Πρύτανης ΠΚ: «Θέλουμε φοιτητές με κριτική σκέψη»

Έζησε το Πανεπιστήμιο Κύπρου από την πρώτη του μέρα. Ανέλαβε υπηρεσία την 1η Οκτωβρίου 1991 μαζί με άλλους τρεις, ήταν οι πρώτοι ακαδημαϊκοί του Πανεπιστημίου Κύπριου. Ένα πανεπιστήμιο χωρίς υποδομές, όπως ο ίδιος λέει, ένα τραπέζι και τέσσερις καρέκλες όλη η επίπλωση, χωρίς υπολογιστές, κάτι που τους ανάγκαζε καθημερινά να περπατάνε γύρω στα 500 μέτρα στην παλιά ακαδημία όπου στεγάστηκαν για να χρησιμοποιήσουν έναν πανάρχαιο υπολογιστή ώστε να ελέγξουν την αλληλογραφία τους…

«Αν αναλογιστεί κανείς πού ήταν τότε το πανεπιστήμιο και πού είναι τώρα, η πρόοδος είναι τεράστια. Είναι ένα θαύμα για το πώς έχει φτάσει στο σημείο που έχει φτάσει και σε αυτό το θαύμα έχουν συντελέσει πάρα πολλοί. Και η πολιτεία, η οποία τα πρώτα χρόνια ήταν πολύ βοηθητική, και εξακολουθεί να είναι ανεξαρτήτως κυβέρνησης, και αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε και να είμαστε ευγνώμονες. Δεν σημαίνει ότι επαναπαυόμαστε σε αυτά που έχουμε πετύχει, προχωρούμε μπροστά, η επιστήμη αλλάζει, ο κόσμος αλλάζει, θέλουμε να είμαστε πρωτοπόροι».

Αξιοκρατία

Κάπως έτσι ξεκινάει η συζήτησή μας με τον νέο πρύτανη του Πανεπιστημίου Κύπρου Τάσο Χριστοφίδη, ο οποίος από την Κυριακή ανέλαβε καθήκοντα. Ο κ. Χριστοφίδης είναι μαθηματικός, με ειδίκευση στη Στατιστική. Σπούδασε στην Αθήνα με υποτροφία και μετά μετέβη στην Αμερική για διδακτορικό. Δούλεψε επί μία τετραετία ως επίκουρος καθηγητής στο State University της Νέας Υόρκης και θυμάται πως η επάνοδός του στην Κύπρο ήταν κάπως δύσκολη λόγω της νοοτροπίας. Είναι όμως περήφανος για την ανεξαρτησία και τις αδιάβλητες διαδικασίες στη βάση των οποίων κτίστηκε το πανεπιστήμιο…

«Θυμάμαι ότι η πρώτη ερώτηση που μου έκαναν ήταν 'μα ποιον ήξερες και σε προσέλαβαν στο Πανεπιστήμιο Κύπρου'; Η απάντησή μου ήταν 'αυτόν που ήξερα και με προσέλαβαν και σε πανεπιστήμια της Αμερικής'. Κανέναν δεν ήξερα! Η επιλογή είχε γίνει από ξένες επιτροπές. Τα πρώτα εκλεκτορικά σώματα αποτελούνταν αποκλειστικά από ξένους που δεν ήταν επιρρεπείς σε τηλεφωνήματα τα οποία να τους επηρεάζουν. Αυτό πιστεύω επηρέασε πολύ την εξέλιξη του πανεπιστημίου. Γιατί όταν επιλέγεσαι με τρόπο αξιοκρατικό και από τέτοιου είδους επιτροπές, έχεις το ηθικό δικαίωμα να εφαρμόσεις ακριβώς τα ίδια κριτήρια και να μην γίνεσαι δέκτης παρεμβάσεων. Προσωπικά έγινα δέκτης μία φορά από κάποιον υπουργό εν ενεργεία τη δεκαετία του '90 όταν ήμουν πρόεδρος του τμήματος. Ήθελε να παρέμβει για να προσλάβουμε κάποιον σε θέση ακαδημαϊκού προσωπικού, αλλά βεβαίως πήρε τις κατάλληλες απαντήσεις. Ήμουν τόσο έντονος που την επόμενη μέρα ο ευνοούμενός του ήρθε στο γραφείο μου απολογητικά για να με κατευνάσει».

Ο κ. Χριστοφίδης δεν μπορεί να αποκλείσει ότι έχουν υπάρξει ή υπάρχουν παρεμβάσεις στο πανεπιστήμιο. Αλλά πιστεύει πως δεν είναι εύκολο να γίνουν παρεμβάσεις για ακαδημαϊκές θέσεις, ειδικά των μόνιμων βαθμίδων, τόσο λόγω της κουλτούρας που διαμορφώνεται όσο και λόγω των επιτροπών που, σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό, εξακολουθούν να αποτελούνται από ξένους.

Εξωστρέφεια

Στους τομείς της προαγωγής της γνώσης και της επιστήμης το πανεπιστήμιο στα 27 χρόνια ζωής του έχει κάνει άλματα. Υπάρχει και κοινωνική συνεισφορά, πιστεύετε, στη βάση των αξιών που έχει υιοθετήσει όπως η αξιοκρατία που προαναφέραμε;

Βεβαίως. Εμείς θέλουμε ένα πανεπιστήμιο εξωστρεφές. Να επιδρά και να επηρεάζει την κοινωνία. Να είναι φορέας δημοκρατικής έκφρασης και διακίνησης ιδεών. Μπορεί να μην είναι εμφανή ακόμη τα αποτελέσματα. Αλλά υπάρχουν. Την ημέρα των πρυτανικών εκλογών έτυχε να συναντήσω εδώ στο πανεπιστήμιο δύο παλιούς φοιτητές οι οποίοι μου εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους γιατί το πανεπιστήμιο τούς έδωσε εφόδια και τους έμαθε να σκέφτονται. Αυτό πιστεύω είναι πολύ σημαντικό. Και αν το σκεφτείτε, εκεί εστιάζεται και το πρόβλημα της εκπαίδευσης αυτήν τη στιγμή. Εξακολουθούμε να έχουμε ένα γνωσιοκεντρικό σύστημα εκπαίδευσης στη μέση ίσως και στη δημοτική εκπαίδευση, και προσπαθούμε να φορτώσουμε τους μαθητές με έναν σωρό γνώσεις. Αυτό το μοντέλο είναι ξεπερασμένο διότι οι γνώσεις πολλαπλασιάζονται με ρυθμούς που δεν μπορείς να τους αντιληφθείς. Το σημαντικό είναι να δώσεις στο παιδί τη δυνατότητα να αναπτύξει δεξιότητες μάθησης. Να μάθει να χρησιμοποιεί τη γνώση. Να τον μάθεις να σκέφτεται και να του καλλιεργήσεις δεξιότητες με τις οποίες να μπορεί να αξιολογεί τη γνώση, να τη συνδυάζει και να παράγει καινούργια πράγματα.

Η γνώση και η σκέψη

Πώς είναι η εμπειρία σας με τους πρωτοετείς φοιτητές;

Το βασικό πρόβλημα των νέων φοιτητών είναι πως αν παρεκκλίνεις λίγο από αυτό που έχουν μάθει και τους ζητήσεις να λύσουν ένα πρόβλημα για το οποίο πρέπει να σκεφτούν, δυσκολεύονται. Μπορεί να έχουν γνώσεις σε κάποιους τομείς, τουλάχιστον στα μαθηματικά που ξέρω εγώ έχουν γνώσεις, αλλά το θέμα είναι ότι δεν ξέρουν να σκέφτονται και να πρωτοτυπούν. Γι' αυτό την πρώτη χρονιά έχουμε σχεδιάσει κάποια μαθήματα που τους βοηθούν σε αυτήν τη μετάβαση. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να μάθει να σκέφτεται ο νέος. Υπάρχει ένας διάλογος, ο Μένων του Πλάτωνος, όπου γίνεται η περιγραφή ενός επεισοδίου κατά το οποίο ο Σωκράτης βοηθά τον αμόρφωτο δούλο να αποδείξει το πυθαγόρειο θεώρημα. Όχι να το εφαρμόσει. Να το αποδείξει! Και πώς τον βοηθά; Υποβάλλοντάς του μία σειρά από ερωτήσεις. Μέσα από τη μέθοδο της μαιευτικής ο Σωκράτης εκμαιεύει απαντήσεις που οδηγούν από το άλφα στο βήτα και στο τέλος στην τελική λύση. Όταν μάθεις τον άλλο πώς να υποβάλλει αυτές τις ερωτήσεις από μόνος του και να μετακινείται από το άλφα στο ωμέγα, έχεις κερδίσει τα πάντα.

Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση

Ο ρόλος ενός πανεπιστημίου είναι να θέτει ζητήματα προβληματισμού στην πολιτεία. Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι ένα από αυτά;

Μέχρι σήμερα οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις επικεντρώνονται στα logistics. Κατά πόσο οι καθηγητές θα διδάσκουν δύο ώρες περισσότερες ή αν θα έχουν μία απαλλαγή για την υπευθυνότητα τμήματος ή τις σχολικές γιορτές. Αυτά δεν είναι τα ουσιώδη. Ο κόσμος αλλάζει, εμείς δεν μπορούμε να έχουμε ένα σύστημα το οποίο λειτούργησε καλά τη δεκαετία του '50-'60. Το πανεπιστήμιο πάντοτε είναι πρόθυμο να συνεισφέρει στον διάλογο για το γενικό σύστημα της παιδείας. Και αν εκφραζόμαστε για το επίπεδο των μαθητών είναι γιατί έχει αντίκτυπο στο επίπεδο των σπουδών του πανεπιστημίου. Θέλουμε μια μεταρρύθμιση και έχουμε ειδικούς που μπορούν να βοηθήσουν, μια μεταρρύθμιση που να διαρκεί και να μην ακυρώνεται από κυβέρνηση σε κυβέρνηση με αποτέλεσμα να μην γίνεται τίποτα. Πιστεύω πως η υγεία και η παιδεία είναι τα δύο εθνικά θέματα που πρέπει να κοιτάξει αυτός ο τόπος εάν θέλει να πάει μπροστά…

Έχετε κάποια πρόταση;

Πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα. Όπως το να αποκατασταθεί το κύρος του εκπαιδευτικού. Ο εκπαιδευτικός αυτήν τη στιγμή μέσα στην τάξη λειτουργεί με έναν λίγο ή πολύ προκαθορισμένο τρόπο. Δεν έχει την αυτονομία να αξιολογήσει εκείνος κάποια πράγματα, να προσαρμόζει το μάθημά του στο επίπεδο των μαθητών αλλά και στα ενδιαφέροντά του και να κεντρίσει το ενδιαφέρον του μαθητή. Εν ολίγοις, να επικεντρωθεί στην ουσία και όχι στη διαδικασία. Αυτήν τη στιγμή η ντιρεκτίβα είναι πως έχεις να κάνεις αυτήν την ύλη κ.λπ. Ρωτήστε τους καθηγητές. Θα τους δείτε να τρέχουν όλοι και να φωνάζουν πως δεν πρόλαβαν την ύλη. Εγώ προσωπικά δεν εντυπωσιάζομαι από την πολλή ύλη. Εμένα με ενδιαφέρει να διδάξω πέντε και να μάθουν τα τρία, παρά να διδάξω δέκα και να μάθουν το ένα. Αυτό είναι κοινή λογική.

