Ο ρόλος του ΟΗΕ στην επίλυση συγκρούσεων και η περίπτωση της Κύπρου

"Το κυπριακό πρόβλημα είναι επιλύσιμο στη βάση του Χάρτη και των Ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών και των αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έτσι ώστε η επανενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία της Κύπρου να αποτελεί ένα κανονικό κράτος προς όφελος όλων των κατοίκων της και για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή", δήλωσε ο Πρέσβης της Κύπρου (ε.τ.) Ανδρέας Ιακωβίδης, ο οποίος μίλησε σε εκδήλωση που διοργάνωσε η δεξαμενή σκέψης Foreign Policy Association στο Χάρβαρντ Κλαμπ της Νέας Υόρκης.

Ο Πρέσβης Ανδρέας Ιακωβίδης ήταν ο κεντρικός ομιλητής στην ετήσια «Διάλεξη Μνήμης Σπύρου Βουτσινά», με την υποστήριξη της New York Community Bankcorp, μητρικής τράπεζας της Atlantic Bank, στην οποία ο αείμνηστος Ελληνοαμερικανός τραπεζίτης διετέλεσε πρόεδρος επί 10 χρόνια. Ο Joseph Ficalora, Διευθύνων Σύμβουλος της NYCB και στενός φίλος του Σπύρου Βουτσινά, παρουσίασε τον ομιλητή.

Η διάλεξη είχε τίτλο "Ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών στην επίλυση των συγκρούσεων, η περίπτωση της Κύπρου» και ο Πρέσβης Ιακωβίδης είπε ότι τα Ηνωμένα Έθνη μπορούν και έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίλυση των συγκρούσεων σχετικά με την κατάσταση στην Κύπρο.

«Το Συμβούλιο Ασφαλείας, η Γενική Συνέλευση, καθώς και ο Γενικός Γραμματέας έχουν παίξει και συνεχίζουν να παίζουν αυτό το ρόλο, καθώς το πρόβλημα προέκυψε στα τέλη του 1963 και ακόμα νωρίτερα, πριν από την ανεξαρτησία της Κύπρου. Ο ρόλος αυτός πρέπει να συνεχιστεί, τόσο όσον αφορά την ειρήνευση όσο και τη διατήρηση της ειρήνης», είπε.

Στην εκδήλωση συμμετείχαν πάνω από 120 πρόσωπα, μεταξύ των οποίων οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι της Ελλάδας και της Κύπρου στο ΟΗΕ, Πρέσβεις Μαρία Θεοφίλη και Κορνήλιος Κορνηλίου, ο Γενικός Πρόξενος της Κύπρου Πρέσβης Βασίλειος Φιλίππου, οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι του Μονακό και της Ρουμανίας και άλλα μέλη της διπλωματικής κοινότητας, η πρόεδρος της Atlantic Bank, Νάνσι Παπαϊωάννου, ακαδημαϊκοί και παράγοντες του τραπεζικού τομέα.

Ο Πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης Foreign Policy Association, Noel Lateef, ο οποίος άνοιξε την εκδήλωση, μίλησε για τον αείμνηστο Σπύρο Βουτσινά, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του οργανισμού, με τον οποίο είχε επανειλημμένα συζητήσει για την κατάσταση στην Κύπρο.

"Όσοι από εσάς γνωρίζατε τον Σπύρο, θυμάστε πώς είχε ένα ατέλειωτα αισιόδοξο πρόβλημα. Δεν πίστευε ότι υπάρχουν άλυτες συγκρούσεις. Αντίθετα, θεωρούσε ότι η καλή διπλωματία και η καλή εξωτερική πολιτική θα μπορούσαν να ξεπεράσουν ακόμα και το πιο δύσκολο αδιέξοδο».

Ο Λατίφ αποκάλεσε επίσης τον κύριο ομιλητή πρέσβη Ανδρέα Ιακωβίδη εξαιρετικό διπλωμάτη.

Τον κ. Ιακωβίδη παρουσίασε ο διευθύνων σύμβουλος της NYCB Joseph Ficalora, ο οποίος επίσης απέτισε φόρο τιμής στον πρώην πρόεδρο της Atlantic Bank και φίλο του Σπύρο Βουτσινά.

ΟΗΕ και Κύπρος

Στην ομιλία του ο Ανδρέας Ιακωβίδης έδωσε μία εκτενή εικόνα του Κυπριακού και της μακράς συμμετοχής των Ηνωμένων Εθνών στη διαπραγματευτική διαδικασία.

"Από καιρό είμαι πεπεισμένος ότι εάν εφαρμοστούν οι κανόνες του διεθνούς δικαίου, το πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε στην Κύπρο δεν θα είχε προκύψει. Και αν εφαρμοστούν τώρα, το πρόβλημα θα λυθεί ικανοποιητικά για όλους τους Κυπρίους και για την ειρήνη στην περιοχή", τόνισε ο Πρέσβης Ανδρέας Ιακωβίδης
Ο ομιλητής, ο οποίος υπηρέτησε την κυπριακή διπλωματική υπηρεσία από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, δήλωσε ότι η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έπαιξαν σημαντικό ρόλο μέσω πολλών ψηφισμάτων. Ο Γενικός Γραμματέας, ήδη από το 1964, άσκησε τις καλές του υπηρεσίες και συνεχίζει τη διαμεσολάβηση του μέσω του ψηφίσματος 186 του Σ.Α. το 1964.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα αποκάλυψη του Πρέσβη Ιακωβίδη ήταν από την έκθεση του Δρα Γκάλο Πλάζα, διαμεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών το 1964 και που υποβλήθηκε στο Σ.Α. το 1965.

«Αναφερόμενος στην τουρκική πρόταση για δημιουργία ομοσπονδίας, ο Δρ. Πλάζα έγραψε ότι" φαίνεται να απαιτεί μια υποχρεωτική μετακίνηση των ενδιαφερομένων - πολλών χιλιάδων και από τις δύο πλευρές - σε αντίθεση με όλες τις πεφωτισμένες αρχές της εποχής μας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ορίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων".

Έγραψε επίσης: "Στην πραγματικότητα, τα επιχειρήματα για τον γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων κάτω από ένα ομοσπονδιακό κυβερνητικό σύστημα δεν με έπεισαν ότι αυτός δεν θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε διχοτόμηση» και, επιπλέον, ότι ο φυσικός διαχωρισμός της μειονότητας από την πλειοψηφία θα πρέπει να θεωρείται "απελπισμένο βήμα προς τη λανθασμένη κατεύθυνση".

Ο κ. Ιακωβίδης τόνισε ότι παρόλο που ορισμένες ημι-διαμεσολαβητικές λειτουργίες παραχωρήθηκαν από το Γενικό Γραμματέας στον Ειδικό Εκπρόσωπό του για την Κύπρο το 1966 και ο τελευταίος ασκούσε τις καλές του υπηρεσίες σε αυτό το θέμα, δυστυχώς το σύστημα διαμεσολάβησης των Ηνωμένων Εθνών βάσει της παραγράφου 7 του ψηφίσματος 186 παρέμεινε αδρανές από τότε.

Ο ομιλητής επεσήμανε ότι εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας υποστήριζε σθεναρά τον Διαμεσολαβητή που διορίστηκε με βάση με το δικό του ψήφισμα και η λύση επιτυγχανόταν με βάση τις συστάσεις του που έγιναν αποδεκτές από την Κύπρο, το πρόβλημα θα είχε λυθεί δίκαια και με διάρκεια από τότε και θα είχε γλυτώσει η Κύπρος τις καταστροφικές επιπτώσεις του πραξικοπήματος και της εισβολής του 1974.

Μια άλλη παρατήρηση του πρέσβη Ανδρέα Ιακωβίδη ήταν ότι, αν η πρόταση του Γενικού Γραμματέα Ου Θαντ να παραπέμψει το ζήτημα της νομιμότητας του άρθρου 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων και, ειδικότερα, εάν παρέπεμπε το δικαίωμα της βίαιης επέμβασης στο Διεθνές Δικαστήριο για συμβουλευτική γνώμη και το ICJ διευκρίνιζε το νομικό ζήτημα, δεν θα είχαμε να αντιμετωπίσουμε τις διαφορετικές ερμηνείες που προκάλεσαν εν μέρει την αποτυχία του τελευταίου γύρου συνομιλιών στην Ελβετία.

Ο Πρέσβης Ιακωβίδης απάντησε επίσης και σε ένα ερώτημα που εγείρεται συχνά, ότι η διατύπωση των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών είναι σκοπίμως αόριστη και ότι η Τουρκία δεν υποδεικνύεται ονομαστικά.

"Υπάρχει κάποιο στοιχείο αλήθειας σε αυτό, αλλά δεν είναι σωστό όταν εξετάζονται όλοι οι παράγοντες".

Και αναφέρθηκε στη διατύπωση πολλών σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας και Γενικών Συνελεύσεων για την Κύπρο, τα οποία καταδικάζουν ρητά τις παράνομες τουρκικές πράξεις.

"Για παράδειγμα, το ψήφισμα 37/253 (1983) της Γενικής Συνέλευσης του Μαΐου 1983 (το οποίο, μεταξύ άλλων, "χαιρετίζει την πρόταση για πλήρη αποστρατιωτικοποίηση, που έκανε ο Πρόεδρος της Κύπρου (παρ. 4) στη Γενική Συνέλευση". Ζητά την άμεση αποχώρηση όλων των δυνάμεων κατοχής από την Κυπριακή Δημοκρατία" (παρ. 8). Το ίδιο ψήφισμα εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι «ένα μέρος του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας εξακολουθεί να κατέχεται από ξένες δυνάμεις» και «όλες τις μονομερείς ενέργειες για τη μεταβολή της δημογραφικής δομής της Κύπρου" και επιβεβαιώνει "την αρχή του απαράδεκτου της κατοχής και της απόκτησης εδάφους με τη βία "."

