Εγγραφή χαλλουμιού στην UNESCO ζητά το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων

Σημείωμα για τις θέσεις του Μουσείου Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής για το θέμα του χαλουμιού

Πρωτοβουλία του ΜΚΤΔ για εγγραφή του χαλουμιού και όλων των παραδοσιακών γαλακτοκομικών στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO

Γενικά για το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων

Το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής (ΜΚΤΔ) είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος ασχολείται με την καταγραφή, μελέτη, διάσωση και διάδοση του γαστρονομικού πολιτισμού της Κύπρου, ο οποίος συνιστά σημαντικό στοιχείο της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της εθνικής μας ταυτότητας. Είναι γενικά παραδεκτό πως δε νοείται γνωριμία με μία χώρα, χωρίς την εμπειρία της τοπικής κουζίνας. Η τοπική γαστρονομία αντικατοπτρίζει την ιστορία, την οικονομία, τον κοινωνικό και θρησκευτικό βίο, το φυσικό πλούτο μιας χώρας.

Το ΜΚΤΔ δημιουργήθηκε για το ευρύ κοινό ως μια παρακαταθήκη για το μέλλον. Συνδέει και παραδίδει στη νέα γενιά τις μνήμες και τον πλούτο του παρελθόντος των περασμένων γενιών. Αποτελεί εξάλλου κοινό βίωμα, ότι η σχέση και η αγάπη για τον τόπο μας είναι συνδεδεμένη με το παρελθόν, με τις μνήμες μας.

Για την επίτευξη του στόχου αυτού, της συγκέντρωσης της ιστορίας και της προφορικής παράδοσης του τόπου μας που αφορά στον γαστρονομικό μας πολιτισμό, εργάστηκαν και εργάζονται άτομα από ποικίλα επιστημονικά πεδία (ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ανθρωπολόγοι διατροφής, διατροφολόγοι κλπ), αρκετοί από τους οποίους προσφέρουν την τεχνογνωσία τους σε εθελοντική βάση.

Το έργο του ΜΚΤΔ αναγνωρίζεται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο εμπράκτως, από έγκριτους επιστήμονες, δημόσιους φορείς, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, διεθνείς συμπράξεις, με τους οποίους και έχουμε αναπτύξει διαχρονικές συνεργασίες.

Απόψεις για το θέμα της κατοχύρωσης του χαλουμιού και γενικότερα όλων των παραδοσιακών γαλακτοκομικών προϊόντων

Η πρώτη δικαστική νίκη της Κύπρου, ενάντια στη Δανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1999 οφειλόταν στην κατάθεση ενός ιστορικού τεκμηρίου-του παλαιότερου μέχρι σήμερα- που αποδείκνυε την παρασκευή του χαλουμιού στην Κύπρο, από τα μέσα του 16^ο αιώνα. Πρόκειται περί ενός βενετικού εγγράφου, το οποίο εντόπισε στη βιβλιοθήκη του Δημοτικού Μουσείου Correr της Βενετίας η γνωστή ιστορικός-ερευνήτρια Δρ Νάσα Παταπίου, ιδρυτικό μέλος του ΜΚΤΔ. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι η ίδια ερευνήτρια έχει φέρει στο φως τις παλαιότερες επίσης γραπτές μαρτυρίες για το χοιρομέρι, το παστελλάκι, τον τραχανά, το κυπριακό τυρί(της φλαούνας) και τα χαλίτζια Τηλλυρίας. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι τα ιστορικά στοιχεία έχουν να μας διδάξουν κάτι πολύ σημαντικό ως προς το πού πρέπει να δοθεί έμφαση και ποια κατεύθυνση πρέπει να έχει η στρατηγική της Κύπρου. Πρέπει να επενδύσουμε στην καταγραφή της ιστορίας όχι μόνον των γαλακτοκομικών, αλλά και άλλων σημαντικών παραδοσιακών προϊόντων, τα οποία έχουν μεγάλες προοπτικές για οικονομικό όφελος.

Χρειάζεται επομένως μια ενδελεχής ιστορική τεκμηρίωση, η οποία να καταδεικνύει την ιστορία της κυπριακής γαλακτοκομίας από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα, αλλά και την εγγραφή των γαλακτοκομικών προϊόντων σε διάφορα άλλα διεθνή, έγκριτα σώματα.

