Ο ΠΙΣ, το ΓεΣΥ και… οι άλλοι (Του Μάμα Θεοδώρου)

Παρακολουθώντας τα δημοσιεύματα σχετικά με τη διαμάχη που μαίνεται τους τελευταίους μήνες μεταξύ του Παγκύπριου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ) και του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ), για τις αμοιβές των γιατρών που θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο πλαίσιο του ΓεΣΥ, θέλω να πω τα εξής: Είναι ευρέως παραδεκτό ότι οι γιατροί αποτελούν την ισχυρότερη ομάδα συμφερόντων σε όλα τα συστήματα υγείας. Αυτή η υπερβολικά μεγάλη δύναμή τους εκπορεύεται από το νομικά κατοχυρωμένο μονοπώλιο της παροχής υπηρεσιών υγείας και τη μεγάλη επιρροή που έχουν στην εκάστοτε πολιτική εξουσία μιας χώρας.

Έχοντας κατά νου τα ανωτέρω, πολλοί πολιτικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι οι γιατροί έχουν τη δύναμη να ελέγξουν τη λήψη αποφάσεων σε κάθε προσπάθεια μεγάλων αλλαγών στους τομείς της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης. Η πραγματικότητα όμως, όπως προκύπτει μέσα από την πλούσια ευρωπαϊκή εμπειρία, είναι κάπως διαφορετική. Οι γιατροί μπορεί να αντιστάθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, επικαλούμενοι κυρίως την επαγγελματική και κλινική τους αυτονομία, αλλά και τον έλεγχο των αμοιβών τους, ποτέ όμως δεν κατάφεραν να ακυρώσουν τις μεγάλες αλλαγές που τελικά έγιναν σε όλες τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, το κράτος όχι μόνο νομιμοποιείται αλλά έχει και την υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία να διασφαλίζει στους πολίτες τα βασικά δικαιώματα στην υγεία και την κοινωνική προστασία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, από τη στιγμή που αυτές οι μεγάλες δημόσιες πολιτικές χρηματοδοτούνται από σπανίζοντες δημόσιους οικονομικούς πόρους. Και υπό αυτή την έννοια καλώς παρεμβαίνει, εισάγοντας στοιχεία και μηχανισμούς ρύθμισης, ελέγχου και παρακολούθησης των συστημάτων υγείας. Τέτοια στοιχεία ρύθμισης και ελέγχου αφορούν την πρόσβαση στο σύστημα, τις παραπομπές, την ποιότητα και ασφάλεια των παρεχόμενων υπηρεσιών, τη συνταγογράφηση, τις αμοιβές των γιατρών και των νοσοκομείων και πολλά άλλα. Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο να μην επιτρέπει σε οποιαδήποτε ομάδα να ανακόπτει ή να ακυρώνει για λόγους ιδιοτέλειας, προσοδοθηρίας και στενών συμφερόντων την πορεία υλοποίησης σημαντικών μεταρρυθμίσεων που προάγουν τα δικαιώματα του κοινωνικού συνόλου.

Η δημοσιοποίηση στα ΜΜΕ των οικονομικών απαιτήσεων των ιδιωτών γιατρών που θα ενταχθούν στο ΓεΣΥ και η συζήτηση που ακολούθησε μεταξύ του ΟΑΥ και του δ.σ. του ΠΙΣ, με παραπέμπει σε εκείνο το χαριτωμένο ευφυολόγημα ενός εμβληματικού Βρετανού επιστήμονα, του καθηγητή Brian Abel-Smith (1926-1996). Είπε λοιπόν ότι «αν χρειαστεί να ζητήσεις κάτι από έναν γιατρό είναι καλύτερα να του το γράψεις πάνω σε μια …επιταγή». Ο Brian Abel-Smith ήταν μια από τις πλέον σημαίνουσες προσωπικότητες του εικοστού αιώνα στα οικονομικά της υγείας και της πολιτικής υγείας, είχε δε σχέση και με την Κύπρο, αφού ως σύμβουλος του ΠΟΥ τον Οκτώβριο του 1982 κλήθηκε να αξιολογήσει μελέτη για την εισαγωγή ασφάλισης υγείας στην Κύπρο και να κάνει σχόλια και προτάσεις επί αυτής.

Ο πρόεδρος του ΠΙΣ στις τελευταίες δημόσιες τοποθετήσεις του κατηγορεί τον ΟΑΥ ότι με τις δράσεις και τη συμπεριφορά του «θέλει να βάλει τρικλοποδιά στον ΠΙΣ», «παρεμβαίνει στα εσωτερικά τους», «υποσκάπτει το θεσμικό τους όργανο», θέλει να «υπονομεύσει την ενότητα του κλάδου», επιχειρεί να «πλήξει το κύρος και την αξιοπρέπεια του ιατρικού κόσμου» και πολλά άλλα, για να καταλήξει στο τέλος ότι οι προτεινόμενες αμοιβές των γιατρών είναι «εξαθλιωτικές» και «απαράδεκτες». Στο στόχαστρο του ΠΙΣ φαίνεται να μπαίνει και ο υπουργός Υγείας, τον οποίον ο ΠΙΣ κατηγορεί για «διακηρύξεις εφαρμογής εκβιαστικών πρακτικών εις βάρος της ιατρικής κοινότητας και των εκπροσώπων της», και του ζητά να «δρα αμερόληπτα και συναινετικά, χωρίς να παίρνει θέση στη διαπραγμάτευση. Είναι ομολογουμένως …ενδιαφέρουσες οι απόψεις του ΠΙΣ, όταν ζητά από έναν υπουργό να είναι «αμερόληπτος κα να μην παίρνει θέση στη διαπραγμάτευση», ως να τοποθετήθηκε σ’ αυτή τη θέση όχι για να εφαρμόσει με την έγκριση της κυβέρνησης και της Βουλής κάποια συγκεκριμένη πολιτική, αλλά για να παίξει τον ρόλο του αμερόληπτου διαιτητή στις όποιες υπερβολικές ή και παράλογες απαιτήσεις των εμπλεκόμενων ομάδων συμφερόντων.

Και έρχομαι αμέσως να τονίσω ότι είναι καθόλα νόμιμο και αναμενόμενο ο ΠΙΣ να προασπίζει τα συμφέροντα των μελών του, στον βαθμό βέβαια που αυτό δεν αντιβαίνει στο ευρύτερο κοινωνικό συμφέρον, δεν δημιουργείται δηλαδή χάσμα ανάμεσα στην ατομική και την κοινωνική ορθολογικότητα. Χωρίς καμία πρόθεση αμφισβήτησης του ιατρικού σώματος και του σημαντικού έργου που προσφέρει, θεωρώ ότι ο τρόπος που επέλεξε ο ΠΙΣ να χειριστεί το θέμα των αμοιβών, υποβιβάζει τον θεσμικό του ρόλο, υπονομεύει την αξιοπιστία του, υποσκάπτει την ενότητα του κλάδου και το σημαντικότερο διαρρηγνύει τις σχέσεις των γιατρών με τους ασθενείς και με την κοινωνία ευρύτερα. Δηλαδή αυτά για τα οποία ο ΠΙΣ κατηγορεί τον ΟΑΥ, θεωρώ ότι «επιτυγχάνονται» πολύ καλύτερα από την ίδια τη συμπεριφορά της ηγεσίας του ΠΙΣ. Δεν πιστεύω ότι με αυτό τον τρόπο εξυπηρετούνται με τον καλύτερο τρόπο τα καλώς νοούμενα συμφέροντα της ιατρικής κοινότητας στην Κύπρο. Ούτε είναι βέβαιο ότι οι συγκεκριμένες επί των αμοιβών θέσεις του ΠΙΣ εκφράζουν την πλειονότητα των γιατρών που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Να υπενθυμίσω εδώ ότι στη διαπραγμάτευση για το ύψος των εισφορών, πολύ σημαντικοί stakeholders/ομάδες συμφερόντων όπως η ΠΑΣΥΔΥ, ο ΟΕΒ, το ΚΕΒΕ, κ.ά. προέβαλαν ο καθένας τις δικές του απαιτήσεις, τις οποίες όμως στην πορεία της διαπραγμάτευσης απέσυραν, χάριν της συλλογικής ορθολογικότητας.

Σε κάθε περίπτωση και όπως τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο υπουργός, η μεταρρύθμιση θα προχωρήσει ακόμη και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ΠΙΣ, γιατί ευτυχώς οι γιατροί δεν έχουν το προνόμιο της αρνησικυρίας στην εισαγωγή του ΓεΣΥ. Αφού λοιπόν επανειλημμένα τον τελευταίο καιρό τονίζουν δημόσια ότι παραμένουν πιστοί στην «ομόφωνη απόφαση του ΠΙΣ να συμβάλει στην εφαρμογή και επιτυχία του ΓεΣΥ», αναμένουμε να δείξουν και στην πράξη ότι πράγματι το εννοούν και το στηρίζουν, προσερχόμενοι στη διαπραγμάτευση με ρεαλιστικές απαιτήσεις, που θα βρίσκονται εντός των ορίων του προϋπολογισμού και των δυνατοτήτων της εύθραυστης Κυπριακής οικονομίας. Αμ’ έπος αμ’ έργον.

* Ακαδημαϊκόυ υπεύθυνου του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Πολιτική Υγείας & Σχεδιασμός Υπηρεσιών Υγείας», του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου