Το προφίλ ενός παίκτη καζίνου - Από τον ψυχολόγο Κ. Μακρή

Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα ως ψυχολόγου – ψυχοθεραπευτή στο Κυπριακό Ινστιτούτο Ψυχοθεραπείας με έδρα τη Λεμεσό και η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία (ποίηση και πρόζα) είναι οι λόγοι που διατηρούν αναπόφευκτα τον Κωνσταντίνο Μακρή στην προσπάθεια να συνδέει τη λογοτεχνία με την ψυχοθεραπεία. Αυτό το διάστημα «τρέχει» μαζί με τον Δώρο Γεωργίου μια σειρά διαλέξεων –‘‘σταυροφορία’’ θα το ονομάζαμε εμείς, έχοντας υπόψη την κυπριακή πραγματικότητα– με τίτλο «Ψυχοτρόπιο», ως έναυσμα για ανάγνωση βιβλίων με φιλοσοφικό περιεχόμενο ή σχετικό με την επιστήμη της ψυχολογίας και για συζητήσεις γύρω από τις αντίστοιχες θεματικές. Από την πλευρά μας τον καλούμε να απομονώσει ένα από τα θέματα που ετοιμάζεται να αναπτύξει σε προσεχή ομιλία του στη Λεμεσό, στις 30 Ιανουαρίου, στο Κέντρο Λόγου και Τεχνών Τεχνοδρόμιο: «Η σκιαγράφηση του προφίλ του τζογαδόρου στον ‘Παίκτη’ του Ντοστογιέφσκι κι οι σύγχρονες προεκτάσεις του παθολογικού στοιχηματισμού». Ένα θέμα που αξίζει την ιδιαίτερη προσοχή μας, όχι μόνο λόγω των εορταστικών ημερών, κατά τις οποίες το φαινόμενο του τζόγου εντείνεται, αλλά και λόγω του ότι η λειτουργία καζίνου φαίνεται να αποτελεί πλέον μέρος της ζωής των πολιτών στην ελεύθερη Κύπρο.

Τώρα, στο μυθιστόρημα «Ο Παίκτης», στο οποίο ο Ντοστογιέφσκι κάνει μια ακριβή περιγραφή της ασθένειας του τζόγου, όπως τη βίωσε και ο ίδιος, ο Κωνσταντίνος Μακρής ανακαλύπτει ότι πληρούνται σχεδόν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια του παθολογικού τζόγου, με βάση το DSM, το διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Άλλωστε, όπως έχει λεχθεί, το πέρασμα του κεντρικού ήρωα Αλεξέι Ιβάνοβιτς από το καζίνο θεωρείται το πιο αντιπροσωπευτικό κείμενο που γράφτηκε ποτέ για την ψυχολογία του τζογαδόρου και των συναισθημάτων που βιώνει, την παραληρηματική κατάσταση στην οποία περιέρχεται, την απώλεια του χωροχρονικού συνεχούς.





Πώς διακρίνουμε τον παθολογικό παίκτη

«Οφείλουμε εξ αρχής να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στον υγιή - ψυχαγωγικό τζόγο και τον παθολογικό», τονίζει στον «Π» ο Κωνσταντίνος Μακρής, «γιατί αντιλαμβάνεστε ότι δεν σημαίνει ότι όποιος θα παίξει τώρα στις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ‘λίγο χαρτάκι’, στο πλαίσιο μιας κοινωνικής - οικογενειακής συνάθροισης, ή ότι όποιος επισκεφθεί το καζίνο έχει σχέση παθολογική με τον τζόγο».

Ο Κωνσταντίνος Μακρής επισημαίνει ωστόσο ότι είναι λεπτά τα όρια της διάκρισης ανάμεσα στον υγιή και τον παθολογικό τζόγο. Ένας παράγοντας σημαντικός, λέει, για να λάβουμε υπόψη μας, όταν θέλουμε να διαχωρίσουμε τον υγιή από τον παθολογικό τζόγο, είναι το ρίσκο. Στον ψυχαγωγικό τζόγο είναι χαμηλό, ενώ στον παθολογικό υψηλό. Ανατρέχοντας στις σελίδες του «Παίκτη» του Ντοστογιέφσκι, ο Μακρής αρχίζει να περιγράφει τους πλούσιους ευγενείς, οι οποίοι πλησιάζουν τη ρουλέτα υπολογισμένα: «με τα χαρτιά τους, με τα συστήματά τους που καταγράφουν κάτω, ξέροντας ότι εκείνο το βράδυ θα ξοδέψουν, για παράδειγμα, σε σημερινά λεφτά, 50-100 ευρώ». Αυτοί, μέσα στη μικροκοινωνία ενός καζίνου, είτε του 19ου αιώνα είτε της σημερινής εποχής, είναι σύμφωνα με τον Μακρή οι «υγιείς» παίκτες, οι μετρημένοι και συστηματικοί.





