Αποκαλυπτικός ο Γκουτέρες για το βράδυ της 6ης Ιουλίου

Ανοικτή θέλει να κρατήσει την προοπτική της επανέναρξης των συνομιλιών ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, στέλνοντας όμως ξεκάθαρα μέσα από την έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας το μήνυμα πως στο Κραν Μοντανά χάθηκε μια «ιστορική ευκαιρία», καθώς οι πλευρές είχαν φτάσει πάρα πολύ κοντά σε μια στρατηγική συμφωνία για τα σημεία - κλειδιά, ιδιαίτερα σε σχέση με την ασφάλεια και τις εγγυήσεις.

Στο προσχέδιο της έκθεσης που έχει μεταβιβαστεί στις πλευρές και αναμένεται να συζητηθεί εντός της εβδομάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, και το οποίο έχει στην κατοχή του ο «Π», τεκμηριώνεται κατά συγκεκριμένο τρόπο η πρόοδος που έγινε από τις 15 Μαΐου 2015 μέχρι τις 11 Αυγούστου 2017. Όχι μόνο όσον αφορά τα καθ’ αυτά κεφάλαια της διαπραγμάτευσης, αλλά και στην προετοιμασία για εφαρμογή της λύσης σε πρακτικό και τεχνικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, ο γ.γ. του ΟΗΕ δίνει μια ματιά εκ των έσω στο πώς οι πλευρές στην Κύπρο, η ΕΕ και διεθνείς οργανισμοί εργάστηκαν ώστε να καταστεί η λύση πραγματικότητα επί του εδάφους.

Για το δείπνο της 6^ης Ιουλίου 2017 στο Κραν Μοντανά και τα όσα προηγήθηκαν, ο γ.γ. του ΟΗΕ απέφυγε να αποδώσει αδιαλλαξία σε καμία πλευρά, ενώ αναφέρθηκε σε ενδείξεις των εμπλεκομένων πως ήταν έτοιμοι να κάνουν τα απαραίτητα βήματα, χωρίς να κατονομάσει την Τουρκία. Ωστόσο, κατά το δείπνο, αναφέρει, αν και οι πλευρές ήταν πολύ κοντά σε σχέση με τη ουσία, δεν επέδειξαν την αποφασιστικότητα που έπρεπε για να αναζητήσουν κοινό έδαφος.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες αναφέρεται ακόμα σε σημεία του πλαισίου της 30^ής Ιουνίου, χωρίς ωστόσο να καταγράφει λεπτομερώς τις εισηγήσεις, ενώ κάνει αναφορά στο άτυπο έγγραφο για τον μηχανισμό εφαρμογής της λύσης, χωρίς να μπαίνει σε λεπτομέρειες για το περιεχόμενό του.

Μην κολλάτε σε λεπτομέρειες

Στα συμπεράσματα της έκθεσης, ο κ. Γκουτέρες επιμένει πως στα δύο χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ του Προέδρου Αναστασιάδη και του Τ/Κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί που καλύπτει η έκθεσή του, οι πλευρές «έφτασαν κοντά σε μια στρατηγική συναντίληψη για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις» και πως «χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία στο Κραν Μοντανά».

Καλεί τις πλευρές, τις κοινότητες και άλλους, όπως τις εγγυήτριες δυνάμεις, να συνεχίσουν την περισυλλογή και να αποφασίσουν «πότε και αν» θα ωριμάσουν οι συνθήκες για νέα διαδικασία «στο άμεσο μέλλον» με στόχο «να ολοκληρώσουν τη στρατηγική συμφωνία που διαμορφωνόταν στο Κραν Μοντανά».

Λόγω όμως της περιπλοκότητας του προβλήματος εκφράζει την άποψη πως η καλύτερη προσέγγιση το μέλλον θα είναι να αναζητηθεί «μια συμφωνία σε στρατηγικό επίπεδο» σε εναπομείναντα σημεία - κλειδιά, και μετά να ακολουθήσει η τεχνική εργασία για τις λεπτομέρειες, ούτως ώστε οι πλευρές να έχουν άμεσες διαβεβαιώσεις πως θα απαντηθούν οι ανησυχίες που τις αφορούν και να υπάρξει η ώθηση για την οικοδόμηση της λύσης.

Οι προοπτικές λύσεις θα παραμείνουν περιορισμένες, υπογράμμισε με νόημα, «αν δεν υπάρξει ισχυρότατη πολιτική βούληση, κουράγιο και αποφασιστικότητα, αμοιβαία εμπιστοσύνη και ετοιμότητα από όλες τις πλευρές να αναλάβουν προσεκτικά ρίσκα στο τελευταίο και δυσκολότερο μίλι των διαπραγματεύσεων», αλλά και να μην χάσουν χρόνο στο να προετοιμάσουν την κοινή γνώμη.

Χαμένη ευκαιρία το Σύνταγμα

Η έκθεση αφιερώνει αρκετό χώρο στην επεξήγηση της προετοιμασίας που μπορούσε να γίνει, και σε ορισμένες περιπτώσεις έγινε, σε όλο το φάσμα πριν το ενδεχόμενο εφαρμογής της λύσης. Όπως αναφέρεται, οι ηγέτες συμφώνησαν πως θα γινόταν προετοιμασία σε τέσσερις τομείς: τη συγγραφή του ομοσπονδιακού Συντάγματος, την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου στη μελλοντική τ/κ πολιτεία, τη μετάβαση της οικονομίας στη νέα κατάσταση πραγμάτων σε συνεργασία με διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς και η πρακτική προετοιμασία για την εφαρμογή της λύσης.

Η πρόοδος ωστόσο δεν ήταν εντυπωσιακή, παρά τις δυνατότητες που δόθηκαν στις πλευρές να αντλήσουν την εμπειρογνωμοσύνη και τον χρόνο που υπήρχε. Για παράδειγμα, δεν ξεκίνησαν δουλειά οι ομάδες εργασίας για σύνταξη των Συνταγμάτων. «Η μη καταγραφή των συγκλίσεων που επιτεύχθηκαν στις διαπραγματεύσεις σε ένα ενοποιημένο συνταγματικό κείμενο δημιούργησε αβεβαιότητα και δεν επέτρεψε να γίνει πλήρης προετοιμασία σε άλλα νομικά πεδία», σημειώνεται. Ούτε και η προσπάθεια προετοιμασίας της λύσης προχώρησε και η στήριξη δεν αξιοποιήθηκε, λόγω εσωτερικών καθυστερήσεων και καθώς οι πλευρές δεν ήταν συνηθισμένες να συνεργάζονται.

Μπήκαν βαθιά οι θεσμοί

Ο κ. Γκουτέρες κάνει λεπτομερείς αναφορές και στον ρόλο που έπαιξε η ΕΕ, ειδικά στο θέμα της προσαρμογής των Τ/Κ μέσω της δικοινοτικής ad hoc επιτροπής που συμφωνήθηκε στα τέλη του 2015, σημειώνοντας τις επισκέψεις Ευρωπαίων αξιωματούχων, τον ρόλο του εκπροσώπου του προέδρου της Κομισιόν και την κοινή επίσκεψη των διαπραγματευτών στις Βρυξέλλες τον Φεβρουάριο του 2016.

Ειδικά, όσον αφορά τις αποστολές των κλιμακίων της ΕΕ, ο κ. Γκουτέρες κάνει λεπτομερή αναφορά στο αντικείμενο των επαφών τους, κατά τις οποίες εξετάστηκαν θέματα τελωνείων, μετανάστευσης και συνόρων, υγειονομίας, ασφάλειας τροφίμων, συναλλάγματος, ανταγωνισμού και φορολογίας, διακίνησης αγαθών και ελέγχου της αγοράς και των κονδυλίων της ΕΕ, με αποτέλεσμα σχετική συνολική έκθεση που παρουσιάστηκε στις πλευρές τον Μάιο.

Όσον αφορά την οικονομία, υπήρξε άνευ προηγουμένου στήριξη από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Διεθνής Τράπεζα, με αίτημα των ηγετών και υπό την αιγίδα των ΗΕ. Οι τεχνοκράτες εξέτασαν εις βάθος την κατάσταση ετοιμάζοντας εκθέσεις και εκτιμήσεις για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, το μακροοικονομικό - δημοσιονομικό πλαίσιο, την κοινωνική πολιτική και τη δημόσια διοίκηση, ενώ ετοίμασαν σειρά εισηγήσεων, μεταξύ άλλων, και για τη λύση του περιουσιακού.

Ωστόσο, και εδώ δεν έγινε γρήγορη πρόοδος. «Η εργασία για τον σχεδιασμό της εφαρμογής, η οποία υποτίθεται πως θα ήταν κυρίως τεχνική υπόθεση, με την πάροδο του χρόνου πολιτικοποιήθηκε», αναφέρει ο κ. Γκουτέρες, προσθέτοντας: «Πολιτικές δυνάμεις σε κάθε κοινότητα που αντιτίθενται στη διευθέτηση αξιοποίησαν τις πολιτικές και διοικητικές τους θέσεις για να καθυστερήσουν τις προετοιμασίες».

Δεν στηρίχθηκαν οι τεχνικές

Ο κ. Γκουτέρες αναγνωρίζει και τον σημαντικό ρόλο των δικοινοτικών τεχνικών επιτροπών και τον θετικό ρόλο που κάποιες έπαιξαν, αλλά και τις χαμένες ευκαιρίες. Οι τεχνικές επιτροπές, σημειώνεται, είχαν ως επί το πλείστον περιορισμένης έκτασης αποτελέσματα μεταξύ άλλων λόγω της «έλλειψης υλικής και οργανωτικής στήριξης» αλλά και πολιτικής στήριξης καθώς οι ηγεσίες επικεντρώνονταν στις διαπραγματεύσεις.

Καταγράφεται όμως η επιτυχία των εργασιών της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, όπως και για την Παιδεία, με αναφορά στο πρόγραμμα Imagine για επαφές παιδιών και εκπαιδευτικών από τις δύο κοινότητες. «Αυτές οι πρωτοβουλίες έδειξαν ότι με την κατάλληλη στήριξη και πολιτική βούληση οι δύο κοινότητες μπορούν να εργαστούν μαζί για να εφαρμόσουν μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης», σημειώνεται.

Είναι πιο σημαντικό από ποτέ, συνεχίζει ο γ.γ., να συνεχιστεί η εργασία των τεχνικών επιτροπών «ειδικά κατά αυτή την περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας», ενώ σημειώνεται πως παρά τη πρόοδο σε ΜΟΕ, όπως η αποναρκοθέτηση, η απλοποίηση των διατυπώσεων στα οδοφράγματα και η πρόσβαση στη ΔΕΑ σε στρατιωτικούς χώρους, άλλα συμφωνημένα μέτρα έχουν μείνει πίσω.

Ιδιαίτερη προσοχή δίνει ο κ. Γκουτέρες στις αρχικές κοινές εμφανίσεις και μηνύματα των ηγετών, οι οποίες όμως μειώθηκαν όσο δυσκόλευε η διαπραγμάτευση, με τους ηγέτες να επικεντρώνονται «όλο και περισσότερο ο καθένας στην κοινότητά του». Όταν όμως οι ηγέτες απευθύνθηκαν μαζί στις κοινότητες υπήρξε «συντριπτικά θετική ανταπόκριση από το κοινό», τονίζει ο κ. Γκουτέρες, φέρνοντας ως παράδειγμα το πρωτοχρονιάτικο μήνυμα για το 2016.

Έμμεσες… αιχμές

• Οι πλευρές δεν κατάφεραν να προχωρήσουν με τη σύνταξη των Συνταγμάτων


• Η αντιπαράθεση για το Ενωτικό σπατάλησε πολύτιμο χρόνο, σημειώνει ο γ.γ. του ΟΗΕ


• Δεν εφαρμόστηκαν σημαντικά ΜΟΕ, όπως η διασύνδεση ηλεκτρικών δικτύων και τηλεφωνίας (θέματα για τα οποία η μια πλευρά φταίει την άλλη).

Αιχμές για Ε/Κ

• Ο γ.γ. τονίζει με πολλή λεπτομέρεια τη δουλειά που έγινε με τις αποστολές από την ΕΕ για την εφαρμογή του κεκτημένου από τους Τ/Κ, διαδικασία την οποία πάγωσε η ε/κ πλευρά.


• Τονίζεται η ανάγκη να συνεχιστεί το έργο των τεχνικών επιτροπών, τις οποίες η ε/κ πλευρά… έβαλε στον πάγο.

Αιχμές για Τ/Κ

• Η αναφορά σε άτομα με θέσεις εξουσίας που έβαλαν φρένο στην οικονομική προετοιμασία φωτογραφίζει και τις ενστάσεις του Σερντάρ Ντενκτάς στη διενέργεια stress tests για τις τ/κ τράπεζες.

Είδε απροθυμία για κινήσεις από την πρώτη μέρα στο Κραν Μοντανά

Τι έγινε στο δείπνο της 6^ης Ιουλίου

Καταγράφοντας τα όσα έγιναν, από τη δική του οπτική γωνία στο Κραν Μοντανά, ο Αντόνιο Γκουτέρες αποδίδει σε όλες τις πλευρές την πρόθεση εξεύρεσης αμοιβαία αποδεκτών λύσεων, «παρά τις διαφορές στις εισαγωγικές θέσεις και τη δημόσια ρητορική», χωρίς να μπαίνει στη λογική της κάθε πλευράς, η οποία τους τελευταίους λίγους μήνες αμφισβητεί πως η άλλη πλευρά είχε την όποια διάθεση να φτάσει μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

Ωστόσο, οι πλευρές φαίνεται πως δεν κατάφεραν να αντεπεξέλθουν στις προσδοκίες του γ.γ. του ΟΗΕ. Αναφερόμενος στις πρώτες μέρες της διάσκεψης και στις παράλληλες διαπραγματεύσεις σε δύο ξεχωριστά τραπέζια για τις εσωτερικές πτυχές και τις εγγυήσεις, ο κ. Γκουτέρες σημειώνει πως δεν μπόρεσε να γίνει γρήγορη πρόοδος λόγω της απροθυμίας των μερών σε ένα τραπέζι να προχωρήσουν σε συμβιβασμούς αν δεν έβλεπαν πρόοδο στο άλλο.

