Έχουμε τον διοικητή ΚΤΚ που μας αξίζει;

Η διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου (ΚΤΚ), Χρυστάλλα Γιωρκάτζη, παραδέχθηκε ότι σταμάτησε την έρευνα που είχε ξεκινήσει για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) των πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων (με ευνοϊκούς όρους), τονίζοντας ότι το φέρει βαρέως που δεν συνέχισε αυτή την έρευνα διότι δημιουργήθηκε στην κοινωνία ένα μίσος εναντίον της και διότι φοβήθηκε. «Όταν ξεκίνησα περί το 2015 να κάνω αυτή την έρευνα διέρρευσε από κάπου ένας κατάλογος ΜΕΔ πολιτικά εκτεθειμένων προσώπων (ΠΕΠ). Την άλλη ημέρα πήγα στο γραφείο και το βρήκα περιβαλλόμενο από μια κίτρινη κορδέλα, αυτές που γίνονται εγκλήματα, και μου είπαν ότι σου κατάσχουμε τον υπολογιστή σου, η Αστυνομία. Είναι σοβαρό αυτό το θέμα, διότι έγινε ποινική ανάκριση γι’ αυτό, και το mea culpa μου πριν φύγω (από τη θέση του διοικητή της ΚΤΚ) είναι ότι ίσως φοβήθηκα» ανέφερε η κ. Γιωρκάτζη μιλώντας την περασμένη Δευτέρα, 3 Δεκεμβρίου 2018, στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών, προσθέτοντας: «Τότε είχε γίνει τέτοιος σάλος, υπήρχε τέτοιο μίσος εναντίον μου, και απ’ εκεί που ήμουν στα ψηλά ως γενικός ελεγκτής, το ίδιο πρόσωπο βρέθηκα να με μισεί μια κοινωνία, γιατί θα έκανα ελέγχους στα ΜΕΔ των ΠΕΠ και στους όρους τους ευνοϊκούς ή αν υπήρχαν όροι ευνοϊκοί. Αυτό το φέρω βαρέως» συμπλήρωσε.

Και «απειλές»

Ο τέως Κεντρικός Τραπεζίτης, Πανίκος Δημητριάδης, στο βιβλίο του «A Diary of the Euro Crisis in Cyprus», περιγράφει διάφορα περιστατικά που αποτελούσαν καθαρή παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας και πολιτικών, στα εσωτερικά της Κεντρική Τράπεζας της Κύπρου. Μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης του είπε κατά λέξη: «Είμαι η μεγαλύτερη πουτάνα της πολιτικής. Δεν θα με ξεγελάσεις εσύ, κανένας δεν το κατάφερε. Δεν είμαι μόνο η μεγαλύτερη πουτάνα της πολιτικής, είμαι και η μεγαλύτερη πατρόνα [..] Δεν θα επιτρέψω κάτι τέτοιο να συμβεί ξανά. Αυτή η χώρα δεν μας χωράει και τους δύο». Σύμφωνα με τα όσα σημειώνει ο κ. Δημητριάδης στο εν λόγω βιβλίο του, ο Πρόεδρος του μίλησε με αυτό τον τρόπο, διότι αισθανόταν ότι ξεγελάστηκε σε σχέση με συγκεκριμένο διορισμό που ήταν αρμοδιότητα του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Μάλιστα, ο κ. Δημητριάδης υποστηρίζει στην αναφορά του ότι ο ίδιος θα συνέχιζε να κάνει τη δουλειά του, ο Πρόεδρος φέρεται να τον απείλησε πως θα προχωρούσε με δημόσιες δηλώσεις εναντίον του. «Δεν θα σταματήσω. Κανείς δεν κερδίζει εναντίον μου. Είμαι η μεγαλύτερη πουτάνα της πολιτικής».