Ο μεγάλος συγγραφέας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι περιέγραψε στο μυθιστόρημά του «Ο Παίκτης» το προσωπικό του πάθος για τον τζόγο.



Από την άλλη, είναι οι παίκτες του παθολογικού τζόγου: «Στα πιο κοινά συμπτώματά τους είναι ασφαλώς και η συχνότητα», λέει ο Μακρής. «Τα άτομα τα οποία από το περιστασιακό περνούν στο συνεχές παιχνίδι αποτελούν ξεκάθαρα παθολογικούς παίκτες. Εάν για παράδειγμα παίζουν μία φορά τον μήνα, έχει διαφορετική ποιότητα από το να παίζουν κάθε μέρα ή σχεδόν κάθε μέρα». Επίσης δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε κάτι το οποίο, όπως παρατηρεί, εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό στο βιβλίο του Ντοστογιέφσκι: «Παρόλο που τα χρήματα είναι σημαντικά για τον παθολογικό παίκτη, αυτό που πιο συχνά αποζητεί και αποτελεί το μέγιστο κίνητρό του είναι η ηδονή, δηλαδή τα συναισθήματα ευφορίας μέσα από τον τζόγο. Η ηδονή, είτε στο να βγάλει λεφτά, είτε στο να χάσει, είτε στο να μείνει ‘χωρίς φράγκο’ – γιατί αυτή η διαστρεβλωμένη ευχαρίστηση υπάρχει σαν ποιοτικό χαρακτηριστικό του παίκτη. Είναι και κάτι άλλο: Συνήθως οι παίκτες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον τζόγο προτιμούν να παίζουν μόνοι τους, διότι όταν παίζουν ομαδικά δέχονται πίεση από το περιβάλλον τους για να σταματήσουν. Είναι μια μοναχική συμπεριφορά, θα λέγαμε. Αν είναι με παρέα, θα πάνε για λίγη ώρα και θα φύγουν, αυτό συμβαίνει στο πλαίσιο του ψυχαγωγικού τζόγου».

 

 

Διαγνωστικά κριτήρια

Σύμφωνα με τα κριτήρια της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, τα οποία θα αναλύσει εκτενώς στην ομιλία του στις 30 Ιανουαρίου, τα διαγνωστικά κριτήρια για τον παθολογικό τζόγο είναι τα εξής:

1. Συνεχής εμμονή με τη δραστηριότητα του τζόγου (το άτομο ασχολείται συνεχώς με τις προηγούμενες εμπειρίες στοιχημάτων, σχεδιάζει τις μελλοντικές κινήσεις του ή σκέφτεται τρόπους για να εξοικονομήσει χρήματα για να παίξει).


2. Το άτομο έχει ανάγκη να ποντάρει όλο και μεγαλύτερα χρηματικά ποσά για να επιτύχει την επιθυμητή διέγερση.


3. Έχει προσπαθήσει ανεπιτυχώς να ελέγξει, να περιορίσει ή να σταματήσει τον τζόγο.


4. Ενοχλείται ή είναι ευερέθιστος/η κάθε φορά που επιχειρεί να σταματήσει να παίζει.


5. Καταφεύγει στον τζόγο ως τρόπο για να ξεφύγει από τα προβλήματά του/της ή να μειώσει τη δυσφορία που νιώθει (αρνητικά συναισθήματα ενοχής, απελπισίας, άγχους ή κατάθλιψης).


6. Όταν χάνει, επιστρέφει κάποια άλλη στιγμή για να πάρει πίσω τα χαμένα χρήματα. Μια συμπεριφορά που δημιουργεί φαύλο κύκλο.


7. Ψεύδεται σε μέλη της οικογένειάς του/της ή σε άλλους για τον βαθμό της εμπλοκής του στον τζόγο.


8. Έχει διαπράξει παράνομες πράξεις, π.χ. ληστεία, απάτη, για να εξασφαλίσει χρήματα για τον τζόγο.


9. Διακινδυνεύει την απώλεια σημαντικών σχέσεων, της εργασίας του/της ή και της καριέρας του/της ακόμη, εξαιτίας του τζόγου.


