Ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας: Οι «φύλακες - άγγελοι» των ουρανών

«Boarding completed, take seats for take off»…Οι πόρτες του αεροσκάφους κλείνουν, το πλήρωμα βρίσκεται στη θέση του και οι πιλότοι ετοιμάζονται για απογείωση. Μοναδική επαφή πλέον του πιλοτηρίου με τον έξω κόσμο είναι μέσω του Κέντρου ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας.

Με απόλυτη αφοσίωση, σοβαρότητα και ψυχραιμία, οι ελεγκτές είναι τα μάτια και τα αυτιά του αεροπλάνου, το κατευθύνουν σε κάθε βήμα μέχρι την ασφαλή προσγείωσή του.

Επισκεφτήκαμε το Κέντρο Ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας στη Λευκωσία και μιλήσαμε με τον Χάρη Αντωνιάδη, Προϊστάμενο του Κέντρου σε μια προσπάθεια να γνωρίσουμε από κοντά ένα απρόσιτο σε πολλούς, επάγγελμα.

Πώς διατηρεί την ασφάλεια στον κρατικό εναέριο χώρο το Κέντρο ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας; Τι ακριβώς κάνει ένας ελεγκτής;

Το επάγγελμα του ελεγκτή είναι ένα επάγγελμα φορτωμένο με πολλές απαιτήσεις και ευθύνες.Είναι τα μάτια και τα αυτιά του αεροπλάνου αφού δίνουν οδηγίες στους πιλότους׃ σε ποιο ύψος θα ανεβούν ή θα κατεβούν, ποια πορεία θα ακολουθήσουν, ποια ταχύτητα θα πρέπει να κρατήσουν, με μοναδικό μοναδικό σκοπό την άρτια και ασφαλή διακίνηση των αεροσκαφών.

Το Κέντρο ελέγχου ελέγχει ολόκληρο το FIR (Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων) της Κύπρου. Η Μονάδα αυτή είναι υπεύθυνη για τον Έλεγχο Περιοχής δηλ. τον έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας που υπάρχει μέσα στην Περιοχή Ελέγχου Πτήσεων Λευκωσίας της Κύπρου. Διαχειρίζεται γύρω στις 330,000 πτήσεις ετησίως ενώ τις καλοκαιρινές μέρες μπορεί να διαχειριστεί μέχρι και 1400 πτήσεις ημερησίως.

Το FIR (Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων) χωρισμένο σε τομείς

Το FIR χωρίζεται σε τομείς όπως ανατολικός, δυτικός τομέας κτλ. Ο κάθε τομέας ελέγχεται από 2 άτομα και κάθε μια ώρα κάνουν διάλειμμα για ξεκούραση. Οι βάρδιες είναι 24ωρες, 365 μέρες τον χρόνο. Από τη στιγμή που κλείνει το αεροπλάνο τις πόρτες του και μέχρι να τις ξανανοίξει, η μόνη επαφή που έχει με τον έξω κόσμο είναι μέσω εμάς. Το πού θα κατευθυνθούν, το τι ύψος θα πάρουν και πότε θα στρίψουν και σε ποια ταχύτητα, είναι βάση των δικών μας οδηγιών.

Ακαδημαϊκά με ένα πτυχίο Πανεπιστήμιου μπορείς να αιτηθείς υποτροφία για ελεγκτής εναέρης κυκλοφορίας. Στη συνέχεια εκπαιδεύεται στη Σχολή Πολιτικής Αεροπορίας κατόπιν προκήρυξης υποτροφιών και επιλογής των επικρατέστερων υποψηφίων μέσω συνεντεύξεων και Controller’s Aptitude Tests. Η εντατική εκπαίδευση διαρκεί περίπου δυόμισι χρόνια, με πρακτική εξάσκηση στους τόπους εργασίας και απόκτηση της άδειας χειριστή ιδιωτικού αεροσκάφους.

Στη συνέχεια διορίζονται στη Δημόσια Υπηρεσία και ανήκουν στο Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας και αναλόγως των αναγκών στο Κέντρο Ελέγχου Περιοχής Λευκωσίας, επανέρχονται στη Σχολή Πολιτικής Αεροπορίας για εκπαίδευση στο Διαδικαστικό Έλεγχο Περιοχής και Έλεγχο Περιοχής με σύστημα Radar.

Χάρης Αντωνιάδης, Προϊστάμενος Κέντρου Ελέγχου Εναέριας κυκλοφορίας

Ποια είναι τα σημαντικότερα προσόντα για έναν ελεγκτή;

Τα πιο σημαντικά προσόντα για ένα ελεγκτή είναι η οξυδέρκεια, η πειθαρχία, η ικανότητα να παραμένεις ψύχραιμος.

