Έρευνα Π για γυναίκες θύματα βίας: Ασφαλής μα μακριά από τα παιδιά της

Την τελευταία φορά, αυτήν που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει για να πει «φτάνει πια», επιχείρησε να την πνίξει με νερό. «Ήμασταν πάνω στο κρεβάτι, έκατσε πάνω στην κοιλιά μου και πηδούσε πάνω μου. Το κεφάλι μου έγειρε κάτω από το κρεβάτι. Με έπιασε από τον λαιμό να με πνίξει. Ήταν εκτός εαυτού και έπιασε ένα ποτήρι νερό από το κομοδίνο και μου το έριξε στο πρόσωπο. Στη στάση που ήμουν, το νερό μπήκε και από το στόμα και από τη μύτη μου και πνιγόμουν. Δεν μπορούσα να σηκωθώ. Είναι το περιστατικό που κατήγγειλα στην Αστυνομία. Ο λόγος; Επειδή δεν ήθελα να κάνω έρωτα μαζί του». H Δέσποινα ιεράρχησε η ίδια από πού ήθελε να ξεκινήσει τη δική της ιστορία της. Από το σήμερα. «Θέλω πλέον να σταματήσω τις διαδικασίες. Είναι πάρα πολύ χρονοβόρες. Δεν προχωρούν τα δικαστήρια για το ποινικό κομμάτι. Έχει συνέχεια αναβολές. Τα λεφτά στους δικηγόρους είναι πολλά». Μα μια φορά ήταν η ίδια που παρακαλούσε η υπόθεσή της να μην ακουστεί εκείνη τη μέρα. Η αίθουσα του δικαστηρίου ήταν γεμάτη κόσμο, κάποιοι γνωστοί από το χωριό. «Πώς θα μπορούσα να διηγηθώ το πιο πάνω περιστατικό μπροστά σε τόσο κόσμο; Και δεν ήξερα αν μπορούσα να τα καταφέρω». Τη Δέσποινα ουδείς την πληροφόρησε πως ο περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμος προβλέπει πως «οι ανακρίσεις διεξάγονται και η υπόθεση εκδικάζεται χωρίς καθυστέρηση» και πως για αποτροπή εκφοβισμού κατά την εκδίκαση υποθέσεων για διάπραξη αδικημάτων βίας το δικαστήριο μπορεί να διατάξει «ολόκληρη ή μέρος της υπόθεσης να εκδικαστεί κεκλεισμένων των θυρών». Ωστόσο το γεγονός ότι το δικαστήριο κρίνει ανά περίπτωση, δεν βοηθά τις γυναίκες που έχουν υποστεί βία να νιώσουν ασφάλεια. Όπως δεν μπορούν να νιώσουν ασφάλεια χωρίς περιοριστικά μέτρα κατά του θύτη. Στο μεσοδιάστημα μπορεί, λαμβάνοντας γνώση, να καταφέρει και το τελειωτικό κτύπημα... Είναι για αυτό που, όπως πληροφορούμαστε, η Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια ζητά εδώ και καιρό να καταστεί υποχρεωτική η αξιολόγηση της επικινδυνότητας (risk assessment) του θύτη από εξειδικευμένο αστυνομικό και μάλιστα να συνδέεται με αποτελεσματικά προστατευτικά μέτρα για το θύμα, για όσο χρειαστεί.

Διαβάστε επίσης:

Έρευνα «Π» για γυναίκες θύματα βίας: Το make up της συγ-κάλυψης

Έρευνα «Π» για γυναίκες θύματα βίας: Ουδείς είδε ουδείς άκουσε

Της λείπουν πολύ
Η Δέσποινα πάνε τρία χρόνια από τότε που έφυγε από το σπίτι της. Άλλο ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας που φεύγει από το σπίτι παρότι, σύμφωνα με το Γραφείο Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια του Αρχηγείου Αστυνομίας, «σε περίπτωση βίας τη συζυγική κατοικία θα πρέπει να εγκαταλείπει το πρόσωπο που ασκεί τη βία και όχι το θύμα». Πάνε τρία χρόνια που προσπαθεί να συμφιλιωθεί με τα παιδιά της, μα ο πατέρας τους, όπως μας εξηγεί, φρόντισε να τα δηλητηριάσει εναντίον της. Η Δέσποινα πληρώνει διατροφή μα δεν μπορεί να δει τα παιδιά της, που σύντομα ενηλικιώνονται. Το ήξερε πως, όταν θα έφευγε, θα έφευγε χωρίς τα παιδιά της. «Γι’ αυτό δεν έφευγα πιο νωρίς. Ήθελα να πάρω μαζί μου τα παιδιά μου αλλά δεν μπορούσα λόγω της πλύσης εγκεφάλου που τους έκανε». Η Δέσποινα το πάλεψε και για να σώσει τον γάμο της, μα πολύ περισσότερο τη σχέση με τα παιδιά της. «Πρώτα πήγαμε μαζί σε σύμβουλο γάμου. Μετά εγώ σε ψυχολόγο. Γιατί έβλεπα τα παιδιά μου να απομακρύνονται. Ενώ εγώ προσπαθούσα να τους προετοιμάσω ότι ήθελα να χωρίσω με τον πατέρα τους και ενώ έδειχναν να το δέχονται αρκούσε μια βόλτα μαζί του για να αλλάξουν γνώμη. Τους έπιανε και τους έλεγε πως ’εγώ αγαπώ τη μάμα σας. Θέλω να ζήσω με την μάμα σας. Η μάμα σας είναι αυτή που θέλει να διαλύσει την ευτυχισμένη μας οικογένεια’. Και γύριζαν τα παιδιά διαφορετικά στο σπίτι. Άλλαζε η συμπεριφορά τους και ήθελα βοήθεια με αυτό. Πήγε και αυτός στην ίδια ψυχολόγο. Του το ζήτησα μετά από παρότρυνση της ψυχολόγου που πρότεινε επίσης να πάρουμε και τα παιδιά. ’Δεν ήταν καλή η ψυχολόγος, ούτε ο σύμβουλος γάμου’, μου έλεγε». Μετά το τελευταίο περιστατικό του παρολίγον πνιγμού, η Δέσποινα με προτροπή της ψυχολόγου της αποτάθηκε στον ΣΠΑΒΟ. «Πήγαινα στον ΣΠΑΒΟ και πήρα σιγά σιγά την απόφαση να φύγω. Μετά το περιστατικό είπα πως κινδυνεύω πραγματικά. Έφτασα να νιώσω πως πεθαίνω». Το μαρτύριό της ήταν καθημερινό και πριν από αυτό. Βία, σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική. «Τα πιο πολλά κτυπήματα τα κατάφερνε στο κεφάλι μου» τονίζει. «Μια φορά με δάγκωσε στο στόμα και ένιωσα πως μου το έκοψε. Άλλη φορά με κλείδωσε στην κουζίνα, μου έσπασε το τηλέφωνο. Μου έπιανε τα κλειδιά του αυτοκινήτου». Η Δέσποινα στο σημείο αυτό μας επισημαίνει πως «έξω από το σπίτι έβαλε 15 κάμερες».

