Η μεθοδική κ. Λουτ και το Camp Hurriya-Ποια είναι η λύση που ζητά;

Μια ιστορία την οποία επαναλαμβάνει η Τζέιν Χολ Λουτ όταν μιλά για το Κυπριακό με αξιωματούχους των Ηνωμένων Εθνών αφορά την εμπειρία της το 2014, όταν ήταν υπεύθυνη για την επανεγκατάσταση εκτοπισμένων Ιρανών που διέμεναν στο στρατόπεδο που ήταν γνωστό ως Camp Hurriya στο Ιράκ.

Η αποστολή της ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη καθώς αφορούσε περίπου 3.000 Ιρανούς εξόριστους οι οποίοι αντιτίθεντο στην Ισλαμική Δημοκρατία και είχαν για βάση τους το πρώην αμερικανικό στρατόπεδο Camp Liberty (hurriya σημαίνει επίσης ελευθερία στα αραβικά). Από το 2011 η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και η αποστολή των Ηνωμένων Εθνών στη χώρα εργάζονταν για μετεγκατάσταση των Ιρανών στο εξωτερικό, καθώς στο Ιράκ ήταν ανεπιθύμητοι από την κυβέρνηση και συχνά βρίσκονταν σε κίνδυνο καθώς αποτελούσαν στόχο επιθέσεων δυνάμεων που σχετίζονταν με τη γειτονική χώρα.

Αυτή την εμπειρία, που αφορούσε πρακτικές αποφάσεις και διλήμματα και εμπλεκόμενα μέρη που δεν ήθελαν καθόλου να μιλήσουν το ένα με το άλλο, η κ. Λουτ φέρεται να την αναφέρει ως ένα παράδειγμα για το πώς προσεγγίζει πολύπλοκα προβλήματα. Αυτό, όπως λέει, που έκανε ήταν να αποδομήσει το πρόβλημα με πρακτικούς όρους, συντονίζοντας την προσπάθεια για να πετύχει το τελικό αποτέλεσμα μειώνοντας τις δύσκολες αποφάσεις. Δεν επεδίωξε να φέρει το Ιράκ, το Ιράν, τους εκπροσώπους του Camp Hurriya και τις ΗΠΑ στο ίδιο τραπέζι για να λύσουν το ζήτημα, αλλά διαπίστωσε τι έπρεπε να γίνει και συντόνισε τον ρόλο που είχε να παίξει το κάθε μέρος χωρίς αυτός να επηρεάζει απαραίτητα τα υπόλοιπα. Βέβαια, άλλο είναι ένα πρακτικό ζήτημα, όσο πολιτικά ευαίσθητο και αν είναι, και άλλο οι νομικίστικοι βυζαντινισμοί του Κυπριακού.

Αν όμως δείχνει κάτι η πιο πάνω ιστορία, είναι πως η κ. Λουτ δεν φοβάται το Κυπριακό. Άλλωστε αποστολή της μέχρι στιγμής δεν είναι να βρει απαντήσεις, αλλά να βάλει σε σειρά τους ηγέτες και τις εγγυήτριες δυνάμεις -εφόσον βέβαια οι ίδιες το θέλουν- ώστε να μπορέσουν να διαπραγματευτούν χωρίς να αναλώνονται σε αντικρουόμενες ερμηνείες της πραγματικότητας.

Ευθεία προσέγγιση

Η κ. Λουτ διορίστηκε από τον τέως γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν για να συντονίσει την εκκένωση του Camp Hurriya το 2014, όταν επικεφαλής της UNHCR ήταν ο Αντόνιο Γκουτέρες. Τον Σεπτέμβρη του 2016, τα ιρανικά κυβερνητικά ΜΜΕ μετέδιδαν πως και οι τελευταίοι κάτοικοι (τους οποίους το Ιράν θεωρεί τρομοκράτες και των οποίων η οργάνωση, η Λαϊκή Οργάνωση των Μουτζαχεντίν στο Ιράν, βρισκόταν στη λίστα των τρομοκρατικών ομάδων των ΗΠΑ μέχρι το 2012) μετοίκησαν στην Αλβανία.

