Παιδεία: Η μεταρρύθμιση κατά της παπαγαλίας

Δελτία προόδου, απολυτήρια χωρίς μέσο όρο βαθμολογίας. Τ’ αστεράκια στο δημοτικό που γίνονται αλφαβητική βαθμολογία στις τελευταίες τάξεις και σχολική έκθεση προόδου ακόμη και για τα παιδιά του νηπιαγωγείου. Πρότζεκτ -ομαδικά και ατομικά- κουίζ, διδασκαλία εκτός αιθουσών, διεξαγωγή διαγνωστικής εξέτασης μεταξύ των βαθμίδων εκπαίδευσης. Αυτά, μεταξύ άλλων, προτείνονται στο Σχέδιο Αξιολόγησης του Μαθητή, ένα σημαντικό εργαλείο που εάν εφαρμοστεί θα δώσει λύσεις σε πολλά από τα προβλήματα της εκπαίδευσης που σήμερα υπάρχουν. Τα «παπαγαλάκια» που αποστηθίζουν και γράφουν δεν θα χωρούν στα σχολεία μας… Τη θέση τους θα πάρουν μαθητές που μπορούν να σκεφτούν κριτικά. Και επί αυτού, το σχέδιο προτείνει διάφορες δράσεις και προγράμματα που αναπτύσσουν προσωπικότητες και δημιουργούν ανθρώπους με άποψη και χαρακτήρα. Το σχέδιο έχει παραδοθεί σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (εκπαιδευτικές οργανώσεις, μαθητές, οργανωμένους γονείς) και λίαν συντόμως αναμένεται η κατάθεση των απόψεών τους. Όλοι, ανεξαιρέτως, έχουν χαιρετίσει τις καινοτομίες που εισάγονται σ’ αυτό. Έγνοιά τους, η εφαρμογή του αφού επί της παρούσης παραμένει ένα σχέδιο στο χαρτί…

Δελτία προόδου

Μια από τις καινοτομίες του νέου συστήματος αξιολόγησης είναι η εισαγωγή του ατομικού δελτίου προόδου για κάθε μαθητή. Το δελτίο θα δίνει πληροφορίες (περιγραφικά και αριθμητικά) τόσο για τα επιτεύγματα κάθε μαθητή όσο και για τη προσπάθεια που χρειάζεται για την πρόοδο του. Το δελτίο προόδου διαφοροποιείται στις διάφορες βαθμίδες εκπαίδευσης ως προς το περιεχόμενο εφόσον διαφορετικά είναι και τα αναλυτικά προγράμματα και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Περιλαμβάνει συγκεκριμένα:

• Επιδιώξεις, δείκτες επιτυχίας ως προσδοκώμενα αποτελέσματα (γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες).


• Κλίμακα αξιολόγησης και επίπεδο επίτευξης.


• Περιγραφή σε κάθε κλίματα επίτευξης, τι αναμένεται δηλαδή από τον κάθε μαθητή.

Δημιουργείται ένα τετράδιο-φάκελος ατομικών δελτίων προόδου για κάθε μαθητή τα οποία συγκεντρώνουν και δείχνουν στοιχεία για την πρόοδό του και τη συνολική βελτίωση ανά τετράμηνο. Το δελτίο προόδου δεν θα είναι απλώς ένα χαρτί. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να αναλάβουν διάφορες δράσεις για να βοηθήσουν τα παιδιά να βελτιωθούν ή και για να αναδείξουν τα δυνατά τους σημεία. Για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τους μαθητές ή/και τους γονείς θα πρέπει να καταρτίσουν ένα «πλάνο δράσης» με τα βήματα που πρέπει να γίνουν για να υπάρξει βελτίωση. Το πλάνο αυτό θα πρέπει να παρακολουθείται από τους εκπαιδευτικούς σε τακτά προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα και να γίνονται διορθώσεις/ αλλαγές, όπου χρειάζεται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να υποστηρίζει τον μαθητή με διάφορους τρόπους (υλικό, ανατροφοδότηση, επαναδιδασκαλία). Θα πρέπει επίσης να προσαρμόζει τη διδασκαλία του σε περιπτώσεις όπου εντοπίζονται δυσκολίες σε σχέση με ένα προσδοκώμενο αποτέλεσμα.

Έκθεση προόδου

Στην προδημοτική εκπαίδευση προτείνεται η σχολική έκθεση προόδου στο τέλος τη χρονιάς. «Η παρατήρηση της συμπεριφοράς, η αξιολόγηση με τη μορφή εκτέλεσης δραστηριοτήτων και η συμμετοχή στο παιχνίδι και στο μάθημα μπορούν να δώσουν περιγραφικά τόσο τη συχνότητα εμφάνισης επιθυμητών συμπεριφορών και δεξιοτήτων όσο και τον βαθμό επίτευξης των επιδιώξεων», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο Σχέδιο Αξιολόγησης του Μαθητή.

Στη δημοτική εκπαίδευση προτείνεται η εισαγωγή της έκθεσης προόδου ανά τετράμηνο η οποία θα στηρίζεται στα δελτία προόδου αλλά και σε γραπτές ή άλλης μορφής δοκιμασίες ειδικότερα σε μαθήματα τέχνης, φυσικής αγωγής, μουσικής.

Στη μέση εκπαίδευση, σύμφωνα με τον σχετικό κανονισμό, έχουν εισαχθεί στο γυμνάσιο και το λύκειο οι εξετάσεις τετραμήνων με γραπτές εξετάσεις με ποσοστό κάθε βαθμού τετράμηνης γραπτής εξέτασης 50-50 και συνολικό ποσοστό και των δύο τετράμηνων εξετάσεων 40% στον τελικό βαθμό. Το σχέδιο προτείνει όπως οι εξετάσεις τετραμήνων για το λύκειο να είναι ενιαίες με κοινό εξεταστικό δοκίμιο το οποίο θα ετοιμάζεται κεντρικά. Εξαιρετικής σημασίας θεωρείται και η πρόταση που περιλαμβάνεται στο σχέδιο, σύμφωνα με την οποία στο δελτίο επίδοσης και στο απολυτήριο να μην υπολογίζεται και να μην αναγράφεται ο μέσος όρος βαθμολογίας όπως γίνεται σήμερα λόγω του ότι συνυπολογίζονται ανόμοια δεδομένα για την εξαγωγή πλασματικού συνολικού βαθμού.

Προφορική αξιολόγηση

Στο προτεινόμενο Σχέδιο Αξιολόγησης του Μαθητή δίνεται έμφαση στην προφορική εξέταση η οποία είναι στη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών πώς θα αξιοποιηθεί. Το σχέδιο προτείνει συγκεκριμένες μορφές προφορικής αξιολόγησης, τρεις από τις οποίες θα πρέπει να επιλέξει ο εκπαιδευτικός. Να σημειωθεί ότι στη βάση των νέων κανονισμών, στο γυμνάσιο, το λύκειο και τις τεχνικές σχολές το 60% του τελικού βαθμού κάθε μαθητή προκύπτει από την προφορική βαθμολογία η οποία επιτυγχάνεται με:

• Κατ' οίκον εργασίες: Αυτές οι εργασίες -μεταξύ άλλων- θα πρέπει να έχουν διατυπωθεί και συζητηθεί στην τάξη ενώ ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αναλύσει τα κριτήρια αξιολόγησης της εργασίας. Μια εργασία που δεν ελέγχεται από τον εκπαιδευτικό ισοδυναμεί με εργασία που δεν έγινε γιατί ούτε τα λάθη διορθώνονται ούτε παρέχεται στον μαθητή η επιβράβευση που αποτελεί βασικό κίνητρο ενίσχυσης της προσπάθειάς του.


• Γραπτές βαθμολογητές ασκήσεις στην τάξη: Οι ασκήσεις πρέπει να είναι σύντομες ως προς τον χρόνο και το περιεχόμενο της ύλης, προειδοποιημένες και περιορισμένες στον αριθμό.


• Πρότζεκτ: Σε κάθε μαθητή δεν πρέπει να ανατίθενται περισσότερα από ένα δύο πρότζεκτ ανά τετράμηνο. Θα είναι ατομικά ή ομαδικά.


• Συμμετοχή του μαθητή στις καθημερινές εργασίες του μαθήματος: Οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν την ενεργή συμμετοχή, το ενδιαφέρον και την προσφορά του μαθητή σε καθημερινή βάση μέσα στην τάξη όπως τις δεξιότητες παρουσίασης των εργασιών του, τη συμβολή του στο εποικοδομητικό κλίμα εργασίας στην τάξη.


• Παιχνίδι ερωτήσεων και απαντήσεων: Δίνονται διάφορες ερωτήσεις στις βασικές εμφάσεις του μαθήματος που οδηγούν στα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Ο σκοπός των ερωτήσεων είναι να βοηθήσουν εκπαιδευτικούς και μαθητές να αξιολογούν τη μάθηση που έχει επιτευχθεί.


• Δραστηριότητες αυτοαξιολόγησης και ετεροαξιολόγησης: Βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τα κριτήρια αξιολόγησης και πού βρίσκεται το λάθος ή η έλλειψη αλλά και η ορθή διαδικασία προσέγγισης των διαφόρων ασκήσεων/ δραστηριοτήτων. Προϋπόθεση είναι ο καθορισμός συγκεκριμένων κριτηρίων μέσα από συζήτηση με τους μαθητές.


• Δραστηριότητες εκτός της αίθουσας διδασκαλίας: Συμμετοχή των μαθητών σε σχολικές δραστηριότητες ή και εξωσχολικούς διαγωνισμούς και εκδηλώσεις. Ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης, αξιολόγησης και χρήσης πληροφοριών, συμμετοχή σε θέατρο, τέχνη, αθλητικές και μουσικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, διαγωνισμούς και σε δράσεις εθελοντικής κοινωνικής προσφοράς. Θα περιλαμβάνονται στον προσωπικό φάκελο επιτευγμάτων των μαθητών και θα συνυπολογίζονται στον προφορικό τους βαθμό.