Να τα βρεις μαζί του
«Ήταν βίαιος από την αρχή. Πριν ακόμη παντρευτούμε» αρχίζει να διηγείται πλέον από την αρχή τα όσα πέρασε η Δέσποινα. «Όμως στην προσπάθειά μου να κάνω μωρά δεν του έδινα πολλή σημασία. Όσο πήγαινα με τα νερά του ήταν όλα καλά. Όταν αντιδρούσα με κτυπούσε και απειλούσε. Βασικά ήταν χειριστικός. Προσπαθούσε με κάθε τρόπο να μου αλλάξει την άποψή μου, όπως κάνει και τώρα με τα παιδιά μου». Η Δέσποινα έρχεται να απαντήσει με τη σειρά της στο ερώτημα της κοινωνίας που δεν θέλει να δει πίσω από το make up: «H βία είναι κύκλος, δεν την καταλαβαίνεις. Σε μπερδεύει. Λες εντάξει, με αγαπά. Πέρασε το κακό. Και το αφήνεις και πάει. Κανένας από την οικογένεια δεν καταλάβαινε. Εκεί που άρχισε να γίνεται πιο βίαιος και να αντιδρά ήταν όταν εγώ άρχισα να καπνίζω. Ήταν το χειρότερο πράγμα για εκείνον. Ήμουν ανήθική για εκείνον. Την επόμενη μέρα -μετά από κάθε κτύπημα- μου έφερνε δώρα ή λουλούδια. Μου τα πρόσφερε και θύμωνα. Δέρνεις με και μου φέρνεις λουλούδια; Τα μωρά όμως έβλεπαν ένα παπά που φέρνει δώρα».

Στο καταφύγιο του ΣΠΑΒΟ η Δέσποινα έμεινε 90 μέρες. «Δεν ήθελα να φύγω. Φοβόμουν να βγω έξω». Πέρασε μια βδομάδα για να κάνει καταγγελία στην Αστυνομία, στον πλησιέστερο αστυνομικό σταθμό από το σπίτι της. «Δεν ήθελαν οι αστυνομικοί να γίνει η καταγγελία. ’Δεν είναι καλύτερα να τα βρεις με τον άντρα σου’; μου έλεγαν». Η Δέσποινα διερωτάται πώς μια γυναίκα αν δεν αποταθεί πρώτα στον ΣΠΑΒΟ και δεν μείνει στο καταφύγιο μπορεί να γνωρίζει ποια είναι τα δικαιώματά της και ποια η υποχρέωση των αστυνομικών. Είναι δυνατόν, διερωτάται, «να σου ζητούν να τα ξαναβρείς με αυτόν που παραλίγο να σε σκοτώσει; Ευτυχώς οι ψυχολόγοι του ΣΠΑΒΟ που γνωρίζουν αυτές τις αντιδράσεις αστυνομικών επέμεναν να κάνω την καταγγελία. Πόσες ταλαιπωρημένες κοπέλες, ήδη φοβισμένες, με τέτοια συμπεριφορά επιστρέφουν πίσω;».

ΥΚΕ: Εσύ ξέρεις...
Η Δέσποινα όπως και όλες οι γυναίκες με τις οποίες συνομιλήσαμε -και που δεν μπορεί να αποτελούν όλες την εξαίρεση στον κανόνα- δεν τα έχουν μόνο με αστυνομικούς και τη συμπεριφορά τους. Τα έχουν και με τον τρόπο που λειτουργούν οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας (ΥΚΕ). Σε αυτές αποτάθηκε και η Δέσποινα κυρίως για το θέμα των παιδιών.

«Δύο χρόνια πριν φύγω είχα ξανακάνει τηλεφωνικώς αναφορά στην Αστυνομία, για την οποία ενημερώθηκε ο σύζυγος. Αποτάθηκα και στις ΥΚΕ αλλά μου είπαν πως δεν είχε χώρο στο καταφύγιο ο ΣΠΑΒΟ». Τις χρειάστηκε και ακολούθως για να μπορεί να βλέπει τα παιδιά της. «Η μόνη που μπορεί να μπει στο σπίτι είναι η λειτουργός των ΥΚΕ. Όμως επειδή τα παιδιά τα χειρίζεται ο πατέρας ξέρουν όλες τις διαδικασίες δικαστηρίου. Ξέρουν ότι μπορούν να αρνηθούν τη βοήθεια των ΥΚΕ. Πήγε δύο φορές η κοπέλα και δεν την ξαναδέχτηκαν. Γι’ αυτό ζήτησα βοήθεια της επιτρόπου του Παιδιού στο δικαστήριο, αλλά δεν άφησαν την εκπρόσωπό της καν να μιλήσει. Και η κοπέλα των ΥΚΕ δεν με βοήθησε ενώ εγώ ήθελα βοήθεια πώς να προσεγγίσω τα παιδιά μου. Το μόνο που μου έλεγε ήταν ’εσύ είσαι η μάμα, εσύ ξέρεις πώς να χειριστείς τα παιδιά σου’».

Πρόσφατα ήταν τα γενέθλια της κόρης της. Δεν ήταν εκεί να σβήσουν τα κεράκια μαζί. Της είπε πως δεν είχε ώρα να τη δει. Πόσο πληγώθηκε για άλλη μια φορά... Μα στέκει πλέον όρθια και προσπαθεί. Για τα παιδιά της. «Όσο μου λένε ότι δεν με θέλουν, ότι για αυτά πέθανα, τόσο περισσότερο τους λέω με κάθε τρόπο πως τα αγαπώ».

#BeTheirVoiceCY2

Παρότρυνση και από δικαστή να τα βρουν!

Όπως προαναφέρθηκε ο περί Βίας στην Οικογένεια (Πρόληψη και Προστασία Θυμάτων) Νόμος προβλέπει πως «οι ανακρίσεις διεξάγονται και η υπόθεση εκδικάζεται χωρίς καθυστέρηση». Η Μαρία, η γυναίκα την ιστορία της οποίας δημοσιεύσαμε την πρώτη μέρα της παρούσας έρευνας πηγαινοέρχεται στο δικαστήριο για το ποινικό κομμάτι (καταγγελία για βία από τον πρώην της) εδώ και δύο χρόνια. Η πλευρά του πρώην ζητά συνεχώς αναβολές. «Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόση ψυχική δύναμη χρειάζομαι κάθε φορά να πάω στο δικαστήριο και να βιώσω εκ νέου όσα πέρασα» μας λέει σε νεότερη επικοινωνία που είχαμε μαζί της. Πριν από λίγες μέρες ο δικηγόρος του καταγγελλόμενου ζήτησε ακόμη λίγο χρόνο για «να κατανοήσει τα συμβάντα», για να διαφωνήσει η εκπρόσωπος της Νομικής Υπηρεσίας. «Ο δικαστής μας είπε ’δεν τα βρίσκετε μεταξύ σας να μην πηγαινοέρχεστε κάθε λίγο’; Θέλω να πιστεύω πως μπέρδεψε τις υποθέσεις. Είναι καλός δικαστής γενικά, δεν εξηγείται αλλιώς» λέει η Μαρία που δεν πίστευε στα αφτιά της την παρότρυνση του δικαστή για μια τέτοια υπόθεση! «Να τα βρω; Πως γίνεται να μας λέει κάτι τέτοιο;». Μα η αναβολή δόθηκε εκ νέου!

Ποια προστασία;
Kατά την περίοδο 2004-2013, στην Κύπρο καταγράφηκαν περισσότεροι από 30 φόνοι γυναικών από άνδρες, αριθμός που αντιστοιχεί σε τρεις φόνους γυναικών τον χρόνο. Τα στοιχεία αυτά, τα οποία επικαλέστηκε και σε ομιλία του τον Μάρτιο του 2015 μιλώντας σε άλλη μια εκδήλωση για τη διεθνή Ημέρα της Γυναίκας και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, δόθηκαν από το Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS) τον Ιούνιο του 2014. Όταν τότε η Κύπρος βρέθηκε αντιμέτωπη με τον φόνο γυναίκας και της κόρης της, «τις οποίες το κράτος και η κοινωνία δεν κατάφεραν», σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του MIGS «να προστατέψουν από χρόνια ενδοοικογενειακή βία». Δυο χρόνια αργότερα (Μάιος 2016) το κακουργιοδικείο επέβαλε ποινή φυλάκισης 6 χρόνων σε 80χρονο ο οποίος κρίθηκε ένοχος -κατόπιν δικής του παραδοχής- σε έξι κατηγορίες με πιο σοβαρή αυτή της ανθρωποκτονίας της συζύγου του, 77 ετών. Δέον να υπογραμμιστεί πως το δικαστήριο έλαβε υπόψη ως μετριαστικούς παράγοντες, πέρα από την άμεση παραδοχή, το λευκό ποινικό μητρώο και την ηλικία του θύτη, «την πρόκληση από τη σύζυγό του» (σ.σ. σύμφωνα με τα γεγονότα της υπόθεσης δεν τον άφηνε να μπει στο σπίτι), και δεν του επέβαλε ποινή στις άλλες πέντε κατηγορίες...

