Απαισιόδοξοι και παθητικοί οι ε/κ νέοι

Το μέλλον προκαλεί άγχος στους νέους της Κύπρου, με την ανεργία να αναδεικνύεται ως το σημαντικότερο πρόβλημα που τους απασχολεί, ενώ σύμφωνα με τα αποτελέσματα έρευνας που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό “Contemporary Social Science”, οι νέοι κρατούν αποστάσεις από την πολιτική.

Δεν βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν γιατί δεν θέλουν να είναι «γραφικοί», αλλά ούτε ψηφίζουν, αφού «τίποτα δεν θα αλλάξει», ενώ πιστεύουν ότι η αποχή στέλνει μήνυμα.

Η έρευνα για το πολιτικό ενδιαφέρον των Ελληνοκυπρίων νέων, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Οκτώβριο, διενεργήθηκε από κοινού από το Εργαστήριο Ψυχολογικών Εφαρμογών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και το Ινστιτούτο Επικοινωνίας & Κοινωνικής Έρευνας του Πανεπιστημίου Frederick στη Λευκωσία.

Σύμφωνα με σημερινή ανακοίνωση της ερευνητικής ομάδας, καταδεικνύεται ότι η συντριπτική πλειονότητα των νέων φαίνεται να επιλέγει την αδράνεια αλλά και την αποχή από τις πολιτικές διαδικασίες. Οι νέοι συνδέουν την πολιτική με τη διαφθορά και τα οικονομικά συμφέροντα, δεν πιστεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρά μόνο σε ό,τι μπορεί να αφορά στον Κυπριακό, το οποίο θεωρούν ως το σοβαρότερο πολιτικό πρόβλημα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, δεν μπορούν να φανταστούν πώς θα άλλαζε την καθημερινότητά τους μια επανενωμένη Κύπρος.

Στους νέους υπερισχύουν τα συναισθήματα ανασφάλειας, απογοήτευσης, αποπροσανατολισμού, έλλειψης έμπνευσης και εμπιστοσύνης. Παρόλα αυτά αναδεικνύεται έντονα η ανάγκη για εξεύρεση νέων ιδεών, τις οποίες δεν μπορούν να εντοπίσουν στην παραδοσιακή πολιτική ή και την παραδοσιακή πολιτική δράση.

Απογοητευμένοι με το παρόν και αβέβαιοι για το μέλλον
------------------------------------------------------------------
Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν, μεταξύ άλλων, πως οι νεαροί Ελληνοκύπριοι, όπως και η πλειονότητα των νέων στην Ευρώπη, αποστασιοποιούνται από την παραδοσιακή πολιτική, νιώθουν απογοητευμένοι με το παρόν τους και αβέβαιοι για το μέλλον τους, ενώ παραμένουν αμέτοχοι όσον αφορά στις εκλογικές διαδικασίες.

Επιπλέον, σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους συνομήλικούς τους, οι Ελληνοκύπριοι δεν φαίνεται να πειραματίζονται με εναλλακτικούς τρόπους πολιτικής δράσης. Παρόλο που θεωρητικά εντοπίζουν τους τρόπους που ενδεχομένως να μπορούσαν να τους απεγκλωβίσουν από αυτά που οι ίδιοι αναφέρουν ως προβλήματα, η συντριπτική πλειονότητα φαίνεται να επιλέγει την αδράνεια, αλλά και την αποχή από τις πολιτικές διαδικασίες.

Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα ζητήθηκε, μεταξύ άλλων, να τοποθετηθούν σχετικά με τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα που τους αφορούν, να αναφέρουν πώς αντιλαμβάνονται έννοιες όπως “πολιτική”, “πολιτική συμπεριφορά” και “ιδεολογία”, πώς φαντάζονται το μέλλον τους αλλά και το μέλλον της χώρας και επιπλέον, μέσα από τη μεταξύ τους συζήτηση να καταλήξουν σε τρόπους, οι οποίοι ενδεχομένως να λειτουργούσαν παρεμβατικά όσον αφορά στην πολιτική.

Η γενική τάση κατέδειξε ότι η ανεργία αποτελεί το σημαντικότερο πρόβλημα που απασχολεί και φοβίζει τους νέους, τόσο αυτούς που δεν έχουν εργοδοτηθεί όσο και αυτούς που εργάζονται ή υποαπασχολούνται.

Μέσα από την έρευνα προκύπτει πως οι νέοι νιώθουν απαισιόδοξοι ως προς το θέμα αυτό, με την πλειονότητα να συμφωνεί πως δεν υπάρχει εναλλακτική για απεγκλωβισμό από το “σύστημα” και πως τίποτα δεν μπορεί να τους διασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον.

Ως το σοβαρότερο πολιτικό πρόβλημα στην Κύπρο, οι νέοι κατέδειξαν το κυπριακό πρόβλημα, με τους μεγαλύτερους σε ηλικία να εμβαθύνουν περαιτέρω επί του θέματος και να τονίζουν πως αυτό σημαδεύει την καθημερινότητά τους -ιδιαίτερα μέσω των ΜΜΕ- και πως είναι άμεσα συνδεδεμένο με την οικονομία του τόπου. Οι νέοι θεωρούν πως η λύση του Κυπριακού θα απεγκλωβίσει την χώρα από την οικονομική κρίση, θα ανοίξει νέες θέσεις εργασίας και θα βελτιώσει το εμπόριο.

Προστίθεται ότι όταν οι συντονιστές της έρευνας ζήτησαν από τους νέους να οραματιστούν το μέλλον τους σε μία επανενωμένη Κύπρο, αυτό προκάλεσε σύγχυση στην πλειονότητα των ομάδων με τα μέλη τους να νιώθουν απροετοίμαστοι να συζητήσουν κάτι τέτοιο ή και να φανταστούν πώς θα άλλαζε η καθημερινότητά τους.

Το Κυπριακό φαίνεται να αντιμετωπίζεται περισσότερο σε θεωρητικό επίπεδο και οι νέοι φαίνεται να αποστασιοποιούνται συναισθηματικά, ενώ οι πλείστοι δεν έχουν έρθει ποτέ σε επαφή με Τουρκοκύπριους και δεν έχουν επισκεφτεί τα κατεχόμενα.

Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς εκφράστηκε έντονα, με τους συμμετέχοντες να συζητούν για τις υπαρξιακές τους ανησυχίες, τη σύγχυση αλλά και την “προδοσία” που νιώθουν. Αισθήματα που, όπως αναφέρεται, τους οδηγούν στην αδράνεια και τη μη διεκδίκηση επίλυσης όλων όσων αναφέρουν ως “προβλήματα”, αφού νιώθουν πως δεν μπορούν να βασιστούν σε κανένα και σε τίποτα.

Με την πλειονότητα να δηλώνει απάθεια για την πολιτική, οι νέοι συζητώντας μεταξύ τους κατέληξαν πως η λέξη “πολιτική” είναι συνδεδεμένη με τη διαπλοκή, τη διαφθορά και τα σκάνδαλα, ενώ χαρακτηριστικές και έντονες ήταν οι φωνές που υποστήριξαν ότι ο ιδανικός τρόπος πολιτικής δράσης, έτσι ώστε να αποσταλεί μήνυμα προς τους θεσμούς και τους πολιτικούς, είναι η αποχή από τις εκλογικές διαδικασίες.

Αναλύοντας τους πολιτικούς, οι νέοι υποστήριξαν πως πρόκειται για ανθρώπους χωρίς σοβαρά πολιτικά προγράμματα και με μοναδική ατζέντα την άντληση ψήφων, έτσι ώστε να παραμένουν στην εξουσία. Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων θεωρεί πως η ρίζα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι αλλά και η κοινωνία γενικότερα αφορά στα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα των ανθρώπων που βρίσκονται στην εξουσία αλλά και στις πελατειακές σχέσεις που προωθούν.

Εξάλλου, ο όρος “ιδεολογία” φαίνεται να προκαλεί σύγχυση στους νέους, ενώ ο άξονας αριστέρας-δεξιάς δεν είναι ξεκάθαρος στην ανάλυσή τους. “Οι ιδεολογίες είναι νεκρές” και “η πολιτική αφορά σε ένα ξεπερασμένο πλαίσιο” ήταν οι επικρατέστερες απόψεις που ακούστηκαν.

Προστίθεται ακόμη ότι οι νέοι αξιολογούν ως εξαιρετικά σημαντικό το θεσμό της εκπαίδευσης και συμφωνούν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα στη χώρα χρήζει βελτίωσης και αναβάθμισης. Στην μεταξύ τους διάδραση κατέληξαν στο συμπέρασμα πως τα πανεπιστημιακά πτυχία και η εξειδίκευση δεν μεταφράζονται σήμερα κατ’ ανάγκη σε επαγγελματική εξασφάλιση, ενώ συμφώνησαν πως στην Κύπρο δεν προωθείται η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης.

Η γραφειοκρατία και οι “γραφειοκράτες των Βρυξελλών” ήταν μία από τις βασικές τοποθετήσεις των νέων, ενώ στη μεταξύ τους συζήτηση έντονα αρνητική ήταν η άποψη σχετικά με την διαχείριση της προσφυγικής κρίσης από τα όργανα της ΕΕ. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες στην έρευνα, δήλωσαν απογοητευμένοι σε σχέση με τις ελπίδες που τους είχε δώσει η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, αλλά όλοι συμφώνησαν πως η Κύπρος οφείλει για πολιτικούς, κυρίως, λόγους να ανήκει στην ευρωπαϊκή οικογένεια, λόγω του κυπριακού προβλήματος.

Γενικότερα, όσον αφορά στο μέλλον των ιδίων αλλά και της χώρας, διαφάνηκε η ανησυχία των νέων με ελάχιστους να νιώθουν αισιοδοξία πως τα πράγματα στην ζωή τους ή και στην Κύπρο θα βελτιωθούν. Οι νέοι δήλωσαν πως τους προκαλεί άγχος να σκέφτονται το μέλλον και το μόνο που επιθυμούν είναι να ζήσουν με αξιοπρέπεια, υπονοώντας κυρίως το οικονομικό κομμάτι.

Οι νέοι δεν διαμαρτύρονται για να μην καταντήσουν «γραφικοί»
---------------------------------------
Από τους νέους ζητήθηκε να επιλέξουν μέσα από μία σειρά φωτογραφιών τρόπους πολιτικής δράσης που θα επέλεγαν οι ίδιοι για να αλλάξουν την ζωή τους και όλα όσα θεωρούν αρνητικά. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι οι δύο επικρατέστερες φωτογραφίες - δράσεις αφορούσαν στην κάλπη, δηλαδή στη συμμετοχή στην εκλογική διαδικασία, και στη διαδήλωση/διαμαρτυρία, κάτι που δεν συνάδει με την κοινωνικοπολιτική καθημερινότητα στην χώρα.

Σε αντίθεση με όλα όσα είχαν δηλώσει, όπως για παράδειγμα την αποχή από τις εκλογικές διαδικασίες αλλά και την επιλεκτική αδράνεια, τείνουν να επιλέγουν τους πιο πάνω τρόπους δράσης θεωρητικά, αφού στην πράξη δεν θέλουν να είναι “γραφικοί”, βγαίνοντας στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν, αλλά ούτε και να ψηφίζουν αφού “τίποτα δεν θα αλλάξει”.

Δεν είναι διατεθειμένοι να διεκδικήσουν ή να δράσουν με οποιοδήποτε οργανωμένο ή άλλο τρόπο για να αλλάξουν την καθημερινότητα και η απάθεια, η αποχή και η κυνικότητα υπερισχύουν στην στάση που επιλέγουν να διατηρούν προς τα πολιτικά πράγματα.

Για την έρευνα συστάθηκαν οκτώ ομάδες εστίασης των δέκα ατόμων, διαχωρισμένες σε δύο ηλικιακές ομάδες, 18-24 ετών και 25-35 ετών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα εργαστήρια του Πανεπιστημίου Frederick μεταξύ Αυγούστου 2016 και Φεβρουαρίου 2017. Επικεφαλής της ερευνητικής ομάδα ήταν η Καθηγήτρια Ψυχολογίας Δρ Μπετίνα Ντάβου, ο Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας και Κοινωνικών Επιστημών Δρ Σωτήρης Θεοχαρίδης, ενώ επιστημονικοί συνεργάτες ήταν οι Ιωάννα Χριστοδούλου και Χάρης Πασιάς.

Η έρευνα δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο “Investigating the roots of political disengagement of young Greek Cypriots” στον ιστότοπο: http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/21582041.2017.1384562?journalCode=rsoc21