Αναφέρθηκε επίσης στα ψηφίσματα 541 (1983) και 550 (1984) του Συμβουλίου Ασφαλείας, στα οποία «το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθετεί κατηγορηματικές θέσεις σχετικά με την υποτιθέμενη μονομερή ανακήρυξη ανεξαρτησίας από τη λεγόμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», περιγράφει την ανακήρυξη «νομικά άκυρη και ζητά την απόσυρσή της". Κάλεσε επίσης όλα τα κράτη να μην αναγνωρίσουν κανένα κυπριακό κράτος εκτός της Κυπριακής Δημοκρατίας και καταδίκασε όλες τις αποσχιστικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένης της δήθεν ανταλλαγής πρέσβεων μεταξύ της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, τις οποίες κήρυξε παράνομες και άκυρες και ζητεί την άμεση απόσυρσή τους". Μέχρι σήμερα, κανένα κράτος εκτός από την Τουρκία αναγνωρίζει τη λεγόμενη "ΤΔΒΚ". "

Εχοντας υπηρετήσει στην Ουάσιγκτον ως πρέσβης της Κύπρου στις Ηνωμένες Πολιτείες για 14 χρόνια, ο Ανδρέας Ιακωβίδης έδωσε μια σύντομη επισκόπηση της πολιτικής των ΗΠΑ στο κυπριακό από το 1964 - όταν ο Πρόεδρος Τζόνσον εμπόδισε την Τουρκία από το να εισβάλει στο νησί - μέχρι σήμερα.

"Ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν προσπάθησε να βοηθήσει στην επίλυση του Κυπριακού και, σε κάποιο βαθμό, σήμερα ο Αντιπρόεδρος Πενς", ανέφερε.

Επικαλούμενος τον Richard Haas, νυν Πρόεδρο του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (Council on Foreign Relations) και Ειδικό Συντονιστή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για το Κυπριακό στις αρχές της δεκαετίας του 1980, είπε πως στο βιβλίο με τίτλο "Ατέρμονα Προβλήματα" αναφέρεται για το Κυπριακό ως "πρόβλημα οποίο χρειάζεται να τύχει διαχείρισης, αν δεν μπορεί να επιλυθεί". Μέχρι στιγμής, είπε ο κ. Ιακωβίδης, η αξιολόγησή του έχει αποδειχθεί σωστή.

"Η άποψή μου είναι ότι το κυπριακό πρόβλημα είναι επιλύσιμο, από τη στιγμή που η διαδικασία του ΟΗΕ είναι εκεί και η συνταγματική βάση είναι συμφωνημένη (όπως αναφέρθηκε προηγουμένως για το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του 1994). Αυτό που λείπει είναι η προθυμία της Τουρκίας να αποδεχτεί ότι η επανενωμένη Κύπρος θα πρέπει να είναι ένα κανονικό κράτος (με βάση τον όρο που χρησιμοποιήθηκε από τον ΓΓ κ. Γκουτέρες) απαλλαγμένο από ξένα στρατεύματα και έποικους (επί του παρόντος υπάρχουν περισσότεροι έποικοι από τους Τουρκοκύπριους στην κατεχόμενη περιοχή) εγγυήσεις και δικαιώματα βίαιης επέμβασης, που σε κάθε περίπτωση είναι ασυμβίβαστα με τους αυστηρούς κανόνες του σύγχρονου διεθνούς δικαίου. Ένα λειτουργικό κράτος το οποίο μπορεί να συνεχίσει να διαδραματίζει εντός του ΟΗΕ και της ΕΕ έναν εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή, όπως επιχειρεί με επιτυχία τα τελευταία χρόνια, παρά τους σημερινούς περιορισμούς του εξαιτίας της ξένης κατοχής. Ένα κράτος που θα ανθεί οικονομικά μέσω του τουρισμού, της ναυτιλίας και των υπηρεσιών και με τους πόρους της ΑΟΖ του, προς όφελος όλων των Κυπρίων. Είναι ένας εφικτός στόχος που αξίζει να αγωνιστούμε γι’ αυτόν».

Είπε, τέλος, ότι το κλειδί για τη λύση του προβλήματος εξακολουθεί να είναι η θέση της Άγκυρας.

«Η Τουρκία στοχεύει να καταστήσει την Κύπρο προτεκτοράτο της. Οι δηλώσεις και οι πράξεις του Προέδρου Ερντογάν (πέστε το μεγαλομανία ή επιθυμία να επιβάλει την Pax Ottomana) δεν προμηνύουν καλό. Οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες του για την κυριαρχία της Τουρκίας στην περιοχή και οι ισλαμιστικοί στόχοι του στην περιοχή είναι εμφανείς και πολύ απογοητευτικοί", κατέληξε ο Πρέσβης Α. Ιακωβίδης.