Λάβρος ο Ιωνάς με αστυνομικούς που αποτρέπουν καταγγελίες

Η έρευνα που δημοσιεύει τμηματικά αυτές τις μέρες ο «Π» για τις γυναίκες που υπόκεινται βία, ταρακούνησε χθες την Αστυνομία αλλά και το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ένεκα των καταγγελιών γυναικών, μέσα από τις συνεντεύξεις τους, για τη στάση μελών της δύναμης κατά τον χειρισμό τέτοιων υποθέσεων. «Δεν γίνεται ανεκτή οποιαδήποτε συμπεριφορά από μέλος της Αστυνομίας που λειτουργεί αποτρεπτικά και δεν στηρίζει το θύμα ενδοοικογενειακής βίας να σπάει τη σιωπή του», δήλωσε χθες στον «Π» ο υπουργός Ιωνάς Νικολάου συγκλονισμένος και ο ίδιος από τα δημοσιεύματα. Για να τα επαναλάβει ακολούθως και σε ανακοίνωσή του, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με αφορμή το χθεσινό δεύτερο μέρος της έρευνας, και την περίπτωση γυναίκας που υφίστατο βία για δεκαετίες όχι μόνο από τον πρώην σύζυγο αλλά και από τη μητέρα της και τα ίδια της τα παιδιά. Το υπουργείο τονίζει ότι πέραν των μέτρων πρόληψης που λαμβάνονται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια, θα πρέπει να παρέχεται η απαραίτητη στήριξη στα θύματα ώστε να δίνουν στοιχεία και να προχωρούν σε καταγγελίες.

Σημειώνεται ότι προς τον σκοπό αυτό αποβλέπει το Πρωτόκολλο Συνεργασίας που έχει υπογραφεί μεταξύ του υπουργείου και του ΣΠΑΒΟ, ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος συντονισμός και η από κοινού αποτελεσματική διαχείριση των περιστατικών αυτών, καθώς και «η από το 2015 επιχορήγηση από το υπουργείο μας της τηλεφωνικής γραμμής 1440 ώστε να λειτουργεί επί 24ώρου βάσεως παρέχοντας οποιαδήποτε ώρα του 24ώρου δυνατότητα στήριξης και ενθάρρυνσης των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας». Διευκρινίζεται ότι η πρόεδρος του ΣΠΑΒΟ Κική Πογιατζή, μετά από επικοινωνία με τον υπουργό, διαβεβαίωσε ότι από την υπογραφή του Πρωτοκόλλου και στο πλαίσιο αυτού, ο Σύνδεσμος ενημερώνει την ηγεσία της Αστυνομίας σε περίπτωση που διαπιστωθεί προσπάθεια συγκάλυψης του θύτη ή αποτροπής του θύματος, και ότι το υπό αναφορά περιστατικό και άλλα παρόμοια προϋπήρξαν του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας. Στο σημείο αυτό δέον να τονιστεί και από πλευράς μας ότι οι γυναίκες που μίλησαν στον «Π» μέσω του ΣΠΑΒΟ και όχι μόνο πλέον είναι σε θέση να μιλήσουν, έχοντας βιώσει την ανεπάρκεια του συστήματος στο παρελθόν ωστόσο συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται μέχρι σήμερα.

Την ίδια ώρα το πρωτόκολλο με τον ΣΠΑΒΟ δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για το υπουργείο και την Αστυνομία καθώς δεν αποτείνονται όλες οι γυναίκες σε αυτόν, για να ενημερώνει έτσι αρμοδίως σε περίπτωση άρνησης αστυνομικών να δεχθούν καταγγελία. Και μέχρι σήμερα, όπως θα προκύψει από την έρευνα που θα δημοσιοποιείται μέχρι και τις 31/12/2018, σε κάποιες περιπτώσεις οι συμπεριφορές αστυνομικών κατά τον χειρισμό τέτοιων περιπτώσεων είναι, το λιγότερο, απαράδεκτες.

Διέταξε διοικητική έρευνα ο αρχηγός

Για την περίπτωση της Γεωργίας, την ιστορία της οποίας δημοσίευσε χθες ο «Π» με τίτλο «Σάκος του μποξ για μάνα, πρώην και παιδιά. Ουδείς είδε, ουδείς άκουσε» ο αρχηγός Αστυνομίας Ζαχαρίας Χρυσοστόμου, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, «από την πρώτη στιγμή που πληροφορήθηκε για το περιεχόμενο του δημοσιεύματος, έδωσε αμέσως οδηγίες να διεξαχθεί διοικητική έρευνα με σκοπό να διαπιστωθούν πιθανές ποινικές ή πειθαρχικές ευθύνες εναντίον οποιουδήποτε μέλους της Αστυνομίας. Περαιτέρω δόθηκαν οδηγίες η διοικητική έρευνα να ολοκληρωθεί μέσα σε χρονικό διάστημα επτά εργάσιμων ημερών». Δέον ωστόσο να σημειωθεί ότι και η πρώτη ιστορία, αυτής της Μαρίας, εμπλέκει αστυνομικούς τους οποίους καταγγέλλει.

Με τον αρχηγό επικοινώνησε και ο υπουργός Δικαιοσύνης μεταφέροντας «ξεκάθαρα τη θέση της κυβέρνησης ότι δεν γίνονται αποδεκτές συμπεριφορές μελών του Σώματος, που συνιστούν συγκάλυψη του θύτη ή που αποτρέπουν με οποιοδήποτε τρόπο το θύμα ενδοοικογενειακής βίας να προβεί σε καταγγελία».

Σημειώνεται, σύμφωνα με το υπουργείο, ότι μέσα από τη νομοθεσία για τη βία στην οικογένεια, δημιουργούνται δομές για ενθάρρυνση των θυμάτων να δίδουν πληροφορίες για την περίπτωσή τους «και δεν δικαιολογείται κανένας αστυνομικός που γνωρίζει για περιπτώσεις – όπως αυτή στην οποία αναφέρεται το δημοσίευμα– να μην διεξάγει ή να ενημερώσει αρμοδίως για τη διεξαγωγή των αναγκαίων ερευνών». Επιπρόσθετα σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπ. Δικαιοσύνης «στη συγκεκριμένη περίπτωση, η υποχρέωση οποιουδήποτε προσώπου να καταγγείλει συμπεριφορά ή πράξη που συνιστά βία προκύπτει από τον ίδιο τον νόμο που αφορά την οικογενειακή βία όταν αυτή ’διαπράττεται στην παρουσία ανήλικου μέλους της οικογένειας’ καθότι θεωρείται βία η οποία ασκείται εναντίον του εν λόγω ανηλίκου και η εν λόγω πράξη ή συμπεριφορά συνιστά αδίκημα. Συνεπώς, όταν η υποχρέωση αυτή αφορά οποιονδήποτε πολίτη, που σε περίπτωση παράλειψης διαπράττει αδίκημα, πόσω μάλλον εάν αυτός ο πολίτης είναι μέλος της Αστυνομίας στον οποίο έχει αναφερθεί ένα τέτοιο περιστατικό».