Νέο Κύμα: Η απόφαση του Υφυπουργείου Καινοτομίας για το πρόγραμμα Teaming είναι ζημιογόνα για την έρευνα και για τη χώρα!

«Η επιλογή της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να επισκεφτεί το Πανεπιστήμιο Κύπρου δεν έχει μόνο διαδικαστικό χαρακτήρα αλλά και ουσιαστικό και συμβολικό», αναφέρει σε ανακοίνωση του το Νέο Κύμα.

«Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής», σημειώνει, «επισκέφτηκε τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, ίσως του πιο εμβληματικού κτηρίου της κυπριακής εκπαίδευσης. Ακολούθως επισκέφτηκε το Κέντρο Αριστείας ΚΙΟΣ, το οποίο αποτελεί την ατμομηχανή της ερευνητικής προσπάθειας της χώρας μας».

«Οι Κύπριοι ερευνητές», τονίζει, «απέδειξαν για πολλά χρόνια τώρα την επάρκεια, την ικανότητα και τη δημιουργικότητά τους. Αυτά δεν είναι απλώς παρατηρήσεις, αλλά τα καταγράφουν οι ποιοτικές και ποσοτικές έρευνες της ΕΕ σε σχέση με την προσέλκυση ερευνητικών κονδυλίων. Σε όλες αυτές τις λίστες του 5ου πλαισίου αλλά και του προγράμματος Ορίζοντας 2020 η Κύπρος βρίσκεται σχεδόν στην κορυφή. Είναι οι λίστες αυτές που μας κάνουν υπερήφανους, όταν πολλές άλλες λίστες που αφορούν στοιχεία διακυβέρνησης μάς στεναχωρούν και μας διασύρουν απροκάλυπτα. Βέβαια το πολιτικό προσωπικό της χώρας έχει μεν εισαγάγει στο λεξιλόγιό του την έρευνα και την πράσινη ανάπτυξη, αλλά αυτά δεν αφομοιώνονται στην πράξη και παραμένουν «ξύλινή γλώσσα». Παίρνονται αποφάσεις οι οποίες όχι μόνο δεν θα προωθήσουν την ερευνητική προσπάθεια, αλλά θα την δυσκολέψουν: θα την κάνουν αντικείμενο μιας ατελείωτης πελατειακής σχέσης, όπου δοκιμασμένοι ερευνητές θα πρέπει να δίνουν τα διαπιστευτήριά τους στο κομματικό σύστημα, για να κάνουν τη δουλειά τους».

«Συγκεκριμένα», συμπληρώνει, «αναφερόμαστε στο Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής και στην απόφαση που έλαβε πρόσφατα και αφορά το πρόγραμμα Teaming».

«Τα έργα του προγράμματος Teaming», συνεχίζει, «αφορούν συμμαχίες μεταξύ πανεπιστημίων με χαμηλή ερευνητική δραστηριότητα και πανεπιστημίων υψηλής ερευνητικής δραστηριότητας, τα οποία αποσκοπούν στη μεταφορά τεχνογνωσίας».

«Μέχρι σήμερα», αναφέρει, «η μικρή Κύπρος τα κατάφερε πολύ καλά. Ήταν πρώτη στον κατάλογο αυτών των ανταγωνιστικών προγραμμάτων, με τους ευρωπαίους να εκφράζουν επανειλημμένα το θαυμασμό τους για τις επιτυχίες μας. Ερευνητικά κέντρα όπως το ΚΙΟΣ, το Κυπριακό Ινστιτούτο Θάλασσας και Ναυτιλίας κ.ά. αναπτύσσονται μέσα από το πρόγραμμα Teaming. Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση που δίνεται είναι γύρω στα 15 εκατομμύρια ευρώ για κάθε κέντρο. Ένα άλλο σημαντικό ποσό προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα. Θεωρείται δεδομένη και η στήριξη του κράτους, το οποίο δηλώνει την ετοιμότητά του για οικονομική στήριξη των ερευνητικών κέντρων με ένα εκατομμύριο ευρώ περίπου τον χρόνο, ώστε να είναι εξασφαλισμένα και βιώσιμα για τα επόμενα 15 χρόνια. Σημειώνουμε ότι τα κέντρα αυτά εργοδοτούν εκατοντάδες νέους ερευνητές.

Πώς γινόταν όμως πριν η στήριξη από το κράτος μέχρι την υποβολή των προτάσεων στην ΕΕ και τι έχει αλλάξει; Όλες οι ερευνητικές ομάδες μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση για το πρόγραμμα Teaming, λαμβάνοντας ταυτόχρονα επιστολή στήριξης και δέσμευσης από την Κυπριακή Δημοκρατία, γεγονός που βοηθούσε τις ομάδες να ισχυροποιούν την αίτησή τους. Ακολούθως, η ΕΕ αξιολογούσε όλες τις ευρωπαϊκές προτάσεις και ένα ποσοστό μεταξύ 3-5%  των προτάσεων αυτών αρίστευαν και εγκρίνονταν για χρηματοδότηση. Ακολούθως, το κράτος υλοποιούσε τις υποσχέσεις του.

Τι αλλάζει σήμερα;

Το Υφυπουργείο αποφάσισε ότι θα δίνεται εκ των προτέρων επιστολή υποστήριξης - υπόσχεσης για χρηματοδότηση μόνο σε μία πρόταση, την οποία το ίδιο θα επιλέγει. Τα ερωτήματα που εγείρονται είναι προφανή: έχει το Υφυπουργείο καλύτερη τεχνογνωσία για να επιλέγει επιστημονικές προτάσεις απ’ ό,τι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή; Κι αν ναι, με ποια κριτήρια αποφασίζει; Από ποιους θα αποτελείται αυτή η επιτροπή επιλογής και ποιος θα τους επιλέξει;

Πολύ φοβόμαστε ότι η επιλογή θα γίνεται με λανθασμένα κριτήρια και κίνητρα. Το επιχείρημα που χρησιμοποιείται, ότι δηλαδή αυτοί γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες του τόπου, είναι αβάσιμο και αστήριχτο. Γιατί οι ανάγκες του τόπου φαίνονται μέσα από την ολοκληρωμένη πρόταση και μάλιστα από ανθρώπους οι οποίοι ξέρουν πολύ καλύτερα από εμάς τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες και πώς αυτές συμβαδίζουν με τις τοπικές προτεραιότητες των λαών της Ευρώπης.

Η πρόταση του Υφυπουργείου δεν θα έχει μόνο καταστροφικές συνέπειες γύρω από τα θέματα ερευνητικής αριστείας,  αλλά, πολύ περισσότερο, θα στερήσει από την Κύπρο πολλά σημαντικά προγράμματα της ΕΕ. Αν υποθέσουμε ότι η πρόταση που εγκρίθηκε από το Υφυπουργείο και κατατέθηκε δεν έχει επιλεγεί από την ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι στη συγκεκριμένη χρονιά θα μένουμε χωρίς καμία πετυχημένη πρόταση, όταν στις προηγούμενες χρονιές κερδίζαμε τουλάχιστον δύο σε κάθε προκήρυξη του προγράμματος.

Στο πρώτο κάλεσμα του προγράμματος Teaming από την Ευρωπαϊκή Ένωση η Πολωνία των 40 εκατομμύριων κατοίκων εφάρμοσε ακριβώς την ίδια μέθοδο που αποφάσισε σήμερα να εφαρμόσει η Κύπρος. Έκανε δηλαδή πρώτα η ίδια μια εθνική προ-επιλογή. Κανένα από αυτά τα προγράμματα που εισηγήθηκε η Πολωνία δεν πέρασε αργότερα από την ΕΕ, με αποτέλεσμα να μείνει η χώρα χωρίς πρόγραμμα Teaming, όταν η Κύπρος του ενός εκατομμυρίου κέρδιζε δύο από αυτά. Είναι σημαντικό να διερωτάται κανείς, εκεί στο Υφυπουργείο δεν υπάρχει επιτέλους κάποιος να μελετά αυτές τις λεπτομέρειες και να συμβουλεύει τους προϊσταμένους του;

Αν πραγματικά η Πολιτεία εννοεί αυτά που διακηρύττει για την ενίσχυση της ερευνητικής δραστηριότητας, θα πρέπει να ακυρώσει τις συγκεκριμένες αποφάσεις. Πρόκειται για τη δημιουργία κέντρων αριστείας στα οποία τουλάχιστον το 50% της χρηματοδότησής μας έρχεται από την Ευρωπαϊκή ένωση.

Θεωρούμε ότι η συγκεκριμένη απόφαση του Υφυπουργείου είναι εκτός κάθε πλαισίου ερευνητικής αριστείας. Δημιουργεί πελατειακές σχέσεις ανάμεσα στον ερευνητικό κόσμο της Κύπρου και στο πολιτικό προσωπικό, στερώντας από τη χώρα  τεράστια ερευνητικά κονδύλια και στερώντας  από πολλούς νέους ερευνητές τη δυνατότητα να ξεκινήσουν ή ακόμη να συνεχίσουν την καριέρα τους σε ένα ερευνητικό κέντρο αριστείας. Δεν έχουμε καμιά αμφιβολία ότι οι "άριστες προτάσεις" θα αλλάζουν κάθε φορά που θα αλλάζουν τα κόμματα εξουσίας, μετατρέποντας τον ερευνητικό κόσμο της Κύπρου  σε κόσμο μιας άθλιας εξάρτησης.

Είναι αξιοπρόσεκτο ότι οι ηγεσίες των πανεπιστήμιων και των ερευνητικών μας κέντρων δεν έχουν ακόμη αντιδράσει. Συμφωνούν άραγε με την πελατειακή αντιμετώπιση της ερευνητικής προσπάθειας στον τόπο μας;

Καλούμε το Υφυπουργείο να ακυρώσει τη συγκεκριμένη απόφαση, για όλους τους πιο πάνω λόγους που επεξηγούνται και αναλύονται».