Μέχρι σήμερα, παρόλο που η βιομηχανία των γαλακτοκομικών προϊόντων είναι από τις πιο προσοδοφόρες, δυστυχώς δεν έγινε κάποια οργανωμένη προσπάθεια για καταγραφή της ιστορίας αυτών των προϊόντων.

Το ΜΚΤΔ έθεσε στόχο την προβολή των κυπριακών γαλακτοκομικών προϊόντων κατά το 2019 μέσα από τη διοργάνωση του πρώτου παγκύπριου συνεδρίου που αφορά στην ιστορία της κυπριακής γαλακτοκομίας, την παραγωγή σχετικού ντοκιμαντέρ και την έκδοση σε δίγλωσσο (ελληνικά- αγγλικά) βιβλίο για την ιστορία της κυπριακής γαλακτοκομίας.

Δυστυχώς για ακόμη μια φορά διαπιστώνουμε ότι η στρατηγική ανάδειξης και προβολής της ιστορίας των προϊόντων από τις εταιρείες που τα παράγουν είναι μάλλον αδρανής. Στην προσπάθειά μας να ευαισθητοποιήσουμε τις εταιρείες που ασχολούνται με την γαλακτοκομία ώστε να στηρίξουν τις ενέργειές μας, οι οποίες θα τους προσφέρουν σε τελική ανάλυση τα εφόδια για προώθηση και ανάδειξη ανά το παγκόσμιο των προϊόντων τους, διαπιστώσαμε μετά λύπης μας ότι το ενδιαφέρον είναι από λιγοστό έως ανύπαρκτο.

Φανταστείτε τι όπλα θα έχει στα χέρια της η Κύπρος και οι παραγωγοί, εάν καταγραφεί για κάθε γαλακτοκομικό προϊόν η ιστορία του, μέσα από γραπτές πηγές, αλλά επιπρόσθετα και μέσα από αρχαιολογικά ευρήματα. Φανταστείτε το συγκριτικό πλεονέκτημα της Κύπρου, εάν εγγραφούν αυτά τα προϊόντα στον εθνικό και στον παγκόσμιο κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Το ΜΚΤΔ αναλαμβάνει αυτή την πρωτοβουλία, με στόχο να συγκεντρώσει ιστορικά στοιχεία και να εγγράψει τα κυπριακά γαλακτοκομικά προϊόντα στον εθνικό κατάλογο της UNESCO και να δώσει έτσι τα απαραίτητα στοιχεία για την εγγραφή στον παγκόσμιο κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, μέσα από τη διεξαγωγή ενός συνεδρίου και με την παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ, με δικά του ελάχιστα μέσα και με μικρή χορηγία από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες, τις οποίες ευχαριστούμε θερμά, αλλά χρειάζεται σοβαρή στήριξη κυρίως από τις εταιρείες που αξιοποιούν αυτόν τον εθνικό πλούτο για ίδιον όφελος. Μέσα από αυτή την ανακοίνωση απευθύνουμε πρόσκληση συνεργασίας και στήριξης αυτής της προσπάθειας από όλες τις ενδιαφερόμενες ομάδες. Η πρόσκληση απευθύνεται κυρίως στις εταιρείες παραγωγής γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, αλλά και σε άλλους οργανισμούς που μπορούν να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια: μέσα μαζικής ενημέρωσης, διαφημιστικές εταιρείες κ.ά

Το οφείλουμε στην πατρίδα μας και στην απόδοση του ελάχιστου οφειλόμενου χρέους από την εκμετάλλευση της πολιτιστικής -γαστρονομικής μας κληρονομιάς, στον απλό λαό που διάσωσε αυτόν τον πλούτο . Τυχόν αντιπαλότητες μεταξύ διαφόρων ομάδων, εξυπηρετούν μόνον ξένα συμφέροντα. Ο χρόνος περνά και πληθαίνουν οι προσπάθειες ξένων να προσβάλουν το εμπορικό σήμα του χαλουμιού. Σε αυτές τις προσπάθειες πρέπει να αντιταχθούν αδιάσειστα ιστορικά και επιστημονικά τεκμήρια.

Δρ Χρυσταλλένη Λαζάρου

Πρόεδρος ΔΣ Μουσείου Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής