O «ΠΟΛΙΤΗΣ» σήμερα κυκλοφορεί ως «ΠΟΛΙΤΙΣΣΑ»

Το λογότυπο της σημερινής μας έκδοσης αποτελεί τη δήλωση προθέσεων της εφημερίδας μας. Επιλέγουμε το θηλυκό της λέξης «πολίτης» γιατί πιστεύουμε ότι αξίζει στις γυναίκες και πρέπει να χρησιμοποιείται. Αυτό, όπως και άλλες πολλές λέξεις - εκδοχές επαγγελματικών ιδιοτήτων και αξιωμάτων που χρησιμοποιούνται διστακτικά ή με κάποια δόση χλεύης είτε σκώμματος ή δεν χρησιμοποιούνται καθόλου.

Δεν είμαστε βέβαια άπειροι σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Ως έντυπο είμαστε το πρώτο που χρησιμοποίησε στην Κύπρο και καθιέρωσε τις λέξεις ελέγκτρια και διοικήτρια, ως τα έγκυρα και ορθά θηλυκά των λέξεων ελεγκτής και διοικητής. Αλλά γιατί χρειάστηκε χρόνος και επιχειρηματολογία για να εξοικειωθεί το αναγνωστικό κοινό με κάτι τόσο εύλογο, να έχει δηλαδή μια γυναίκα αξιωματούχος τον τίτλο της στο γένος της; Η πρώτη απλή ερμηνεία είναι ότι η κοινωνία μας άργησε να δώσει αξιώματα σε γυναίκες, ερμηνεία που δεν ακούγεται ικανοποιητική δεδομένου ότι γυναίκες σε αξιώματα υπάρχουν εδώ και χρόνια, χωρίς να προκύψει η ανάγκη να χρησιμοποιηθεί μια λέξη που να δηλώνει το γένος, ακόμη και από αυτές που υπηρετούν σε υπεύθυνες θέσεις. Η δεύτερη εξήγηση μπορεί να επικαλεστεί τα κενά της γραμματικής, εξήγηση που επίσης δεν αντέχει στη βάσανο της κριτικής, αφενός, διότι η γλώσσα (όταν το κρίνει απαραίτητο) βρίσκει τρόπο να καλύψει τα κενά που προκύπτουν από την εξέλιξη των πραγμάτων και, αφετέρου, διότι πολλοί γραμματικοί τύποι υπάρχουν αλλά δεν χρησιμοποιούνται. Άρα τι; Το πιθανότερο είναι ότι ως κοινωνία δεν αισθανθήκαμε την ανάγκη. Κι αυτό αποτελεί παράδοξο ειδικά για τις γυναίκες που αναλαμβάνουν ποικίλα καθήκοντα και διεκδικούν ισότητα για τις ίδιες και τις ομόφυλές τους.

Μας προβλημάτισε λοιπόν εδώ στον «Πολίτη» το θέμα. Για να είμαστε ακριβείς, πρώτα τις πολίτισσες και μετά τους πολίτες… Το σκεφτόμασταν μαγειρεύοντας, καθαρίζοντας, ταΐζοντας και φροντίζοντας τα παιδιά μας. Και καταλήξαμε πως αν τα καθήκοντά μας είναι πολυσχιδή και ετερόκλητα, το ελάχιστο που μπορούμε να απολαύσουμε, χωρίς να πλήξουμε τα κεκτημένα κανενός και να επιβαρύνουμε τον προϋπολογισμό του κράτους, είναι η ιδιότητα του πολίτη σε γένος θηλυκό. Σπέρνοντας μια ιδέα ή ενσπείροντας καινά δαιμόνια. Ούτως ή άλλως έτσι δεν ξεκινούν όλα;

Αν και αυτή η (γραμματική) ανεπάρκεια (ή μήπως κοινωνική αβελτηρία;) δεν αποτελεί χαρακτηριστικό μόνο των ελληνόφωνων, σκοπός μας είναι να ξεφλουδίσουμε το καθιερωμένο, να ενοχλήσουμε την αδιαφορία, να δημιουργήσουμε τον προβληματισμό. Πρώτα σε όσους και όσες αισθάνονται δημιουργικά, κυρίως στις γυναίκες που αμέλησαν όλα αυτά τα χρόνια να διεκδικήσουν και να καθιερώσουν την ιδιότητά τους στο γένος τους. Να βγάλουμε από το υποσυνείδητο της κοινωνίας την απουσία των γυναικών από τα επαγγέλματα και τα αξιώματα. Να υποδείξουμε ότι πολλές φορές ακόμα και το προφανές μας διαφεύγει, ακόμα και το αυταπόδεικτο χρειάζεται αγώνα για να καταγραφεί.

Τώρα, όσον αφορά τον γραμματικό τύπο, τα πράγματα δεν ήταν και τόσο δύσκολα. Εμείς τον χρησιμοποιούμε εδώ και χρόνια στις πολιτογραφήσεις που δημοσιεύουμε καθημερινά, υπό τον τίτλο «Δήλωση - Δημοσίευμα». Μπορεί τα σύγχρονα λεξικά να αποφεύγουν τεχνηέντως το κενό της λέξης πολίτης στο θηλυκό, όμως κάποια παλιότερα δεν το παρέκαμψαν. Τόσο το Λεξικό του Ιωάννη Σταματάκου, εκδόσεις Βιβλιοπρομηθευτική των αρχών της δεκαετίας του ’50, όσο και το Σύγχρονο Λεξικό Ελληνικής Γλώσσης, καθαρευούσης και δημοτικής, εκδόσεις Άτλας 1961, προσφέρουν δύο τύπους για τη γυναίκα πολίτη: η πολίτις (με περισπωμένη, εάν ενθυμείστε), της πολίτιδος αλλά και η πολίτισσα, της πολίτισσας, όπως ακριβώς η έγκυρη και καθιερωμένη (Κωνσταντινου-)Πολίτισσα. Διαλέξαμε με ευκολία την εκδοχή της δημοτικής, λεξικογραφημένη ήδη εδώ και εβδομήντα σχεδόν χρόνια!

Τα καινούργια πράγματα γεννούν την ανάγκη να φτιαχτούν νέες λέξεις, οι καινούργιες ιδέες χρειάζονται νέους όρους και η συλλογική συνείδηση ίσως χρειάζεται έναν θηλυκό γραμματικό τύπο για να «εγκαταστήσει» τη γυναίκα σε ιδιότητες και αξιώματα που ούτως ή άλλως κατέχει. Πολίτισσα λοιπόν για σήμερα και για κάθε αύριο. Θα είναι σαν ξόρκι, αρκεί να το πεις τρεις φορές για να πιστέψεις πως υπάρχει.