Η εμπειρία της κ. Λουτ παραπέμπει σε μια πιο πρακτική και πολύ λιγότερο διπλωματική (με τη στενή έννοια της καθομιλουμένης) προσέγγιση σε σχέση με το Κυπριακό. Όμως στο βιογραφικό της συνδυάζει τη στρατιωτική εμπειρία και τα θέματα ασφάλειας -καθώς έχει στρατιωτικό υπόβαθρο, ενώ έχει υπηρετήσει στη θέση της αναπληρώτριας υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας (Homeland Security) επί διακυβέρνησης Ομπάμα- με τα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς από το 2016 είναι η ειδική συντονίστρια της προσπάθειας των ΗΕ να αντιμετωπιστούν τα κρούσματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης με θύτες κυανόκρανους.

Διπλωμάτες και από τις δύο πλευρές την περιγράφουν ως πρακτική, ευθύ χαρακτήρα και έντονη, και ως άτομο που δεν πρόκειται να αναλώσει χρόνο για να μιλήσει στα ΜΜΕ ή να αφιερώσει στη δική της δημόσια εικόνα. Επίσης, είναι αρκετά άνετη όσον αφορά τις γνώσεις της σε σχέση με το Κυπριακό, όπως η ίδια σημειώνει και όπως φάνηκε και από τη μέχρι σήμερα εμπλοκή της. Άλλωστε εργάστηκε και στον Λευκό Οίκο την περίοδο 1991-1994 ως διευθύντρια Ευρωπαϊκών Υποθέσεων για το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας της αμερικανικής προεδρίας.

Οι μέχρι σήμερα συνομιλητές της υπογραμμίζουν ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο έθεσε εξ αρχής στον Πρόεδρο Αναστασιάδη το ερώτημα αν πράγματι υπάρχουν σκέψεις για λύσεις πέραν της ομοσπονδίας. Η ερώτηση δεν έγινε με επικριτική, αλλά με πρακτική διάθεση, καθώς στόχος της κ. Λουτ ήταν να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις.

Κλειστά χαρτιά

Σήμερα, αφού η κ. Λουτ άκουσε τις θέσεις των πλευρών επί του πλαισίου Γκουτέρες, τις θέσεις επί των μέχρι σήμερα συγκλίσεων αλλά και τις νέες ιδέες, κρατά κλειστά τα χαρτιά της και κυρίως δεν μεταφέρει ποτέ στη μια πλευρά τι έχει ακούσει από τις υπόλοιπες.

Αυτό το στοιχείο, το ότι δηλαδή η κ. Λουτ δεν δίνει ενδείξεις στους συνομιλητές της για τις προθέσεις των υπολοίπων αλλά τις κρατά για να τις αξιολογήσει η ίδια, συνάδει και με τη μεθοδολογία της στο πρόβλημα της μετακίνησης των κατοίκων του Camp Hurriya.

Αντί να μπει στη διαδικασία της αντιπαραβολής και της διπλωματίας του πήγαινε-έλα, η κ. Λουτ προσανατολίζεται στο να κάνει κάτι αντίστοιχο με αυτό που επιχείρησε ο Αντόνιο Γκουτέρες όταν κατέθεσε το πλαίσιό του στο Κραν Μοντανά. Δηλαδή, να βάλει κάτω τις θέσεις των μερών και να τις συνθέσει σε αυτό το πλαίσιο στο οποίο όλοι συμφωνούν να προχωρήσουν.

Όροι αναφοράς: Το manual της επόμενης διαδικασίας συνομιλιών

Οι «όροι αναφοράς» έχουν γίνει ακόμα μια ορολογία του Κυπριακού που δεν έχει νόημα για τον μέσο πολίτη, καθώς σχεδόν ποτέ πλέον δεν επεξηγείται από τους πολιτικούς σε πάνελ, συνεντεύξεις και δηλώσεις. Αντιθέτως, απλώς χρησιμοποιείται συνεχώς χάριν ευκολίας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κοινό.

Το έγγραφο των όρων αναφοράς έχει στόχο να είναι το σημείο αναφοράς, ο μπούσουλας με άλλα λόγια ή το… γλωσσάρι σχετικά με το τι εννοεί η κάθε πλευρά σε σχέση με τις βασικές παραμέτρους του Κυπριακού. Αν υπάρξει επανέναρξη συνομιλιών, δηλαδή, θα υπάρχουν καταγεγραμμένα ξεκάθαρα τι έχει συμφωνηθεί, πού υπάρχουν διαφωνίες, ποιος είναι ακριβώς ο στόχος και πώς φτάνουμε εκεί.