Δεν ψάχνουμε ένα άτομο με δείκτη νοημοσύνης πάνω από 500. Ψάχνουμε τον μέσο άνθρωπο που να μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, να είναι στρατιώτης. Να μπορεί να ακολουθεί πιστά οδηγίες, να είναι μέρος μιας ομάδας. Πρέπει να είσαι συνεχώς σε εγρήγορση, να είσαι συγκεντρωμένος και οργανωμένος. Ένας ελεγκτής δεν μπορεί να έρθει στη δουλειά κουρασμένος, νυσταγμένος ή μεθυσμένος, αυτά είναι απαγορευτικά. Οφείλει να είναι 100% συγκεντρωμένος.

Σε άλλες χώρες γίνονται εξελιγμένα τεστ από ψυχολόγους. Εμείς χρησιμοποιούμε συγκεκριμένα τεστ και μέχρι στιγμής δεν είχαμε προβλήματα. Αυτός που δεν ταιριάζει με το σύστημα, θα αποτύχει σε κάποια φάση.

Ο δρόμος για να γίνεις ελεγκτής είναι τόσο δύσκολος που δύσκολα κάποιος θα τα παρατήσει.

Πώς αξιολογούνται οι ελεγκτές; Περνούν από ειδικά τεστ;

Κάθε χρόνο οι ελεγκτές υποβάλλονται σε refreshing training – αναζωογονητική εκπαίδευση – η οποία εμπερικλείει και διάφορα υποθετικά σενάρια/περιστατικά.

Το κέντρο ελέγχου είναι ένα γρήγορα αναπτυσσόμενο κέντρο με τεχνολογία που συνεχώς αναβαθμίζεται και εξελίσσεται. Σίγουρα δεν είμαστε στο ίδιο επίπεδο χωρών όπως Ιταλία, Γαλλία που είναι ηγέτες σε αυτό τον τομέα, αλλά το επίπεδο των ελεγκτών μας δεν απέχει σε σχέση με άλλων χωρών διότι διέπεται από Ευρωπαϊκούς κανονισμούς ικανότητας που δεν επιτρέπει σε κάποιον που δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος, να δουλέψει.

Ο κάθε ελεγκτής είναι αδειοδοτημένος για τον χώρο που εργάζεται αλλά η άδειά του, του επιτρέπει να δουλέψει σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης.

Θυμάσαι κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό που έπρεπε να διαχειριστείτε εδώ στο Κέντρο;

Τον Οκτώβριο του 2014 είχαμε πτώση μικρού δικινητήριου αεροσκάφους τύπου DIAMOND DA-42 με δυο άτομα πλήρωμα, τον 54χρονο Αυγουστίνο Αυγουστή και τον 47χρονο Λιβάνιο Τζορτζ Ομπάτζι. Το δικινητήριο ταξίδευε από την Πάφο προς Βηρυτό και κατέπεσε κοντά στη Λάρνακα λόγω μηχανικής βλάβης. Ήταν μια τραγική στιγμή για εμάς εδώ στο κέντρο γιατί παρακολουθούσαμε την πορεία του αεροπλανοφόρου λεπτό προς λεπτό και μιλούσαμε με τον χειριστή μέχρι και την τελευταία στιγμή.

Ποιες είναι οι δυσκολίες/ιδιαιτερότητες αυτής της δουλειάς;

Η δυσκολία αυτού του επαγγέλματος έγκειται στο ότι δεν έχεις τη δυνατότητα να πάρεις ένα σβηστήρι και να σβήσεις κάτι/να πάρεις τον χρόνο πίσω. Όλες οι αποφάσεις σου περιορίζονται στο άσπρο – μαύρο δεν υπάρχει κάτι ενδιάμεσο.

Πρόκειται για μια δυναμική δουλειά, τα αεροπλάνα κινούνται συνεχώς δεν μπορείς να τα σταματήσεις. Η κυριότερη πρόκληση είναι ότι πρόκειται για μια δουλειά που έχει να κάνει με την ανθρώπινη ζωή, δεν μπορείς να κάνεις λάθος, υπάρχει αντίκτυπο.

Μπορεί να μην προκύψει ατύχημα αλλά για οποιοδήποτε λάθος θα κριθείς και θα υπάρξει έρευνα. Λάθη γίνονται καθημερινά, το θέμα όμως είναι να έχεις τις άμυνες και τις εναλλακτικές για να τα διορθώσεις.

Η δουλειά μας είναι να λύνουμε προβλήματα. Η εκπαίδευση του ελεγκτή στηρίζεται σε 2 πυλώνες, ο ένας είναι να χειρίζεται την εναέρια κίνηση και ο άλλος να χειρίζεται επείγοντα περιστατικά και να προσφέρει λύση.

Από τη στιγμή που κλείνει το αεροπλάνο τις πόρτες του και μέχρι να τις ξανανοίξει, η μόνη επαφή που έχει με τον έξω κόσμο είναι μέσω εμάς. Το πού θα κατευθυνθούν, το τι ύψος θα πάρουν και πότε θα στρίψουν και σε ποια ταχύτητα, είναι βάση των δικών μας οδηγιών.

Είναι ένα αρκετά αγχωτικό επάγγελμα...

Βέβαια, πρόκειται για αρκετά αγχωτικό επάγγελμα. Θυμάμαι σαν να ήταν χθες την πρώτη μέρα που κάθισα πίσω από τον πίνακα στο κέντρο ελέγχου, στην πρώτη μου βάρδια πριν 19 χρόνια. Λόγω άγχους ήταν μια τραγική μέρα. Είσαι σε εγρήγορση πάντα, σου γίνεται όμως βίωμα. Αν πω σε ένα έμπειρο ελεγκτή, κάτσε σε ένα γραφείο για 2 μήνες, θα νομίσουν ότι ζουν σε όνειρο. Θα τους φανεί τόσο διαφορετικό και ήρεμο το περιβάλλον που πραγματικά θα νομίζουν ότι βρίσκονται σε διακοπές.

Αυτό το επάγγελμα έχει άλλους ρυθμούς άλλη κουλτούρα.

Το πιο δυνατό χαρακτηριστικό ενός ελεγκτή;

Η πειθαρχία, η αυτοσυγκέντρωση, η ικανότητα του να μπορεί να ακολουθεί οδηγίες και να παραμένει ψύχραιμος σε επείγουσες καταστάσεις.

Είναι μια δουλειά που μπορεί κάποιος να κάνει για χρόνια;

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη δουλειά. Οι περισσότεροι ελεγκτές λατρεύουν το επάγγελμα τους και έχουν μια ιδιαίτερη σχέση αγάπης με αυτό, κάτι που δεν το βρίσκεις σε πολλά επαγγέλματα. Νιώθουν ένα μεγάλο κενό όταν αναγκαστούν να φύγουν από τη δουλειά. Έχουμε πολλούς συνταξιούχους πρώην συνάδελφους που μας επισκέπτονται συχνά γιατί υπάρχει αυτό το οικογενειακό κλίμα.

Υπάρχει γενικότερα το αίσθημα της ιδιοκτησίας, ο ελεγκτής νιώθει ότι «είναι τα αεροπλάνα μου, τα αεροπλάνα που ελέγχω». Επομένως και το αίσθημα ευθύνης είναι πολύ έντονο, ειδικά όταν πάει κάτι λάθος με ένα από τα «αεροπλάνα σου». Οι πιλότοι έχουν τυφλή υπακοή στον ελεγκτή, βασίζονται πάνω του γι’ αυτό μέσα από αυτό το επάγγελμα παίρνεις τεράστια ικανοποίηση.

Αυτό το επάγγελμα έχει αντίκτυπο και στην προσωπική σου ζωή, γιατί επιστρέφεις στο σπίτι και περιμένεις όλοι να υπακούουν τυφλά τις εντολές σου όπως γίνεται και με τα αεροπλάνα.

Τι κάνετε σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης;

Το Κέντρο ελέγχου ακολουθεί συγκεκριμένες διαδικασίες, ενέργειες και εγχειρίδια. Θα κάνουμε όλες τις κινήσεις ώστε να λύσουμε το πρόβλημα.

Στόχος είναι πάντα η ασφάλεια και η εξάλειψη των προβλημάτων.

Η δουλεία του ελεγκτή είναι πολύ σημαντική, το κέντρο ελέγχου είναι πνεύμονας της πολιτικής αεροπορίας. Ίσως από τα πιο σοβαρά λειτουργήματα μετά τους γιατρούς, είναι ένα δύσκολο επάγγελμα που προδιαθέτει εκπαίδευση, χαρακτήρα, οικογενειακό κόστος, είναι ένα επάγγελμα για λίγους.

Οι γυναίκες ακολουθούν αυτό το επάγγελμα; Ή είναι περισσότερο αντρική υπόθεση;

Μία στους δέκα ελεγκτές είναι γυναίκα. Είναι ένα επάγγελμα που δεν προτιμάται από τις γυναίκες λόγω βάρδιας και περίεργου ωραρίου εργασίας. Είναι δύσκολο για μια γυναίκα να συνδυάσει οικογένεια και δουλειά λόγω του απαιτητικού προγράμματος.

Συναισθηματικά επίσης είναι δύσκολο, το επάγγελμα κουβαλάει κούραση, νεύρα. Το χειρότερο πράγμα είναι να εμπλακείς σε ένα περιστατικό, είναι κάτι που κουβαλάς για πολύ καιρό μέσα σου και νιώθεις ένα μεγάλο ψυχολογικό βάρος.

Κλείνοντας πίσω σου την πόρτα του γραφείου, επιστρέφεις σπίτι και εξακολουθείς να νομίζεις ότι είσαι μέσα στο κέντρο. Το επάγγελμα αυτό συνεπάγεται και οικογενειακό κόστος αφού συμπεριφέρεσαι αυταρχικά ακόμα και στο σπίτι περιμένοντας ότι όλοι θα ακολουθούν τις οδηγίες που τους δίνεις. Αλλάζει τον χαρακτήρα σου.