Μεχμέτ Αλί Ταλάτ: Ψηφίστε σωστά αν θέλετε λύση

Ο πρώην ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Μεχμέτ Αλί Ταλάτ θεωρεί ότι στο Κραν Μοντανά χάθηκε μια πραγματική ευκαιρία για επίλυση του Κυπριακού και πιστεύει ότι το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών θα στείλει μήνυμα εντός και εκτός Κύπρου σχετικά με το ποια λύση επιθυμούν οι Ελληνοκύπριοι. Ερωτηθείς ποιο είναι το σχέδιο β' των Τουρκοκυπρίων και της Τουρκίας μετά το Κραν Μοντανά, ο κ. Ταλάτ απάντησε ότι δεν ξέρει και ούτε κανείς είναι σε θέση να απαντήσει αυτό το ερώτημα. «Δεν υπάρχει ακόμα ένα τέτοιο σχέδιο. Και νομίζω ότι δεν θα υπάρξει σχέδιο β'. Επειδή, λόγω της διεθνούς κατάστασης, η λύση πρέπει να έρθει μέσω συνομιλιών και μόνον», ανέφερε. Κληθείς δε να πει εάν είναι δυνατόν να έρθει λύση εκτός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών, ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ απάντησε θετικά. Εάν οι δυο πλευρές συμφωνήσουν να απαλλαγούν από τα Ηνωμένα Έθνη, μπορούν να το κάνουν, εξήγησε. «Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι η οποιαδήποτε λύση θα πρέπει να εξευρεθεί με διαπραγματεύσεις. Έτσι, σχέδιο β' μπορεί να υπάρξει μόνο σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις, όχι σε σχέση με το μέλλον του νησιού», συμπλήρωσε.

Γίνονται σοβαρές σκέψεις από Τουρκοκύπριους και Τουρκία για ταϊβανοποίηση του βόρειου τμήματος της Κύπρου ή για λύση τύπου Μονακό ή Γιβραλτάρ;

Υπάρχει πολύ βαθιά απογοήτευση. Αλλά, το εάν θέλεις να μοιάζεις με Ταϊβάν ή Μονακό δεν εξαρτάται από τη θέλησή σου. Εξαρτάται από την αποδοχή της οποίας θα τυγχάνεις από τη διεθνή κοινότητα. Εννοώ ότι η Ταϊβάν ιδρύθηκε υπό την προστασία των Ηνωμένων Πολιτειών. Οι ΗΠΑ είναι υπερδύναμη. Η «ΤΔΒΚ» είναι κάτω από την Τουρκία. Όλοι το γνωρίζουν αυτό. Η ασφάλεια, η οικονομία, όλα εξαρτώνται από την Τουρκία, και η Τουρκία δεν είναι υπερδύναμη. Άρα, η Τουρκία δεν μπορεί να καθορίσει το μέλλον του νησιού μόνη της. Έχει να τα κουβεντιάσει όλα αυτά με την Ελλάδα, οι Τουρκοκύπριοι να συνομιλήσουν με τους Ελληνοκύπριους, οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι με την Τουρκία και την Ελλάδα κ.λπ. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Το Μονακό είναι μόνον ένα «όνειρο», διότι το Μονακό είναι ένα αναγνωρισμένο κράτος…

Πισωγυρίσματα Ε/Κ

Σήμερα, το πολιτικό κλίμα ευνοεί συζήτηση για λύση δύο κρατών ή ταϊβανοποίηση των κατεχομένων;

Κανείς δεν θα ήθελε κάτι τέτοιο - εγώ δεν προτιμώ κάτι τέτοιο, θέλω μια ενωμένη Κύπρο. Και, όπως όλοι γνωρίζουν, φαντάζει αδύνατο η ελληνοκυπριακή πλευρά να συμφωνήσει στο να βρεθεί μια άλλη λύση, όπως χαλαρή ομοσπονδία ή συνομοσπονδια ή δύο κράτη. Ακόμα και να υπάρχουν Ελληνοκύπριοι ηγέτες που κάνουν τέτοιες σκέψεις, αποκλείεται να το πουν. Γι' αυτό και η μοναδική δυνατή λύση αυτή τη στιγμή φαίνεται να είναι η ομοσπονδιακή λύση εντός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών. Το πρόβλημα έγκειται στην ερμηνεία αυτών των παραμέτρων. Κατά τη γνώμη μου, τις περισσότερες φορές η ελληνοκυπριακή πλευρά κάνει βήματα ή κάποιες απόπειρες να εκτρέψει τη συζήτηση από τις παραμέτρους. Μιλώντας από προσωπική εμπειρία, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών με τον κ. Χριστόφια, αντιμετώπισα πολλές τέτοιες απόπειρες. Για παράδειγμα, υπήρξε η περίφημη έκθεση που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας, η οποία μιλούσε για τον πληθυσμό και το περιουσιακό, αλλά οι Ελληνοκύπριοι είπαν «όχι». Ήταν κάτι για να αρχίσουμε από κάπου. Οι παράμετροι των Ηνωμένων Εθνών είναι για να εξευρεθεί η λύση. Μετά τη λύση, οι εξελίξεις που θα έρθουν φυσιολογικά δεν θα ελέγχονται από αυτά. Η ζωή θα δώσει λύσεις. Οι Ελληνοκύπριοι ενδεχομένως να αγοράσουν περισσότερη περιουσία στην τουρκοκυπριακή πολιτεία. Κάτι ανάλογο με αυτό που προανέφερα συνέβη και σήμερα. Για παράδειγμα, έγινε αποδεκτό από τον κ. Χριστόφια ότι για τη λήψη απόφασης θα απαιτείται μία τουλάχιστον τουρκοκυπριακή ψήφος.

Εννοείτε το βέτο;

Αυτό δεν είναι βέτο, είναι κάτι άλλο. Εν πάση περιπτώσει, ο Χριστόφιας το έκανε αποδεκτό, ο Αναστασιάδης το απέρριψε. Πώς θα φθάσουμε σε έναν συμβιβασμό;

Τουρκικό «ΟΚ»

Τι σκέφτεται η Τουρκία για όλα αυτά;

Η Τουρκία δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εσωτερική δομή της χώρας.

Ακόμα και για τον χάρτη; Δεν την ενδιαφέρει εάν η Μόρφου θα είναι στην ελληνοκυπριακή πολιτεία;

Ναι, ακόμα και για τον χάρτη δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αυτό που ενδιαφέρει την Τουρκία είναι το μέλλον της Κύπρου. Εάν οποιοσδήποτε κίνδυνος θα προκαλέσει μια ρήξη, μια σοβαρή κρίση. Αυτό είναι το θέμα. Επειδή η Τουρκία λέει «δεν είμαι υπερδύναμη, τι θα γίνει εάν για παράδειγμα προκύψει κάτι ανάλογο με αυτό που συνέβη στις 15 Ιουλίου του 1974 ή κάτι σαν αυτό που συνέβη το 1963»; Και το 1963 η Τουρκία είχε το δικαίωμα να επέμβει αλλά δεν το έκανε, μέχρι το πραξικόπημα του 1974. Και εμείς θέλουμε η Τουρκία να μην εμποδίζει την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων στο μέλλον. Nα βρούμε άλλους τρόπους να αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα, να βρούμε ένα πραγματικό δίχτυ ασφάλειας για την Κύπρο. Αυτό βασικά δεν αφορά την Τουρκία, αλλά την ασφάλεια και το αίσθημα ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων. Η Τουρκία λέει να βρούμε τον τρόπο να συνεχιστεί η Συνθήκη Εγγυήσεως, να συνεχιστεί το δικαίωμα επέμβασης κ.λπ. Εάν, όμως, προτείνεται άλλος δυνατός τρόπος διευθέτησης, η Τουρκία είναι έτοιμη να τον διαπραγματευτεί. Και στην πραγματικότητα, αυτό συνέβη στο Κραν Μοντανά. Όταν ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών πρότεινε την ιδέα (σ.σ. άτυπο έγγραφο Γκουτέρες για την ασφάλεια και την εφαρμογή), η Τουρκία δεν την απέρριψε. Η Τουρκία είπε «ΟΚ, ας συζητήσουμε πάνω σε αυτό».

Starting point

Μετά την αποτυχία του Κραν Μοντανά, η Άγκυρα μίλησε για λύση εκτός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών και για άλλες λύσεις. Γιατί σήμερα ακούμε κάτι διαφορετικό από την Άγκυρα;

Επειδή υπήρξε πολλή απογοήτευση, επειδή ήθελε λύση που θα ερχόταν στο Κραν Μοντανά, είχε προετοιμαστεί για όλα, είχε στείλει τον υπουργό Εξωτερικών. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ ήταν σε συνεχή επικοινωνία με την Άγκυρα, η οποία ήταν έτοιμη να ξεπεράσει όποιο εμπόδιο παρουσιαζόταν στις συνομιλίες, να λύσει το πρόβλημα μια για πάντα. Ήταν προετοιμασμένη γι' αυτή την εξέλιξη. Αλλά το αποτέλεσμα την απογοήτευσε, την εξόργισε, και είπε όλα εκείνα για τις παραμέτρους κ.λπ. Μετά όμως, όπως ξέρετε, μίλησε για συνέχεια εντός των παραμέτρων των Ηνωμένων Εθνών.

Ορθά έχω καταλάβει ότι έχετε πει πως η Τουρκία θέλει να συνεχιστεί η Συνθήκη Εγγυήσεως και τα επεμβατικά δικαιώματα;

Εννοώ ως αφετηρία (starting point) της διαπραγμάτευσης. Όμως, ένα άλλο πλέγμα, σύστημα, ασφάλειας είναι διαπραγματεύσιμο από την Τουρκία. Και αυτό δεν ήταν πριν από 10 χρόνια. Τώρα είναι. Και είναι η πρώτη φορά. Και αυτή η ευκαιρία πρέπει να ληφθεί υπόψη.

Αυτό είναι «όχι»

Και είναι και το θέμα της αποχώρησης του τουρκικού στρατού. Γνωρίζετε τη θέση για μηδενικές εγγυήσεις, μηδέν στρατό.

Εάν αυτό λέει ο κ. Αναστασιάδης, στην πραγματικότητα είναι σαν να λέει «όχι σε συμφωνία». Φυσικά και αυτό είναι «όχι σε συμφωνία». Εννοώ πως εάν ξεκινάς με «όχι» το ένα, «όχι» το άλλο και «όχι» το παράλλο, τότε «ναι» σε τι; Θέλω να πω ότι εάν υπάρχει μια ευαισθησία σε ένα θέμα που αφορά τους Τουρκοκύπριους, πρέπει αυτή να γίνει σεβαστή. Και οι Τουρκοκύπριοι, όπως ήδη έχω αναφέρει, χωρίς να εξασφαλίσουν ένα δίχτυ ασφάλειας είναι αδύνατον να πουν «ναι» σε μια συμφωνία. Δεν είναι όλοι οι Τουρκοκύπριοι διανοούμενοι, δεν είναι όλοι υποστηρικτές της λύσης, δεν είναι καν όλοι πολιτικοποιημένοι. Δεν σκέφτονται όλοι οι Τουρκοκύπριοι σαν εμένα. Άρα, εάν την ευθύνη της ασφάλειας την έχει η Τουρκία, θα αισθάνονται ότι αυτό είναι ικανοποιητικό για τους Τουρκοκύπριους. Αυτή είναι η κατάσταση στην τουρκοκυπριακή πλευρά.

Χάθηκε μια ευκαιρία

Πιστεύετε ότι χάθηκε μια πραγματική ευκαιρία να λυθεί το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά;

Ναι. Ναι… ναι. Όχι η ίδια με το 2004, σε λίγο χαμηλότερο επίπεδο από τότε, αλλά χάθηκε μια πραγματική ευκαιρία.

Γιατί δεν λύθηκε το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά;

Καταρχάς, η χρονική στιγμή που έγιναν οι συνομιλίες στο Κραν Μοντανά ήταν λάθος. Ήταν πολύ κοντά στις εκλογές της ελληνοκυπριακής πλευράς. Το είχα πει πολλές φορές πριν το καλοκαίρι. Είχα πει πως εάν δεν καταλήγαμε μέχρι το τέλος του 2016, δεν υπήρχε χρησιμότητα να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις. Θα ήταν καλύτερα να περιμένουμε τις εκλογές και μετά να συνεχίσουμε. Διότι, από το σημείο που είμαστε τώρα είναι πολύ πιο δύσκολο να σπάσουμε το αδιέξοδο. Ο Αναστασιάδης δεν έκανε οποιεσδήποτε παραχωρήσεις, δεν επέδειξε οποιαδήποτε ευελιξία, λόγω των εκλογών. Επειδή όλοι του ασκούσαν κριτική. Ο Παπαδόπουλος και οι υπόλοιποι. Ήξερε, επίσης, ότι όσο θα πλησίαζαν οι εκλογές, ούτε το ΑΚΕΛ θα τον στήριζε, θα υποστήριζε άλλον υποψήφιο. Ήθελε τις ψήφους της Δεξιάς, οπόταν δεν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις. Γι' αυτό και ο Αναστασιάδης αύξησε τις απαιτήσεις του όταν ήρθε ο καιρός.

Μιλάτε με τον κ. Αναστασιάδη;

Όχι. Μιλήσαμε στην αποχαιρετιστήρια δεξίωση του Άιντε. Εκεί μου είπε ότι έκανε τα πάντα, αλλά δυστυχώς αποτύχαμε. Και ότι θα κανόνιζε μια συνάντηση μαζί μου να μου εξηγήσει, αλλά δεν το έχει κάνει.

Ο διάδοχος του Κληρίδη

Πώς βλέπετε τον σημερινό Αναστασιάδη σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν;

Ειλικρινά δεν ξέρω. Είμαι κι εγώ απογοητευμένος. Δεν το περίμενα αυτό από τον κ. Αναστασιάδη. Επειδή θυμάμαι το 2002, τον Γλαύκο Κληρίδη που ήταν τότε Πρόεδρος να κάνει μια επαναστατική πρόταση στις διαπραγματεύσεις για να ξεκινήσουμε. Ο Αναστασιάδης, ως ο διάδοχος του Κληρίδη, αναμενόταν να είναι πιο ευέλικτος. Αυτή ήταν η εικόνα (image), που έκτισε στο παρελθόν. Ενδεχομένως να είναι η ομάδα του που κάνει τη μεγάλη διαφορά. Για παράδειγμα, έχω ακούσει ότι ο κ. Μαυρογιάννης είναι πολύ άκαμπτος. Όμως, μαζί χορεύουν…

Οι σκέψεις σας για τη λύση του Κυπριακού είναι θετικές;

Δυστυχώς δεν είμαι αισιόδοξος. Η λύση είναι πάντα καλύτερη από τη μη λύση. Ακόμα και εάν η λύση φέρει κάποια προβλήματα, η επίλυση του κυπριακού προβλήματος είναι αναγκαία. Περίμενα περισσότερα από τις διαπραγματεύσεις. Φυσικά, μετά τις εκλογές στην ελληνοκυπριακή πλευρά θα ανατείλει μια νέα προσπάθεια, αλλά κάθε φορά είναι διαφορετικά. Ποιος θα είναι ο διαπραγματευτής, ο ηγέτης της ελληνοκυπριακής πλευράς; Ο Παπαδόπουλος; Ο Μαλάς ή ο Αναστασιάδης; Εάν είναι ο Μαλάς, ΟΚ. Εάν είναι ο Αναστασιάδης, ε… εξαρτάται (χαμόγελα). Εάν όμως είναι ο Παπαδόπουλος, θα είναι ένα μήνυμα εντός και εκτός Κύπρου ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν θέλουν λύση. Αυτό πιστεύω.

Το θεωρείτε μήνυμα;

Φυσικά και θα είναι μήνυμα προς όλους. Και προς τη διεθνή κοινότητα. Εάν οι Ελληνοκύπριοι, υπό τις παρούσες συνθήκες, εκλέξουν τον Παπαδόπουλο, έχοντας την εμπειρία του προηγούμενου Παπαδόπουλου και αφού είχαν αποφασίσει να ξεφορτωθούν τον Τάσσο Παπαδόπουλο και να εκλέξουν τον Χριστόφια -που ήταν έκπληξη-, εάν τώρα πάνε πίσω σε Παπαδόπουλο, θα είναι σαν να εκλέγουν οι Τουρκοκύπριοι τον Έρογλου.

* Αύριο, στο β’ μέρος της συνέντευξης, ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ μιλά για το παρόν, το μέλλον και τα θέλω της τουρκοκυπριακής κοινότητας.