασκευές εξορύσσονταν από ποτάμιες και παραποτάμιες αποθέσεις» πλήττοντας τη βιοποικιλότητα.

Η αγωνία των αρχών να κρατήσουν χαμηλά τα κόστη των θαλάσσιων έργων στην Πάφο, χωρίς να επεκταθεί η παράνομη λατόμηση στην Ανδρολύκου, φαίνεται στον διαγωνισμό της Υπηρεσίας Μεταλλείων το 2011, για μελέτη δημιουργίας νέας λατομικής ζώνης στην επαρχία Πάφου. Εκείνη η μελέτη έφτασε να προτείνει τη δημιουργία λατομικής ζώνης εντός ακόμα και του Δάσους Πάφου, προοπτική που απορρίφθηκε για τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις της στο περιβάλλον. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, η εξουσία που παρέχει ο νόμος στον υπουργό Εσωτερικών να τροποποιεί τα σχέδια λατομικών αναπτύξεων, αποδείχθηκε χρήσιμη στη λήψη αποφάσεων ενάντια στις εισηγήσεις των αρμόδιων τμημάτων και στην παράκαμψη των διαδικασιών σχετικά με την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Ενδεικτικά, το 2007 ο τότε υπουργός Εσωτερικών Νεοκλής Συλικιώτης ενέκρινε την επέκταση της λατομικής ζώνης στην Ανδρολύκου εις βάρος τ/κ τεμαχίου και παρά τις ενάντιες γνώμες των αρμόδιων κυβερνητικών τμημάτων.

Η βούληση να συνεχιστεί η λατόμηση στην Ανδρολύκου (ελλείψει άλλων λατομείων στην επαρχία Πάφου) φαίνεται στην απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου επί διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια (ημερ. 14/2/2013) να καταστεί δυνατή η αδειοδότηση χώρων εξόρυξης ασβεστολιθικών πετρωμάτων για ογκόλιθους σε περιοχές Natura 2000 «για λόγους δημοσίου συμφέροντος». Όπως επισημαίνει ο γενικός ελεγκτής στην έκθεσή του, μέχρι σήμερα «η ετοιμασία της σχετικής πρότασης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τεκμηρίωση του δημόσιου συμφέροντος βρίσκεται σε εκκρεμότητα»! Αδυνατώντας να δημιουργήσει νέες λατομικές ζώνες στην επαρχία Πάφου, το κράτος εξακολουθεί να επιτρέπει μέχρι σήμερα τη λατόμηση της Ανδρολύκου, κατόπιν σχετικής απόφασης του υπουργού Εσωτερικών το 2016 για να εξεταστούν οι αιτήσεις προς επέκταση των λατομικών ζωνών. Το Τμήμα Περιβάλλοντος περιμένει την έκδοση του Τοπικού Σχεδίου για τον Ακάμα προκειμένου να εξετάσει την αδειοδότηση λατόμησης μερικά μέτρα από περιοχές Natura 2000, ενώ την ίδια στιγμή οι έλεγχοι του γενικού ελεγκτή στα λατομεία Ανδρολύκου δείχνουν τα τελευταία χρόνια παραβιάσεις της άδειας, παράνομες λατομήσεις σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και επεκτάσεις του λατομείου μέσα στον Ακάμα.

Άγνωστη η εικόνα στα κατεχόμενα

111 ενεργά λατομεία

Σε μιαν  έκθεση που εστιάζει στα ορυκτά αποθέματα ενός νησιού τόσο μικρού όσο η Κύπρος απουσιάζει εντελώς (εκ των πραγμάτων) η εικόνα για τη λατόμηση στο βόρειο κομμάτι του. Σύμφωνα με την καταγραφή των ενεργών λατομείων στο νότιο κομμάτι από την Ελεγκτική Υπηρεσία, μέχρι τις αρχές του 2018 λειτουργούσαν 111 λατομεία, τα περισσότερα στην επαρχία Λεμεσού (39). Άλλα 22 λατομεία ήταν υπό διαμόρφωση για να τερματίσουν τις εργασίες τους, ενώ στην Πάφο, όπου παρατηρείται το μεγαλύτερο πρόβλημα έλλειψης πετρωμάτων, λειτουργούσαν συνολικά 12 λατομεία (εκ των οποίων τα 3 στην Ανδρολύκου). Επισημαίνοντας τη χαοτική επικοινωνία των διάφορων αρμόδιων τμημάτων με το υπερυπουργείο Εσωτερικών, ο γενικός ελεγκτής συστήνει για τη διαμόρφωση και εφαρμογή ολοκληρωμένης πολιτικής διαχείρισης των λατομήσεων την κατάρτιση πρωτοκόλλου συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων τμημάτων. Διαπιστώνοντας την απροθυμία κυβερνητικών τμημάτων (ακόμα και υπουργών) να υιοθετήσουν τις εκ του νόμου διατυπωμένες αρμόδιες γνώμες (όπως για παράδειγμα του Τμήματος Περιβάλλοντος), διαπιστώνοντας ακόμα και την αδυναμία των αρχών να επιβάλουν μέσω ανεπαρκών προστίμων και ελέγχων τη νομιμότητα στη λειτουργία των λατομείων, ο γενικός ελεγκτής εκτιμά ότι οι παρανομίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με την καλύτερη συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων τμημάτων. Σημειώνεται ότι οι παρανομίες δεν αφορούν μόνο τις αδειοδοτήσεις των λατομείων, αλλά και τη λειτουργία τους, όπου, εκτός των παράνομων επεκτάσεων, η Ελεγκτική Υπηρεσία καταγράφει ότι «τα μέτρα που λαμβάνονται για την καταστολή της σκόνης είναι αναποτελεσματικά», ενώ τα πρόστιμα που επιβάλλονται (της τάξης των 350 ευρώ) δεν είναι αποτρεπτικά.