Για αυτό, συνέχισε, και πρότεινε στις πλευρές, παρουσιάζοντας τις απόψεις του σε μια σειρά θεμάτων (οι οποίες καθιερώθηκε να ονομάζονται πλαίσιο Γκουτέρες), να εντοπίσουν λύσεις στην ασφάλεια που να λαμβάνουν υπόψη πως το σημερινό σύστημα εγγυήσεων, και ειδικά το μονομερές δικαίωμα επέμβασης, είναι «μη βιώσιμο», καθώς και να αναζητήσουν ένα νέο σύστημα με ένα αξιόπιστο πλαίσιο παρακολούθησης της εφαρμογής – με το θέμα των στρατευμάτων να παραπέμπεται στους πρωθυπουργούς.

Ουσιαστική προσέγγιση

Κατά την επιστροφή του στο Κραν Μοντανά, την τελική ημέρα της διάσκεψης, ο κ. Γκουτέρες σημειώνει πως τα πιο ουσιώδη στοιχεία δεν είχαν συζητηθεί. Ωστόσο, στις διμερείς εμπιστευτικές συναντήσεις που είχε με τις πλευρές, αυτές παρουσίασαν «πιθανά ανοίγματα», ειδικά για ασφάλεια εγγυήσεις. Αρκετές από τις πλευρές όμως, σημειώνει χωρίς να κατονομάζει, υπογράμμιζαν κατ’ επανάληψη πως τα ανοίγματα «έπρεπε να ιδωθούν ως μέρος του συνολικού πακέτου που παρουσίασα».

Στο δείπνο, ο κ. Γκουτέρες μοιράστηκε με τα μέρη την εκτίμηση πως υπήρχε μια ευρεία συναντίληψη των παραμέτρων μιας πιθανής στρατηγικής συμφωνίας και παρουσίασε το έγγραφο με ένα πιθανό πλαίσιο παρακολούθησης της εφαρμογής. «Δυστυχώς (regrettably)», προσθέτει, ενώ τα στοιχεία του πακέτου ήταν σχεδόν κλειστά, τα μέρη δεν μπόρεσαν «να γεφυρώσουν τις εναπομείνασες διαφορές».

«Ενώ τα μέρη προσέγγιζαν το ένα το άλλο όσον αφορά την ουσία, παρέμενε χάσμα εμπιστοσύνης και αποφασιστικότητας που ήταν απαραίτητα στοιχεία για να αναζητήσουν κοινό έδαφος μέσω αμοιβαίων διευκολύνσεων», υπογραμμίζει ο κ. Γκουτέρες. Αυτή η κατάσταση τελικά τους απέτρεψε «από το να καταλήξουν στις γενικές γραμμές μιας στρατηγικής συμφωνίας που να διατρέχει όλα τα κεφάλαια και που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την τελική συμφωνία διευθέτησης»

Ως αποτέλεσμα, «δεν μπορούσε να υπάρξει συμφωνία να κληθούν οι πρωθυπουργοί» και «τα μέρη συναίνεσαν με το συμπέρασμά μου πως η διάσκεψη δεν θα είχε αποτέλεσμα και θα ήταν καλύτερο να ολοκληρωθεί».

Κι όμως, προχώρησαν

Στο τέλος της διάσκεψης του Κραν Μοντανά, και ως αποτέλεσμα συστηματικής δουλειάς δύο ετών, σημειώνει ο κ. Γκουτέρες:

• Είχε ουσιαστικά λυθεί το θέμα της αποτελεσματικής συμμετοχής των Τ/Κ


• Οι διαφωνίες που απέμεναν για την ίση μεταχείριση Τούρκων υπηκόων σε σχέση με την ελεύθερη διακίνηση προσώπων ήταν σε επίπεδο λεπτομερειών παρά αρχών


• Διαμορφωνόταν μια κατ’ αρχήν συμφωνία στο εδαφικό


• Στο περιουσιακό οι πλευρές είχαν συμφωνήσει κατ’ αρχήν για τα δύο διαφορετικά καθεστώτα περιουσιών σε εδάφη υπό αναπροσαρμογή και μη.

Τέλος, οι πλευρές «είχαν προχωρήσει σημαντικά στην ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας ασφάλειας», δεδομένου βέβαια πως θα προέκυπτε συμφωνία πρώτα στην εσωτερική πτυχή.