Αντιδεοντολογικές παρεμβάσεις

Πριν από τον Πανίκο Δημητριάδη, διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας ήταν ο Αθανάσιος Ορφανίδης, ο οποίος, την ώρα που βρισκόταν σε εξέλιξη η οικονομική κρίση και κατέρρεε η κυπριακή οικονομία, δεν μιλούσε με τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Δημήτρη Χριστόφια - βασικά ο κ. Χριστόφιας δεν του μιλούσε γιατί δεν ήταν τόσο αριστερός όσο τον περίμενε και τον ήθελε (προερχόταν από αριστερή οικογένεια). Ο κ. Ορφανίδης μιλώντας στην ερευνητική επιτροπή Πική για την οικονομική καταστροφή (2013), είπε ότι είχε προειδοποιήσει για την άσχημη πορεία της οικονομίας μετά το Μαρί προβλέποντας εικόνες του 1974, ωστόσο υποστήριξε ότι ο κ. Χριστόφιας δεν του έδωσε πέντε λεπτά από τον χρόνο του για να δουν τα προβλήματα. Υποστήριξε, ακόμα, ότι υπήρξαν αντιδεοντολογικές παρεμβάσεις από τη μεριά της κυβέρνησης από την πρώτη επίσημη συνάντηση με τον τότε υπουργό Οικονομικών, Χαρίλαο Σταυράκη, τον Μάρτιο του 2008, ο οποίος, σύμφωνα με τον κ. Ορφανίδη, του είχε ζητήσει όπως η Κεντρική Τράπεζα σταματήσει να κάνει δηλώσεις που να εναντιώνονται στην πολιτική της κυβέρνησης. Του ζήτησε, επίσης, να πωλήσει τα αποθέματα χρυσού της Κεντρικής Τράπεζας για να αυξήσει τη ρευστότητά της. «Και αυτές οι αντιδεοντολογικές παρεμβάσεις συνεχίστηκαν. Εξήγησα ότι η επικοινωνιακή πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας δεν πρέπει να εξυπηρετεί την οποιαδήποτε κυβέρνηση», πρόσθεσε ο Αθανάσιος Ορφανίδης.

Το κοστούμι του διοικητή

Τα πιο πάνω είναι τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα σε σχέση με το ποια δεν πρέπει να είναι η συμπεριφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας και των πολιτικών προσώπων προς τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος είναι ανεξάρτητος και από τους κορυφαίους θεσμούς σε ένα κράτος, που είναι μάλιστα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Προσωπικότητες που -είτε ως μέλη του διοικητικού συμβουλίου είτε υπό άλλες ιδιότητες- βρέθηκαν πάρα πολύ κοντά στην Κεντρική Τράπεζα και μελέτησαν το θέμα ανεξαρτησία του κεντρικού τραπεζίτη, ανέφεραν στον «Π» ότι ο θεσμός αυτός διαδραματίζει τεράστια σημασία για την οικονομική σταθερότητα της χώρας και είναι αδιανόητο ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας είτε να μην έχει τα προσόντα είτε να μην έχει τα κότσια να αντισταθεί στις πολιτικές πιέσεις. Συγκεκριμένα, ο νέος κεντρικός τραπεζίτης, που θα πρέπει να διορισθεί μέχρι τον ερχόμενο Απρίλιο που λήγει η θητεία της νυν διοικήτριας, θα πρέπει να έχει τουλάχιστον τα εξής τρία χαρακτηριστικά, ώστε να μπορεί να εγγυάται τη χρηματοοικονομική σταθερότητα της χώρας:

(Α) Να καταλαβαίνει από κεντρικές τράπεζες, να έχει τις γνώσεις και την εμπειρία να κατανοήσει πολυσύνθετα και πολυδιάστατα θέματα όπως είναι η νομισματική πολιτική, οι χρηματαγορές, η διαχείριση κεφαλαίων, η πακετοποίηση δανείων κ.λπ. Θα πρέπει να καταλαβαίνει τα ζητήματα, για να μπορεί να συνεισφέρει στη συζήτηση που γίνεται στην Ευρώπη, σε σχέση με τη διαμόρφωση των εργαλείων για τη διαχείριση των θεμάτων με τα οποία ασχολούνται οι Κεντρικές Τράπεζες (άμα σε σέβονται, μπορείς να είσαι επιδραστικός και συνδιαμορφωτής θέσεων), αλλά και για να μπορεί να αναγνωρίζει τη χρησιμότητα και τη χρήση αυτών των εργαλείων που διαμορφώνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα -η οποία δεν είναι μονοδιάστατη- και να μπορεί να τα εφαρμόσει σε τοπικό επίπεδο, να προτείνει και να δίνει λύσεις. Ιδίως στην Κύπρο, που η Κεντρική Τράπεζα δεν έχει πολλή πραγματογνωμοσύνη/ εμπειρία και εξειδίκευση, θα πρέπει ο διοικητής να είναι ο εγκέφαλος της Κεντρικής. «Για παράδειγμα, όταν συζητούσαν στην Ευρώπη για πακετοποίηση και πώληση δανείων, εμείς, είτε γιατί δεν καταλαβαίναμε είτε γιατί νομίζαμε ότι δεν μας αφορούσε, δεν πήραμε τις σωστές αποφάσεις στην ώρα τους. Μας πήρε τρία χρόνια να το κάνουμε και στο μεταξύ χάσαμε και τον Συνεργατισμό» επεσήμανε πρώην μέλος του δ.σ. της ΚΤΚ, που μίλησε στον «Π» ζητώντας να παραμείνει ανώνυμος.