10. Βασίζεται στους άλλους ότι θα τον/την ενισχύσουν οικονομικά για να αντεπεξέλθει στα χρέη που του/της έχει προκαλέσει ο τζόγος. Αυτό, σύμφωνα με τον Μακρή, είναι φανερό στον ίδιο τον βίο του Ντοστογιέφσκι, ο οποίος στη διάρκεια της ζωής του δανείζεται από φίλους για να μπορέσει να αντεπεξέλθει στα χρέη που είχε.

Ελληνική έκδοση του μυθιστορήματος «Ο Παίκτης», στο οποίο ο Ντοστογιέφσκι κάνει μια ακριβή περιγραφή της ασθένειας του τζόγου. Ο Κωνσταντίνος Μακρής ανακαλύπτει ότι στο βιβλίο πληρούνται σχεδόν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια του παθολογικού τζόγου.



Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Μακρή, για τη διάγνωση του παθολογικού τζόγου απαιτείται η ύπαρξη τουλάχιστον πέντε από τα παραπάνω κριτήρια. Με βεβαιότητα τονίζει ότι, με εξαίρεση το κριτήριο 8, όλα τα υπόλοιπα παρουσιάζονται στους ήρωες του βιβλίου του Ντοστογιέφσκι.

Εξάλλου, για να δοθεί διάγνωση για παθολογικό τζόγο πρέπει να ξέρουμε ότι δεν εκδηλώνεται στη διάρκεια μανιακού επεισοδίου (όταν ξοδεύει ασύστολα). Ωστόσο, επισημαίνει ότι οι τζογαδόροι προσπαθούν να κρύψουν ή να αρνηθούν τα σχετικά με τον τζόγο προβλήματα, γεγονός που δυσχεραίνει τη διάγνωση.

 

Πολύ πιο επικίνδυνος ο ηλεκτρονικός τζόγος

 Περνώντας σε κάτι σύγχρονο, ο Κωνσταντίνος Μακρής αναφέρεται στον ηλεκτρονικό στοιχηματισμό (πόκερ, άλογα, ομάδες κ.τ.λ.), τον οποίο χαρακτηρίζει πολύ πιο επικίνδυνο από τον συμβατικό τζόγο. «[…] διότι αποξενώνει περισσότερο το άτομο, μιας και παίζει από το σπίτι του, χωρίς να έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα. Επίσης, καθισμένο πίσω από έναν υπολογιστή, δημιουργεί έντονη αποκρυπτικότητα, άρα δεν γνωρίζει κανείς άλλος τι κάνει. Παράλληλα υπάρχει ο ανεξέλεγκτος στοιχηματισμός, που υπάρχει βέβαια και στον συμβατικό τζόγο, αλλά εδώ το φαινόμενο ενδέχεται να είναι πιο έντονο, γιατί τα τυχερά παιχνίδια που ‘ανοίγονται’ μπροστά στον παίκτη είναι πολύ περισσότερα από τα συμβατικά. Ο κίνδυνος εθισμού είναι πολύ μεγάλος και γιατί έχουν στηθεί ολάκερες εταιρείες διαδικτυακού στοιχηματισμού, με απεριόριστες δυνατότητες στοιχηματισμού. Τέλος, μπροστά από έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή υπάρχει η αίσθηση του αβοήθητου. Εννοώ την αίσθηση ότι το άτομο σε έναν ηλεκτρονικό κόσμο δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να έχει κάποια κοινωνική στήριξη, όπως όταν είναι στο καζίνο ή με κάποια άτομα, και να πει ‘μπορείς να μου δανείσεις ή μπορώ να έχω στήριξη απεξάρτησης;’ Εξαιτίας της αποξένωσής του, ακόμα πιο δύσκολα βγαίνει από αυτό το ‘λούκι’ και ζητά βοήθεια. Το φαινόμενο του ηλεκτρονικού στοιχηματισμού είναι, θα έλεγα, φαινόμενο της τελευταίας 15ετίας-20ετίας, αφού έγινε πολύ πιο έντονος ο ηλεκτρονικός τρόπος ζωής στον σύγχρονο άνθρωπο».





Αυτό το διάστημα ο ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής Κωνσταντίνος Μακρής (δεξιά στη φωτογραφία) «τρέχει» μαζί με τον Δώρο Γεωργίου (αριστερά) μια σειρά διαλέξεων με τίτλο «Ψυχοτρόπιο», ως έναυσμα για ανάγνωση βιβλίων με φιλοσοφικό περιεχόμενο ή σχετικό με την επιστήμη της ψυχολογίας και για συζητήσεις γύρω από τις αντίστοιχες θεματικές.