Θυσία τα λείψανα των πεσόντων του Ψυχιατρείου για το κτίσιμο του ΓΝΛ

Με σαραντα-τρία χρόνια καθυστέρηση, η Κυπριακή Δημοκρατία θυμήθηκε τους πεσόντες ασθενείς του Ψυχιατρείου Αθαλάσσας οι οποίοι σκοτώθηκαν κατά τον τουρκικό βομβαρδισμό στις 20 Ιουλίου του 1974 και θάφτηκαν στον χώρο του Ψυχιατρείου σε ομαδικό τάφο, επιχειρώντας την εκταφή των οστών τους. Τριάντα-ένας στο σύνολο. Είκοσι οκτώ Ελληνοκύπριοι και δύο Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι μέχρι τουλάχιστον την περασμένη Παρασκευή θεωρούνταν απλά ξεχασμένοι, ίσως για κοινωνιολογικούς λόγους που άπτονται στο ότι οι άνθρωποι με ψυχικές παθήσεις τη δεκαετία του ’70, ίσως και λίγο αργότερα, ήταν στιγματισμένοι, κοινωνικά και όχι σπάνια οικογενειακά αποκλεισμένοι.

Δυστυχώς, την Παρασκευή ήρθε στην επιφάνεια μια πτυχή του θέματος που καταδεικνύει, αν μη τι άλλο αναλγησία, η οποία δύσκολα δικαιολογείται στα χρόνια της υποτιθέμενης σύγχρονης, αναπτυγμένης κοινωνίας στην οποία ζούμε. Ο τάφος διαταράχθηκε στο πλαίσιο χωματουργικών εργασιών θεμελίωσης του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, το οποίο κτίστηκε πολύ αργότερα, παίρνοντας και χώρο από το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας! Το γεγονός επιβεβαίωσε και ο επίτροπος Προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου. «Φαίνεται ότι υπήρξε στο παρελθόν επέμβαση στον τάφο όπου είχαν ταφεί οι ασθενείς του Ψυχιατρείου» είπε, επιβεβαιώνοντας και πως η επέμβαση αυτή έγινε κατά τις εργασίες κατασκευής του νέου Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας.

Κι όμως... όλοι ήξεραν

Η ύπαρξη πάντως του ομαδικού τάφου στο Ψυχιατρείο δεν ήταν μυστικό. Και οι άνθρωποι που βρίσκονταν πιο κοντά στους πεσόντες ασθενείς της τουρκικής εισβολής, οι νοσηλευτές του Ψυχιατρείου Αθαλάσσας, προσπάθησαν και συνεχίζουν να προσπαθούν να κρατούν τη μνήμη τους ζωντανή, αλλά κυρίως να υπενθυμίζουν στις αρμόδιες αρχές ότι στον χώρο του νοσηλευτηρίου υπάρχουν άνθρωποι που σκοτώθηκαν από τον βομβαρδισμό της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας.

Η μαρτυρία στην εκπομπή «Zoom» του WebTV της ιστοσελίδας του «Π», της κυρίας Παρασκευής Ζένιου Ευαγγέλη, νοσηλεύτριας σε υπεύθυνη θέση το 1974, είναι ενδεικτική. Μεταξύ πολλών άλλων, η κ. Ευαγγέλη, η οποία συμμετείχε μαζί με άλλους νοσηλευτές στην ταφή των ασθενών κατόπιν οδηγιών της διεύθυνσης του Ψυχιατρείου, ανέφερε πως η διεύθυνση του Νοσοκομείου Αθαλάσσας έστειλε επιστολή προς όλους τους αρμοδίους, υπενθυμίζοντας το γεγονός της ύπαρξης του ομαδικού τάφου. Και αυτό, όπως σημειώνει, έγινε όταν άρχισε να διαφαίνεται η πρόθεση κατασκευής του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, το οποίο θα επεκτεινόταν και σε χώρους του Ψυχιατρείου.
Οι ευθύνες, λοιπόν, ξεκινούν ακόμα πιο νωρίς, αφού η λήθη δεν μπορεί πλέον να αποτελεί δικαιολογία.

Επίσης παρακολουθήστε την εκπομπή «Zoom» του WebTV του «Π»:

Έξι κυπαρίσσια «έδειξαν» τον ομαδικό τάφο του Ψυχιατρείου (Web Tv)

Κενοτάφιο για τους πεσόντες

Φοβούμενοι ακριβώς τη λήθη, οι νοσηλευτές του Ψυχιατρείου έφτιαξαν, σύμφωνα με την Παρασκευή Ζένιου Ευαγγέλη, κενοτάφιο στη μνήμη των 31 ασθενών, ενώ τελούν κάθε χρόνο από τότε μέχρι σήμερα μνημόσυνα στο εκκλησάκι του Αγίου Χαραλάμπους που βρίσκεται εντός του νοσηλευτηρίου. Γύρω από τον ομαδικό τάφο, το 1991, την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών, που εκείνη τη χρονιά ήταν αφιερωμένη στην ψυχική υγεία, φύτεψαν 31 κυπαρίσσια, έναν για κάθε νεκρό ασθενή του τουρκικού βομβαρδισμού. Στην εκδήλωση, μάλιστα, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας, παρέστησαν και επίσημοι του κράτους και της Εκκλησίας.
«Οι ασθενείς, ήταν σαν οικογένεια για εμάς», είπε η κ. Ευαγγέλη. «Θέλαμε να είμαστε σίγουροι ότι και οι νεότεροι νοσηλευτές, αυτοί που δεν έζησαν τα γεγονότα το 1974, δεν θα ξεχάσουν και θα τιμούν τη μνήμη τους». Δεν μπορούσε βέβαια να φανταστεί ότι η ίδια η πολιτεία, όχι μόνο θα τους ξεχνούσε, αλλά και σε κάθε υπόμνηση θα αδιαφορούσε!

Τα έξι κυπαρίσσια

Χρόνια μετά, η μεταρρύθμιση της ψυχικής υγείας έκλεισε πολλούς θαλάμους του Ψυχιατρείου, το οποίο στη συνέχεια ονομάστηκε Νοσοκομείο Αθαλάσσας. Οι ασθενείς, με την εξέλιξη της ψυχιατρικής και της γενικότερης σύγχρονης αντίληψης που περιόρισε τις προκαταλήψεις και τον στιγματισμό, διαβιούν στην κοινότητα. Οι περισσότεροι εκ των νοσηλευτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας εργάζονται πλέον κι αυτοί στην κοινότητα, και επισκέπτονται τους ασθενείς στους χώρους όπου διαμένουν. Οι δε παλαιότεροι, που έζησαν τα γεγονότα του 1974, έχουν πλέον συνταξιοδοτηθεί.
Πρόσφατα, η κ. Ευαγγέλη κλήθηκε από τις αρχές να υποδείξει τον ομαδικό τάφο για να αρχίσουν οι εργασίες που έχουν στόχο την εκταφή των οστών. Το εγχείρημα ήταν εξαιρετικά δύσκολο, καθώς τα πάντα έχουν αλλάξει για τις ανάγκες του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Η κυρία Παρασκευή προσπαθούσε να βρει τα κυπαρίσσια. Μόνο έξι από τα τριάντα ένα έχουν διασωθεί. Είναι σε σχήμα ημικύκλιο, γεγονός που την οδήγησε στο συμπέρασμα ότι εκεί βρίσκεται ο τάφος. Δίπλα από τα έξι κυπαρίσσια υπάρχει σήμερα δρόμος και το νεκροτομείο του νοσοκομείου. Η υπόδειξη της κ. Παρασκευής, με βάση τα κυπαρίσσια, επιβεβαιώθηκε και από άλλους συνταξιούχους νοσηλευτές.

Οι ευθύνες;

Δεν χωρά ο ανθρώπινος νους με ποιο σκεπτικό, με ποια λογική και με πόση σκληρότητα βομβαρδίστηκε ένα νοσηλευτικό ίδρυμα, του οποίου οι ασθενείς στην πλειοψηφία τους δεν μπορούσαν καν να αντιδράσουν για να σώσουν τον εαυτό τους. Αλλά, ποια λογική έχει ο πόλεμος;
Κι αν καταδικάζουμε την Τουρκία και το ψευδοκράτος για τις μετακινήσεις ομαδικών τάφων Ε/Κ πεσόντων στην κατεχόμενη Κύπρο, ποια δικαιολογία μπορεί να υπάρξει για την αδιαφορία και την αναλγησία που επέδειξε η διεθνώς αναγνωρισμένη, ενταγμένη στην ΕΕ, Κυπριακή Δημοκρατία, απέναντι στους δικούς της ανθρώπους; Η έκκληση του επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που διενεργεί την ανασκαφή, Ξενοφώντα Καλλή, για πληροφορίες από όσους μπορεί να γνωρίζουν οτιδήποτε, γιατί το θέμα είναι πρωτίστως ανθρωπιστικό, είναι απόλυτα σεβαστή και την κοινοποιούμε και από αυτό εδώ τον χώρο. Ευθύνες όμως υπάρχουν και βαραίνουν κυρίως τους κατέχοντες εξουσία, τις διοικήσεις όλων των αρμοδίων φορέων και διερωτώμαι, μαζί με όλους τους πολίτες, αν ποτέ θα αποδοθούν.