(Β) Να μπορεί να κάνει διοίκηση ενός πολύπλοκου θεσμού με πολλές πιέσεις. Να είναι αποτελεσματικός, να έχει γρήγορα αντανακλαστικά, να μπορεί να πάρει χωρίς χρονοτριβή τις σωστές αποφάσεις, να ενθαρρύνει την πρωτοβουλία, να αξιολογεί αντικειμενικά και να αξιοποιεί τις δυνατότητες του προσωπικού, να μην έχει πολιτικές/ οικονομικές εξαρτήσεις, να μην είναι δεκτικός στις κομματικές απαιτήσεις για προσλήψεις/ μεταθέσεις/ προαγωγές. Αναφορικά με την περίπτωση της Κεντρικής Τράπεζας τής Κύπρου, ο διοικητής πρέπει να είναι πολύ ισχυρή προσωπικότητα με εμπειρία στη διοίκηση μεγάλων οργανισμών, κι αν είναι δυνατόν να έχει εργασθεί σε σοβαρή Κεντρική Τράπεζα του εξωτερικού. Στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου εργάζονται σήμερα ως επί το πλείστον υπάλληλοι που θα μπορούσε κάποιος να τους χαρακτηρίσει συντηρητικούς - δηλαδή, ένας συνδυασμός δημόσιας υπηρεσίας και παλιομοδίτικων τραπεζιτών, αλλά και νεαρότεροι με καλά ακαδημαϊκά προσόντα, αλλά και με όρεξη και ενθουσιασμό, που σιγά-σιγά απογοητεύονται, παρακολουθώντας τον μαέστρο να μην μπορεί να συντονίσει την ορχήστρα και να είναι ο μεγάλος απών.

(Γ) Να είναι αξιόπιστη προσωπικότητα και να χαίρει αναγνώρισης και εκτίμησης διεθνώς - χαρακτηριστικά που αντανακλώνται στο κράτος. Να είναι ανεξάρτητος φύσει και θέσει, και να έχει το σθένος να αντιστέκεται στις αφόρητες πολιτικές πιέσεις που θα δεχθεί. Να μην έχει εξαρτήσεις από τράπεζες και άλλους μεγάλους οργανισμούς, να μην έχει παρελθόν που να φοβάται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον του, να βάζει το καθήκον και το κοινό καλό, πάνω από το προσωπικό συμφέρον. Να έχει πολιτικό κριτήριο και αντίληψη του τι συμβαίνει στη χώρα. Όχι μόνον να μην προκαλεί μπελάδες στο πολιτικό σύστημα (το οποίο πάντα θα θέλει να έχει έναν διοικητή που να τον ελέγχει), αλλά να μπορεί να συνεργάζεται με τους πολιτικούς χωρίς να χάνει από την ανεξαρτησία και την αξιοπιστία του, ώστε να μπορεί να μιλά στον λαό και να του εξηγεί τις δύσκολες αλλαγές και ο λαός να ακούει. Το να μπορεί ο διοικητής να διαμορφώνει κοινή γνώμη στα δύσκολα θέματα, είναι δύναμη και αντίσταση στις οποιεσδήποτε πιέσεις. Για παράδειγμα, η άσκηση του ρόλου του επόπτη από την Κεντρική Τράπεζα, θα μπορούσε να εξασφαλίσει στον Συνεργατισμό ένα πολύ καλύτερο μάνατζμεντ (διεύθυνση/ στελέχωση/ οργάνωση/ έλεγχο/ συντονισμό/ προγραμματισμό), που ενδεχομένως να άλλαζε τη γνωστή πορεία και κατάληξη που είχε η τράπεζα. «Γενικά, υπάρχει ένα ζήτημα με τους κεντρικούς τραπεζίτες, οι οποίοι είναι λογικό να μην θέλουν να τσακώνονται συνεχώς με τους πολιτικούς και να προσπαθούν να βρίσκουν τρόπους συνεννόησης και συμβιβασμού. Καμιά φορά, όταν οι κεντρικοί τραπεζίτες κάνουν κανένα σοβαρό λάθος, το σύστημα θεωρεί ότι τους έχει στο χέρι και επιχειρεί να τους πιάσει ομήρους. Εάν αυτό γίνει κατορθωτό, τότε οι διοικητές από ρυθμιστές των χρηματοοικονομικών της χώρας, μετατρέπονται σε ρυθμιστές διαφόρων προσωπικών και επιχειρηματικών συμφερόντων» ανέφερε στον «Π» καλός γνώστης των θεμάτων που αφορούν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις Κεντρικές Τράπεζες των κρατών.