Στους όρους αναφοράς η κ. Λουτ θα καταγράψει με τη λιγότερο δυνατή απόκλιση και ασάφεια τις ερμηνείες των μερών σε σχέση με:

- Τα σημεία του πλαισίου Γκουτέρες (δηλαδή τα έξι ζητήματα που ο γ.γ. του ΟΗΕ θεωρεί στρατηγικής σημασίας και στα οποία η επίτευξη συμφωνίας μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για τη συνολική λύση).

- Τις μέχρι σήμερα συγκλίσεις από τη διαπραγμάτευση που ξεκίνησαν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης με τον Ντερβίς Έρογλου το 2014 και την οποία ο κ. Αναστασιάδης συνέχισε με τον Μουσταφά Ακιντζί, δεδομένων και συμπεριλαμβανομένων των παραμέτρων που συμφωνήθηκαν και καταγράφηκαν στο παρελθόν από τους εκάστοτε ηγέτες και το Συμβούλιο Ασφαλείας.

- Τις νέες ιδέες που οι πλευρές αποδέχονται να συζητήσουν ώστε να ξεπεραστούν αδιέξοδα.

- Τη μεθοδολογία και το χρονοδιάγραμμα που θα έχει μια τέτοια διαδικασία.

Οι όροι αναφοράς αποτελούν ουσιαστικά το αποτέλεσμα της διαδικασίας την οποία ο Αντόνιο Γκουτέρες ζήτησε από τους ηγέτες να ακολουθήσουν μετά το Κραν Μοντανά (και δεν το έκαναν). Η οποία διαδικασία συνιστάται ώστε να καταλήξουμε όλοι για ποιον στόχο συζητούμε. Εφόσον δεν υπήρξε εδώ και έναν χρόνο κάποιο αποτέλεσμα σε αυτή την προπαρασκευαστική διαδικασία, η κ. Λουτ έρχεται όχι για να κάνει το homework για λογαριασμό μας, αλλά για να μας καθοδηγήσει στις απαντήσεις στις οποίες πρέπει να φτάσουμε οι ίδιοι.

Οι δύο πλευρές έχουν σοβαρές προσδοκίες από την κ. Λουτ, με την ε/κ πλευρά ιδιαίτερα να κάνει λόγο για έγγραφο σημαντικότερο από τη συμφωνία Αναστασιάδη - Έρογλου της 11ης Φεβρουαρίου 2014 (στην οποία μεταξύ άλλων καταγραφόταν ξεκάθαρα το τι εννοούν τα μέρη και τα ΗΕ με τον όρο ομοσπονδία).

Αν και η Τουρκία δεν φαίνεται να έχει τις ίδιες προσδοκίες και αν και η προσπάθεια της κ. Λουτ καθίσταται πολυπλοκότερη λόγω των νέων ιδεών που έχει εντάξει ο Πρόεδρος στη συζήτηση και λόγω της επιμονής της Τουρκίας πως όλα τα μοντέλα λύσης (ομοσπονδία, συνομοσπονδία, δύο κράτη) πρέπει να είναι στο τραπέζι, η κ. Λουτ σίγουρα εργάζεται έχοντας κάτι συγκεκριμένο υπόψη.

Όπως έχει διαφανεί από τις εξελίξεις και όπως έχει δηλώσει ανοιχτά μέχρι στιγμής ο αναπληρωτής ΥΠΕΞ της Ελλάδας Γιώργος Κατρούγκαλος, δύσκολα οι όροι αναφοράς θα έχουν ολοκληρωθεί πριν από το τέλος του έτους, όπως αρχικά φιλοδοξούσε η κ. Λουτ. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν πως η απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ και ο ίδιος ο Αντόνιο Γκουτέρες διαπιστώνουν έλλειψη διάθεσης για ενεργό εμπλοκή από όλες τις πλευρές σε αυτό το στάδιο, με την κύρια εξαίρεση να είναι ο Τ/Κ ηγέτης, ο οποίος θα ήθελε να προλάβει καταστάσεις.