• Συμπεριφορά και επίδοση του μαθητή στα εργαστηριακά μαθήματα και στις ειδικές αίθουσες: Θα αξιολογείται η διαδικασία, ο βαθμός ανταπόκρισης του μαθητή, η διερευνητική «επιστημονική» του στάση και οι δεξιότητες συνεργασίας και επικοινωνίας καθώς και η παρουσίαση του αποτελέσματος.


• Παραγωγή γραπτού λόγου: Υποχρεωτικά η έκθεση με βάση τον σχετικό κανονισμό στη μέση εκπαίδευση συμπεριλαμβάνεται στις μορφές προφορικής εξέτασης στο μάθημα των νέων ελληνικών.

Διάγνωση των αδυναμιών

Ένα επίσης σημαντικό «εργαλείο» που εισάγεται αφορά τη διαγνωστική εξέταση μεταξύ των βαθμίδων εκπαίδευσης. Καθιερώνεται η διεξαγωγή διαγνωστικής εξέτασης στην Α' γυμνασίου κατά τη μετάβαση από το δημοτικό στο γυμνάσιο στα μαθηματικά και τα ελληνικά όπως και διεξαγωγή διαγνωστικής εξέτασης στην Α' λυκείου και στις τεχνικές σχολές κατά τη μετάβαση από το γυμνάσιο στο λύκειο. Με την ολοκλήρωση των γυμνασιακών σπουδών συστήνεται ο μαθητής να εξετάζεται με διαγνωστικό δοκίμιο στα κύρια μαθήματα της ομάδας προσανατολισμού και του κλάδου σπουδών που έχει επιλέξει για το λύκειο και την τεχνική σχολή, αντίστοιχα.

Αξιολόγηση με σύμβολα και γράμματα

Σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και κοινοποίηση των αποτελεσμάτων στην Α'-Δ' τάξη του δημοτικού σχολείου το σχέδιο προτείνει όπως γίνεται με σύμβολα (π.χ αστεράκια). Στην Ε' και Στ' τάξη τα σύμβολα αντικαθίστανται με την αλφαβητική βαθμολογία. Συγκεκριμένα, τα τέσσερα αστεράκια αντικαθίστανται με το γράμμα Α, τα τρία με το γράμμα Β, τα δύο με το γράμμα Γ και το ένα με το γράμμα Δ. Ο/η εκπαιδευτικός γνωρίζει την αντιστοίχιση σε αριθμητική βαθμολογία, η οποία είναι: Α=86-100, Β=61-85 Γ=41-60, Δ=20-40 ή Α= 8,6-10, Β= 6,1-8,5, Γ= 4,1- 6, Δ= 2.1- 4.0. Η έλλειψη αλφαβητικής βαθμολογίας και αντιστοίχισης με την αριθμητική, σε οποιαδήποτε κλίμακα, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την ομαλή μετάβαση των μαθητών στο γυμνάσιο όπου η βαθμολογία είναι αριθμητική. Ο μαθητής δηλαδή του Β του οποίου η επίδοση χαρακτηρίζεται ως πολύ ικανοποιητική είναι δυνατό να αντιμετωπίσει το 12 στο γυμνάσιο ως απογοητευτικό αποτέλεσμα ενώ είναι βαθμός ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στο πολύ μεγάλο εύρος του Β.

Επιμόρφωση εκπαιδευτικών

Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών δεν αφορά απλή ενημέρωση αλλά εργαστήρια και κοινότητες μάθησης στη σχολική βάση, σε δίκτυα-σχολεία και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με ειδικά σεμινάρια εργαστήρια αλλά και στο πλαίσιο της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών. Εξ αποστάσεως προγράμματα επιμόρφωσης θα πρέπει επίσης σταδιακά να αναπτυχθούν μια και ο παιδαγωγικός χαρακτήρας όλων των παραμέτρων του Ενιαίου Συστήματος Αξιολόγησης θα χρειάζεται συνεχή υποστήριξη τόσο προς τους νεοεισερχόμενους στο σύστημα όσο και στους ήδη εντός του συστήματος εκπαιδευτικούς για την ανταλλαγή και αποτίμηση καλών πρακτικών τόσο στην ίδια τη βαθμίδα εκπαίδευσης όσο και μεταξύ των βαθμίδων.

Πότε θα εφαρμοστεί

Προτείνεται όπως το Ενιαίο Σύστημα Αξιολόγησης εφαρμόζεται σταδιακά και ταυτόχρονα με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών

• Το πρώτο στάδιο που αφορά στη βασική επιμόρφωση και εξοικείωση με τα εργαλεία διαμορφωτικής αξιολόγησης (δελτία προόδου, εκθέσεις προόδου κ.λπ.) και την προφορική αξιολόγηση του μαθητή θα πρέπει να ολοκληρωθεί από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάιο.