Μια δεκαετία από τη φονική έκρηξη στο Μαρί - Η τραγωδία στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης»

Στις 03:30 της 11ης Ιουλίου, εργαζόμενοι στο γειτονικό ηλεκτροπαραγωγό εργοστάσιο παρατήρησαν «μερικά φώτα στον ουρανό» τα οποία προέρχονταν από τη μεριά της ναυτικής βάσης, και σήμαναν συναγερμό. Μετά από μερικά λεπτά, ο επικεφαλής αξιωματούχος της ναυτικής βάσης είδε λάμψη, και μετά ότι μερικά από τα εμπορευματοκιβώτια είχαν αρπάξει φωτιά. Το προσωπικό της βάσης κινητοποιήθηκε για να σβήσει τη φωτιά. Ο αστυνομικός σταθμός και η Πυροσβεστική ενημερώθηκαν και δύο πυροσβεστικά οχήματα και έξι πυροσβέστες έφτασαν στον χώρο. Στις 5:00, ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς, ο διοικητής της Πυροσβεστικής και άλλοι αξιωματούχοι ενημερώθηκαν για τη φωτιά και τις εκρήξεις. Στις 5:17, ο διοικητής του ναυτικού έφτασε στη ναυτική βάση και διέταξε να εκκενώσουν τον χώρο. Ζήτησε επίσης τη συνδρομή από την Εθνική Φρουρά ελικοπτέρων ώστε να βοηθήσουν την κατάσβεση της φωτιάς. Περίπου στις 5:50 το πρωί, μια μεγάλη έκρηξη που προκάλεσε ωστικό κύμα επέφερε τον θάνατο 13 ανθρώπων και τον τραυματισμό άλλων 62. Καταστράφηκε ο γειτονικός σταθμός, ενώ υπήρχαν ζημίες σε υποδομές στη ναυτική βάση, στα γύρω χωριά και στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας - Λεμεσού.

Μετά την έκρηξη στο Μαρί, ο υπουργός Αμύνης Κώστας Παπακώστας, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκος Κυπριανού και ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Πέτρος Τσαλικίδης παραιτήθηκαν. Την ίδια ημέρα, στις 13:30, συγκλήθηκε έκτακτη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Μετά τη συνεδρίαση, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφανος Στεφάνου δήλωσε ότι όλα τα θύματα «είναι Κύπριοι» και ότι «αμφισβητούμε το γεγονός ότι κάποιος σκόπιμα προκάλεσε την έκρηξη». Μία εβδομάδα αργότερα το Υπουργικό Συμβούλιο έπαυσε και τον υπαρχηγό της Εθνικής Φρουράς, αντιστράτηγο Σάββα Αργυρού.

Η επιτροπή

Στις 20 Ιουλίου 2011 διορίστηκε με διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου μονομελής ερευνητική επιτροπή, αποτελούμενη από τον νομικό Πόλυ Πολυβίου, για να διερευνήσει όλα τα σχετικά γεγονότα καθώς και το θέμα των ευθυνών για την έκρηξη και τα συνεπακόλουθά της. Στο πόρισμά του, που δημοσιοποιήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2011, ο κ. Πολυβίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Πρόεδρος Χριστόφιας «έχει τη μέγιστη ευθύνη για την ανεπάρκεια, την αμέλεια και την ολιγωρία που επιδείχθηκαν». «Η κυπριακή πολιτεία επέδειξε αμέλεια και εγκληματική αδιαφορία», τόνισε ο πρόεδρος της ερευνητικής επιτροπής για τη φονική έκρηξη της 11ης Ιουλίου στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης» στο Μαρί, κ. Πόλυς Πολυβίου, παρουσιάζοντας το πόρισμά του σε συνέντευξη Τύπου.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής της επιτροπής κ. Πόλυ Πολυβίου, η έκρηξη δεν προκλήθηκε από δολιοφθορά, αλλά από αυτοανάφλεξη. Σύμφωνα με το πόρισμα, τα υλικά είχαν αποθηκευτεί χωρίς προφύλαξη και σε αντίθεση προς κάθε κανόνα φύλαξης πυρομαχικών, τα υλικά ουδέποτε επιθεωρήθηκαν, οι αποφάσεις για έλευση του φορτίου, για αποθήκευση και παρακράτηση του φορτίου λήφθηκαν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο πρόεδρος Δημήτης Χριστόφιας απέρριψε το πόρισμα, με τον Πόλυ Πολυβίου να απαντά.

Η ενοχή

Τον Ιούλιο του 2013, ο Κώστας Παπακώστας βρέθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία, με το δικαστήριο να δηλώνει πως «έκλεισε τα μάτια του στον κίνδυνο» σχετικά με τη φύλαξη εκρηκτικών. Καταδικάστηκε σε 5 χρόνια φυλάκιση. Απεβίωσε καθώς εξέτιε την ποινή του στις 21 Σεπτεμβρίου 2015. Αθώο για τη φονική έκρηξη στο Μαρί έκρινε το Κακουργιοδικείο τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Κυπριανού και τον υπαρχηγό της Εθνικής Φρουράς Σάββα Αργυρού. Ένοχοι στην κατηγορία της πρόκλησης θανάτου, λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης και συμπεριφοράς, κρίθηκαν επίσης ο πρώην διευθυντής και ο πρώην βοηθός διευθυντής της Πυροσβεστικής, Ανδρέας Νικολάου και Χαράλαμπος Χαραλάμπους αντίστοιχα, και ο τότε διοικητής της Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ) Ανδρέας Λοϊζίδης. Ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Πέτρος Τσαλικίδης αντιμετώπισε το Στρατοδικείο στην Ελλάδα, αφού διακρατικές συμφωνίες Ελλάδας-Κύπρου παρείχαν ασυλία στον Ελλαδίτη στρατιωτικό. Τελικά καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία από αμέλεια σε εφτά χρόνια φυλάκιση, άσκησε έφεση και αφέθηκε ελεύθερος χωρίς περιοριστικά μέτρα. Αμέσως μετά την έκρηξη και μέχρι την αποχώρηση του Προέδρου Χριστόφια από την προεδρία του 2013 εκδηλώθηκε το Κίνημα των Αγανακτισμένων, οι οποίοι πραγματοποίησαν δεκάδες εκδηλώσεις μνήμης των 13 θυμάτων ζητώντας την παραίτηση του Δημήτρη Χριστόφια.

Οικονομικές επιπτώσεις

Οι ζημιές στην ηλεκτροπαραγωγό μονάδα της ΑΗΚ υπολογίστηκαν αρχικά στα 700 εκατομμύρια ευρώ, αν και αργότερα το κόστος της ανακατασκευής εκτιμήθηκε στα 300-400 εκατομμύρια ευρώ. Τον Δεκέμβριο του 2012 ανακοινώθηκε πως οι ασφαλιστικές εταιρείες θα πλήρωναν συνολικά 132 εκατομμύρια ευρώ. Ως αποτέλεσμα της έκρηξης και της καταστροφής του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού, η παροχή ηλεκτρισμού στο κοινό διακόπηκε. Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου αργότερα εφάρμοσε κυλιόμενες διακοπές ρεύματος 2 έως 3 ανά περιοχή, οι οποίες όμως δεν αφορούσαν αεροδρόμια, νοσοκομεία ή τουριστικές περιοχές. Στις 16 Ιουλίου υπογράφηκε συμφωνία για μεταφορά ρεύματος από την ούτω καλούμενη Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου έως το τέλος του Αυγούστου. Στις 14 Ιουλίου έφθασε στη Λεμεσό ένα πλοίο με δέκα γεννήτριες από το Ισραήλ, με συνολική δυναμικότητα 10 megawatt. Αυτές οι γεννήτριες είχαν παραχωρηθεί σε βιομηχανικές μονάδες οι οποίες αντιμετώπιζαν προβλήματα με τις περικοπές ηλεκτροδότησης λόγω της έκρηξης στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης». Επίσης, στην Κύπρο είχαν φθάσει γεννήτριες από την Ελλάδα.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

29/01/2009

Πλοίο Monchegorsk

Φτάνει στο λιμάνι της Λεμεσού

03/02/2009

Κυπριακή Δημοκρατία

Ενημερώνει τον ΟΗΕ για το φορτίο Monchegorsk

06/02/2009

Υπουργικό Συμβούλιο

Συνεδριάζει για το φορτίο του Monchegorsk

11/02/2009

Πλοίο Monchegorsk

Αποφασίζεται η φύλαξή του στην Κύπρο

12/02/2009

Φορτίο Monchegorsk

Αποφασίζεται η μεταφορά του στο Μαρί

12/03/2009

Φορτίο Monchegorsk

Ολοκληρώνεται η μεταφορά του στο Μαρί

19/06/2009

Φορτίο Monchegorsk

Περνά στην κυριότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας

31/08/2009

Δημήτρης Χριστόφιας

Δεσμεύεται στη Συρία να μην παραδώσει το φορτίο σε τρίτους

03/09/2010

Ναυτική βάση Μαρί

Συζητείται το ενδεχόμενο καταστροφής των εκρηκτικών

04/07/2011

Φορτίο Monchegorsk

Σημαίνει κόκκινος συναγερμός

08/07/2011

Φορτίο Monchegorsk

Εντολή να καταβρέχεται με θαλασσινό νερό

11/07/2011

Έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης»

Σκοτώνονται 12 και τραυματίζονται 62 άτομα

14/07/2011

Έκρηξη στη ναυτική βάση Μαρί

Φτάνει πλοίο με δέκα γεννήτριες από το Ισραήλ

03/10/2011

Έκρηξη στη ναυτική βάση «Ευάγγελος Φλωράκης»

Παρουσιάζεται το πόρισμα

Πηγή: ΠΟΛΥΓΝΩΣΗ