Έρευνα και καινοτομία

Ποιο είναι το όραμά σας ως νέος πρύτανης;

Είναι ένα πολύ τυπικό όραμα. Δεν θα μιλήσω για μεγαλεπήβολα σχέδια. Δεν θα μιλήσω π.χ. για διαστημικό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το δικό μου όραμα είναι η ισχυροποίηση του πανεπιστημίου. Έχουμε αρκετές ερευνητικές οντότητες που παράγουν έρευνα υψηλού επιπέδου, όχι μόνο σε τομείς τεχνολογικούς αλλά και σε τομείς όπως η ψυχολογία, η διαχείριση υδάτων κ.λπ. Αυτά τα προγράμματα θέλουμε να τα ενισχύσουμε διότι θα είναι για το καλό του πανεπιστημίου και του τόπου. Η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν την αιχμή του δόρατος. Το όραμά μου λοιπόν είναι να πάμε ακόμα πιο μπροστά απ’ εκεί που είμαστε, ενισχύοντας αυτά που έχουμε. Δεν αρκεί να επεκτεινόμαστε μόνο.

Είναι στα πλάνα σας η συσχέτιση της έρευνας και της καινοτομίας με την αγορά;

Αυτήν τη στιγμή το πανεπιστήμιο έχει το εξής πλεονέκτημα: Έχει εγκριθεί η νομοθετική ρύθμιση, η οποία μας επιτρέπει να εμπλεκόμαστε στην ίδρυση εταιρειών με σκοπό την προώθηση καινοτόμων ιδεών που προκύπτουν μέσα από το ερευνητικό έργο του πανεπιστημίου. Υπάρχει πρόνοια για συμμετοχή του πανεπιστημίου σε τέτοιου είδους εταιρείες σε ποσοστό μέχρι 49%, με σκοπό ακριβώς την προώθηση των καινοτόμων ιδεών, και αυτό είναι πολύ καλό γιατί επιτρέπει στο πανεπιστήμιο να έχει μία διασύνδεση και με την αγορά και με την κοινωνία. Παράγεις έρευνα και ταυτόχρονα διοχετεύεις το προϊόν της έρευνας στην αγορά. Αυτό αποτελεί και ευκαιρία εργοδότησης νέων ανθρώπων σε αυτές τις εταιρείες.

Πανεπιστημιακές κλινικές

Η Πανεπιστημιακή Σχολή έχει λειτουργήσει, όχι όμως και οι πανεπιστημιακές κλινικές…

Είναι ένα θέμα που παραμένει άλυτο. Θα προσπαθήσουμε να το επιλύσουμε. Γίνονται διάφορες σκέψεις. Πιστεύω πως και το Υπ. Υγείας και το πανεπιστήμιο πρέπει να μπουν σε μια σοβαρή συζήτηση για να λυθεί γιατί θα είναι προς όφελος των πολιτών. Κι εξηγούμαι: Είναι κρίμα να έχουμε μια Ιατρική Σχολή που να στελεχώνεται με άτομα διεθνούς εμβέλειας, πρωτοπόρους από ερευνητικής απόψεως, και να μην υπάρχει η δυνατότητα όλοι αυτοί να προσφέρουν σε πανεπιστημιακές κλινικές. Είναι άδικο και για τους πολίτες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τους πανεπιστημιακούς γιατρούς. Διότι οι πανεπιστημιακές κλινικές δεν είναι μόνο για να εκπαιδεύονται οι φοιτητές. Συνδυάζουν την ερευνητική τους προσφορά με την παροχή υπηρεσιών. Αλλά ας το δούμε και διαφορετικά: Και οι γιατροί που είναι μέσα στα νοσοκομεία αυτήν τη στιγμή, των οποίων τα προσόντα δεν τα αμφισβητεί κανείς, μπορούν να επωφεληθούν. Εγώ στον κλάδο τον δικό μου δεν τα ξέρω όλα. Συνεργάζομαι, ρωτώ, μαθαίνω. Με την ίδια λογική και οι γιατροί μπορούν να επωφεληθούν και το επίπεδό τους να ανεβεί, ανεβάζοντας συνολικά το επίπεδο της ιατρικής φροντίδας στην Κύπρο. Δεν είναι αυτό που όλοι θέλουμε; Άρα, γιατί να στεκόμαστε σε στενά συνδικαλιστικά συμφέροντα;

Η αιρετική θέση για το δημογραφικό

Ένα από τα θέματα τα οποία θίγει ο Τάσος Χριστοφίδης περιγράφοντας τον πρότερο βίο του, ώστε να τον γνωρίσουμε καλύτερα, ήταν η εμπειρία του στα πανεπιστήμια της Αμερικής και η εμπλοκή του μέσα στην ίδια την κοινωνία. «Ήταν μια πολύ καλή εμπειρία. Δεν με ξεχώρισε κανένας γιατί ήμουν Κύπριος. Ούτε μου συμπεριφέρθηκε κανένας διαφορετικά απ’ ό,τι στους υπόλοιπους. Και οι υπόλοιπο συνάδελφοι δεν με ξεχώριζαν λόγω της καταγωγής μου γιατί στην πραγματικότητα ήταν άνθρωποι και εκείνοι που προέρχονταν από άλλες χώρες».

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε στην Ευρώπη μια ξενοφοβία. Το ζούμε στην Κύπρο. Το είδαμε τελευταίως στις αντιδράσεις της κοινότητας Ζυγίου για το καταφύγιο για τα ασυνόδευτα παιδιά.

Με ενοχλούν αυτές οι αντιδράσεις. Και πρέπει να πω ότι ένας από τους στόχους μου σε αυτό το πανεπιστήμιο είναι η διεθνοποίησή του. Για μένα ένα πανεπιστήμιο δεν διεθνοποιείται εάν δεν έχει ξένους φοιτητές. Θέλω να έχουμε ξένους φοιτητές γιατί είναι πλούτος για ένα πανεπιστήμιο και πλούτος και για μια χώρα. Είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές της χώρας μας όταν ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Το ξέρω γιατί κι εγώ ήμουν ξένος φοιτητής και πολλοί άλλοι Κύπριοι, και ρωτήστε τους πώς νιώθουν για τη χώρα στην οποία έχουν σπουδάσει. Η Κύπρος αντιμετωπίζει και δημογραφικό πρόβλημα. Εάν πιστεύει κανείς ότι ο πληθυσμός θα αντικατασταθεί από τους Κύπριους, κάνει μεγάλο λάθος. Βεβαίως αυτό που λέω μπορεί να είναι αιρετικό. Αν η λύση είναι να κάνουμε περισσότερα παιδιά, δεν είναι λύση γιατί πλέον δεν κάνουμε περισσότερα παιδιά. Αν πάτε στην Αμερική, η χώρα αυτή δεν είναι μια χώρα που αποτελείται από αυτόχθονες. Είναι μια χώρα μεταναστών. Αλλά έχουν αφομοιωθεί. Το ίδιο και στην Αυστραλία.

Και αυτό συνέβη και με τους Κύπριους μετανάστες.

Ναι, είναι νέο αίμα για μια χώρα οι μετανάστες και πιστεύω ότι κάποιες ευρωπαϊκές χώρες το έχουν αντιληφθεί. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, δεν υπάρχει τόσο μεγάλη αντίδραση για τους ξένους διότι βλέπουν ότι θα προσφέρουν στην τοπική κοινωνία. Αν η Κύπρος αντιληφθεί ότι οι μετανάστες δεν είναι πηγή προβλημάτων αλλά η λύση σε πολλά προβλήματα, τότε νομίζω θα πάμε μπροστά. Αρκεί βεβαίως να δώσει σε αυτούς τους ανθρώπους όλες τις δυνατότητες να μπορέσουν να ενσωματωθούν στη δική μας κοινωνία και όχι να γκετοποιηθούν. Διότι γκετοποίηση σημαίνει ότι θα εξακολουθούν να ζουν με τον τρόπο που ζούσαν στη δική τους χώρα πριν φύγουν, κι ενώ η δική τους χώρα μπορεί να έχει προχωρήσει και να έχει εξελιχθεί, όταν ζουν με την ίδια νοοτροπία που έφυγαν από τη χώρα τους δημιουργούνται προβλήματα. Καταλαβαίνω ότι κάποιους μπορεί να τους ενοχλεί αυτό το πράγμα, μπορεί να μιλήσουν για καθαρότητα του αίματος, αλλά είμαστε στον 21ο αιώνα…

Εμπόδια για ξένους φοιτητές

Πώς σκέφτεστε τη διεθνοποίηση στο πανεπιστήμιο;

Για να πετύχουμε να έχουμε ξένους φοιτητές στο πανεπιστήμιό μας δεν αρκεί να πούμε ότι θα κάνουμε την Κύπρο διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο. Γιατί για να το κάνεις αυτό, πρέπει να κάνεις κάποια βασικά πράγματα πρώτα. Πρέπει να λύσεις το μεγάλο πρόβλημα, που είναι το στεγαστικό. Η Κύπρος είναι πάρα πολύ ακριβή από πλευράς διαμονής και τα ενοίκια έχουν αυξηθεί σημαντικά. Άρα, ένας ξένος για να έρθει πρέπει κάπου να μείνει. Και είναι πρωταρχικό ζήτημα η στέγαση στην αναζήτηση πανεπιστημίου. Κι αν δεν λύσουμε το θέμα αυτό, δεν κάνουμε τίποτα. Για μένα είναι προτεραιότητα να έχουμε φοιτητικές εστίες και θα λύσουμε και προβλήματα στέγασης και των δικών μας φοιτητών, και είναι και ένα κίνητρο για να προσελκύσουμε ξένους φοιτητές. Αυτήν τη στιγμή ο αριθμός των ξένων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι μικρός. 200 φοιτητές, κυρίως από Ελλάδα και κάποιες άλλες χώρες. Το άλλο που δεν εξαρτάται βεβαίως από το πανεπιστήμιο είναι το πρόβλημα της συγκοινωνίας. Πρέπει να υπάρχει συγκοινωνία όχι απαρχαιωμένη, με την έννοια να πρέπει να περάσω μέσω πλατείας Σολωμού για ανταπόκριση δρομολογίων. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Αυτό δεν ξέρω πώς ακόμα λειτουργεί. Είναι περίεργο. Είμαστε μια μεσογειακή χώρα με τόσο ήλιο και το ποδήλατο σπανίως χρησιμοποιείται. Πρέπει να δημιουργήσουμε την κουλτούρα του ποδηλάτου, αλλά υπάρχουν και εδώ προβλήματα. Πηγαίνετε στο Πλατύ, όπου υπάρχει ένας μεγάλος ποδηλατόδρομος. Συνήθως είναι δύσκολο να χρησιμοποιήσεις το ποδήλατο εκεί γιατί είναι παρκαρισμένα αυτοκίνητα πάνω στον ποδηλατόδρομο! Είναι και θέμα νοοτροπίας.

Το θέμα της συγκοινωνίας αφορά το κράτος. Αυτό της στέγασης αφορά και εσάς. Τι θα κάνετε;

Ενδεχομένως να σκεφτούμε την ανέγερση νέων εστιών ή βραχυπρόθεσμα να λύσουμε το πρόβλημα με κάποιες συμφωνίες με ιδιοκτήτες στη γύρω περιοχή.

Η γλώσσα είναι βασικό εργαλείο στη διεθνοποίηση; Θα παραχωρήσετε νέα ξενόγλωσσα προγράμματα;

Έχουμε αυτήν τη στιγμή τη δυνατότητα με βάση τη νέα νομοθετική ρύθμιση να προσφέρουμε ξενόγλωσσα προγράμματα. Προφανώς αγγλόφωνα. Επομένως, θα προχωρήσει το πανεπιστήμιο στην προσφορά ξενόγλωσσων προγραμμάτων. Όχι, βεβαίως, σε κάθε επιστημονικό αντικείμενο διότι αυτό θα συνεπαγόταν το διπλάσιο προσωπικό. Θα το πράξουμε στο μέτρο του δυνατού και αυτά τα προγράμματα ελπίζουμε ότι θα προσελκύσουν ξένους φοιτητές. Πολύ σύντομα αναμένω να είμαστε σε θέση να προσφέρουμε ξενόγλωσσα προγράμματα.

Ποιες είναι οι αγορές-στόχοι;

Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Θα προσπαθήσουμε να προσελκύσουμε φοιτητές και από ευρωπαϊκές χώρες.