Περιμένοντας τον Ερντογάν*...Κρίσιμη συνάντηση με Τσίπρα

Η επίσημη επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα στις 7-8 Δεκεμβρίου -η πρώτη επίσκεψη Τούρκου Προέδρου στην Ελλάδα μετά από 65 χρόνια- θεωρείται υψίστης σημασίας για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις αλλά και για το Κυπριακό. Διότι ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά περιμένουν να ακούσουν από τον κ. Ερντογάν τι ακριβώς σκέφτεται σε σχέση με τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, το ενδεχόμενο συνέχισης των διαπραγματεύσεων που έμειναν στη μέση (τερματίστηκαν;) στο Κραν Μοντανά και την πιθανότητα έναρξης εντατικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας για το θέμα ασφάλεια/ εγγυήσεις. Η απάντηση σε αυτό το τελευταίο θα δείξει και τις πραγματικές προθέσεις του Τούρκου Προέδρου σε ό,τι αφορά το Κυπριακό. Η ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά περιμένουν (εύχονται και ελπίζουν) ότι θα ανοίξει (άλλο) ένα παράθυρο ευκαιρίας, ότι θα υπάρξει συμφωνία σε επίπεδο Τσίπρα - Ερντογάν για έναρξη διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο χωρών για το κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων, ακόμα και πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο. Στο τετ α τετ Τσίπρα - Ερντογάν (θα τα πουν και οι δυο τους χωρίς αντιπροσωπείες) θα γίνει προσπάθεια συζήτησης αυτού του θέματος με ανοικτά χαρτιά ώστε να μάθει η μια πλευρά τις προθέσεις της άλλης. Αυτήν τη στιγμή, οι αντιπροσωπείες των δύο χωρών προσπαθούν να συμφωνήσουν στο τι ακριβώς θα περιλαμβάνεται, σε σχέση με το Κυπριακό, και στο κοινό ανακοινωθέν που θα εκδοθεί μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού της Ελλάδος με τον Πρόεδρο της Τουρκίας. Μια θετική διατύπωση εκτιμάται πως θα ήταν, για παράδειγμα, ότι οι δυο χώρες αναγνωρίζουν την ανάγκη για μια αμοιβαία αποδεκτή λύση και θα εργασθούν από κοινού προς αυτήν την κατεύθυνση ή για την επίτευξη του στόχου το συντομότερο δυνατόν.

Προσδοκία Αθηνών

Σημειώνεται ότι η Αθήνα αναμένει θετικές εξελίξεις από την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, αφού αυτήν τη στιγμή η Τουρκία βρίσκεται ουσιαστικά σε απομόνωση από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η εν λόγω επίσκεψη θεωρείται άνοιγμα προς την Ευρώπη μετά από καιρό και έπειτα από μια παρατεταμένη περίοδο με μεγάλες δυσκολίες στις ευρωτουρκικές και γερμανοτουρκικές σχέσεις, οπόταν αναμένεται ότι η Άγκυρα θα εκτιμήσει δεόντως το χέρι (διπλωματικής) βοήθειας που της προσφέρει η Ελλάδα. Ωστόσο, διπλωματικοί κύκλοι στην Ελλάδα επισημαίνουν με νόημα ότι οι προτεραιότητες Αθήνας - Άγκυρας έχουν να κάνουν περισσότερο με το προσφυγικό και το Αιγαίο, παρά με το Κυπριακό…

Ξεκαθάρισμα (προ)θέσεων

Πάντως, η Λευκωσία αναμένει να ακούσει ξεκάθαρη θέση για εγγυήσεις και ασφάλεια από τον Ταγίπ Ερντογάν και από κανέναν άλλο, γιατί θεωρεί ότι αυτός αποφασίζει. Και το τι έχει στο μυαλό του σχετικά με αυτό το κεφάλαιο και το Κυπριακό γενικότερα το ξέρει μόνον ο ίδιος. Αυτό που περιμένει να ακούσει η Λευκωσία είναι το κατά πόσον η Άγκυρα αποδέχεται ρήτρα κατάληξης (sunset clause) και όχι επανεξέτασης (review clause) στο θέμα των εγγυήσεων. Βασικά, τούτο είναι το κυριότερο αγκάθι των διαπραγματεύσεων. Σε ό,τι αφορά την αποχώρηση του τουρκικού στρατού, η Λευκωσία πιστεύει ότι η Τουρκία μπορεί να συμφωνήσει σε χρονοδιάγραμμα αποχώρησης σε διάστημα τέτοιο που θα είναι συνδεδεμένο με την εφαρμογή της λύσης και θα μπορεί να γίνει αποδεκτό από ελληνικής και ελληνοκυπριακής πλευράς. Δηλαδή, πλήρης αποχώρηση του τουρκικού στρατού όταν θα έχει εφαρμοστεί η λύση και δεν θα υπάρχει θέμα να ξεγελάσει η μια πλευρά την άλλη. Η Λευκωσία -που πιστεύει ότι διαβουλεύσεις για το κεφάλαιο ασφάλεια/ εγγυήσεις μπορούν να αρχίσουν και πριν από τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο- το έχει πει σε όλους τους τόνους και σε κάθε ευκαιρία ότι επιθυμία της είναι να συμφωνηθούν οι διάφορες πτυχές του Κυπριακού πριν από μια νέα διάσκεψη για το Κυπριακό. Δηλαδή, σε μια νέα διάσκεψη απλώς να γίνει η ανακοίνωση της συμφωνίας επίλυσης του προβλήματος (θέση Κοτζιά).

Έξι μήνες μόνον

Αξίζει να σημειωθεί πως Κύπριοι και ξένοι διπλωμάτες στη Λευκωσία εκτιμούν ότι οι συνομιλίες για το Κυπριακό έχουν καλές πιθανότητες να επαναρχίσουν και η διαδικασία να πάρει μια μικρή παράταση, το πολύ μέχρι το καλοκαίρι του 2018. Είτε θα επιτευχθεί λύση του Κυπριακού στη γραμμή Γκουτέρες/ Κραν Μοντανά, είτε θα επιχειρηθεί διευθέτηση του προβλήματος πάνω σε εντελώς άλλη βάση. Κάτι που το ξέρουν πολύ καλά και ήδη το συζητάνε κάποιοι στη Λευκωσία και καθόλου τυχαία δεν ήταν η δημόσια αναφορά του Αρχιεπισκόπου την περασμένη εβδομάδα σε λύση δύο κρατών, με το τουρκοκυπριακό κράτος να είναι εντός της ΕΕ (και αποχώρηση εποίκων). Αναφορά που την επομένη προσπάθησε να ανασκευάσει, λέγοντας ότι εννοούσε δύο κράτη εντός της ομοσπονδίας, προσθέτοντας ωστόσο ότι η προσωπική του θέση είναι ότι «η μη λύση είναι καλύτερη από μια κακή λύση». Όσο και αν δεν θέλουν να το ακούνε κάποιοι -και πολύ περισσότερο να το πιστέψουν- διάφοροι κύκλοι στη Λευκωσία (πολιτικοί, δικηγόροι, ιεράρχες, δημοσιογράφοι, επιχειρηματίες κ.ά.) εδώ και καιρό συζητούν σενάριο συμφωνημένης διχοτόμησης με το σωστό περιεχόμενο (επιστροφή εδαφών). Κοινωνός αυτών των συζητήσεων είναι και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, ο οποίος, ως γνωστόν, πολλές φορές δεν μπορεί να κρατήσει για τον εαυτό του αυτά που σκέφτεται και ακούει/ συζητά σε πολιτικοοικονομικοκοινωνικές συναναστροφές.

Σινιάλο από ΗΕ

Σημειώνεται ότι ενδεικτικό του τι σκέφτονται η διεθνής κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη (συνέχιση της προσπάθειας ή οριστικό τέλος των συνομιλιών/ τερματισμό των Καλών Υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών) θα είναι και η απόφαση που θα ληφθεί σε σχέση με την αξιολόγηση/ αναθεώρηση της ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ στην Κύπρο (UNFICYP). Κλιμάκιο εμπειρογνωμόνων επισκέφθηκε το νησί αρχές Νοεμβρίου και με επικεφαλής την ειδική αντιπρόσωπο του γ.γ. Ελίζαμπεθ Σπέχαρ εξέτασαν επί τόπου την κατάσταση, ενώ είχαν συνάντηση και με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων. Αναμένεται ότι αυτές τις μέρες η έκθεση για τη στρατηγική αναθεώρηση της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο θα υποβληθεί από τον γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προς το Συμβούλιο Ασφαλείας. Εάν οι όροι εντολής της δύναμης δεν αλλάξουν, και απλώς υπάρξει μια μικρή μείωση του αριθμού της UNFICYP, αλλά κυρίως εάν δεν κλείσει το γραφείο των Καλών Υπηρεσιών του ΟΗΕ στην Κύπρο, τότε αυτό θα εκληφθεί ως θετικό σινιάλο από τη διεθνή κοινότητα, ότι δηλαδή δίνεται παράταση στις προσπάθειες για επίτευξη μια συμφωνίας στο Κυπριακό.

ΗΠΑ στην αναμονή

Στο μεταξύ, η προχθεσινή επίσκεψη στην Κύπρο του Τζόναθαν Κόεν, αναπληρωτή υφυπουργού των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρωασιατικές υποθέσεις, υπεύθυνου για τις Κύπρο, Ελλάδα και Τουρκία, απλώς επιβεβαίωσε ότι αυτήν την περίοδο οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περιορισμένη επιρροή πάνω στην Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν και βασικά αναμένουν και αυτές το αποτέλεσμα της επικείμενης συνάντησης του Τούρκου Προέδρου με τον Έλληνα πρωθυπουργό. «Ακόμα και οι Αμερικανοί αναμένουν τα αποτελέσματα της επίσκεψης Ερντογάν στην Ελλάδα, για να βγάλουν συμπέρασμα σε σχέση με το μέλλον των συνομιλιών για το Κυπριακό», ανέφερε χαρακτηριστικά ξένος διπλωμάτης στον «Πολίτη».

Οι συνομιλίες θέλουν τον Πρόεδρό τους

Το μέγα ερώτημα είναι ποια θα είναι η επόμενη μέρα για το Κυπριακό μετά τις προεδρικές εκλογές της 4ης Φεβρουαρίου (2ος γύρος). Διπλωμάτες στη Λευκωσία θεωρούν ότι θα είναι σχεδόν αδύνατον να επαναρχίσουν οι συνομιλίες με εκλογή στην προεδρία της Δημοκρατίας του Νικόλα Παπαδόπουλου, ο οποίος έχει κύρια θέση τη λύση στη βάση των αρχών των κομμάτων του Κέντρου (ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Αλληλεγγύη, Οικολόγοι), χωρίς να προσδιορίζει το είδος της λύσης, γιατί όπως λέει, σημασία έχει το περιεχόμενο και όχι το πολιτειακό σύστημα. Και αυτό, γιατί δεν υπάρχει θέμα της εσωτερικής πτυχής του Κυπριακού που να μπορεί να συζητηθεί δίχως να έχει αποφασιστεί πρώτα η πολιτειακή δομή. Παραδείγματος χάριν, αρμοδιότητες κεντρικής κυβέρνησης (ομοσπονδιακής ή ενιαίου κράτους;), καταμερισμός εσόδων (ομοσπονδιακών ή ενιαίου κράτους;).

Προβληματισμοί, όμως, υπάρχουν και σε ό,τι αφορά και τους άλλους δύο κύριους υποψήφιους Προέδρους, Νίκο Αναστασιάδη και Σταύρο Μαλά. Για τον μεν κ. Αναστασιάδη συζητείται έντονα ότι εάν θελήσει να προχωρήσει στο Κυπριακό, αυτό θα το κάνει προς το τέλος της δεύτερής του θητείας, αλλιώς θα διευκόλυνε τη διαδικασία στο Κραν Μοντανά και δεν θα επέλεγε εκλογές. Δηλαδή, θα άφηνε τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα να παρακαθίσει σε συνομιλίες για το Κυπριακό σε επίπεδο πρωθυπουργών, όπως ήταν η επιθυμία του γ.γ. του ΟΗΕ και της ΕΕ, και δεν θα τον απέτρεπε από το να το πράξει (αν μη τι άλλο θα τεστάραμε την Τουρκία). Πλέον, δεν επιδέχεται διάψευσης το ότι ο κ. Τσίπρας ήθελε να λάβει μέρος σε συνομιλίες, σε επίπεδο πρωθυπουργών για την εξωτερική πτυχή του Κυπριακού. Ο, δε, κ. Μαλάς δηλώνει δεξιά κι αριστερά ότι σε περίπτωση εκλογής του στην προεδρία της Δημοκρατίας θα χρειαστεί περίπου δύο χρόνια για να είναι έτοιμος να επιλύσει το Κυπριακό και να προετοιμάσει/ πείσει την κοινή γνώμη για «ναι» σε ένα νέο δημοψήφισμα.

Σημειώνεται, τέλος, ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά επιμένει ότι δεν πρόκειται να εμπλακεί εκ νέου σε μια ανοικτού τέλους και αναποτελεσματική διαπραγματευτική διαδικασία. Ενώ ο γ.γ. του ΟΗΕ αναμένει από κοινού πρόσκληση/ αίτημα, δηλαδή από τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων, για επανέναρξη των συνομιλιών απ’ εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά.

*Από το θεατρικό έργο «Περιμένοντας τον Γκοντό («En attendant Godot») του Σάμιουελ Μπέκετ (1948), στο οποίο οι χαρακτήρες περιμένουν έναν άνθρωπο - την άφιξη μιας υπερβατικής φιγούρας που θα τους σώσει- η οποία δεν έρχεται ποτέ. Το έργο αποτελεί έκφραση του Θεάτρου του Παραλόγου.