Κανείς ποτέ δεν νίκησε στη ρουλέτα

«… Ήταν η πιο εφιαλτική περίοδος στη ζωή μου. Υπήρχαν μέρες που εξαφανιζόταν. Δεν απαντούσε καν στις κλήσεις μου. Νόμιζα πως κάτι κακό του είχε συμβεί. Στην αρχή ήξερε καλά να μου κρύβει την αρρώστια του, τον εθισμό του. Όταν πια έμαθα, ήξερα πως όταν δεν απαντούσε βρισκόταν για ώρες σε κάποιο πρακτορείο κι έπαιζε νόμιμα και κυρίως παράνομα στοιχήματα. Από κυνοδρομίες μέχρι ποδόσφαιρο, online καζίνο και ιππόδρομο. Ό,τι έβρισκε. Έπαιζε για ώρες, το ένα στοίχημα μετά το άλλο. Κάθε φορά είχε ένα προαίσθημα ότι θα κέρδιζε. Ότι θα έβγαζε τα χαμένα. Λίγες φορές συνέβη αυτό στο κυνήγι των χαμένων χρημάτων. Κι όταν συνέβαινε, τα εύκολα κέρδη εξανεμίζονταν με μεγάλη ευκολία σαν να ήταν ψεύτικα. Έλεγε πως δεν τα χωρούσε η τσέπη του. Σαν να ’ταν βρόμικα. Με το που έπεφτε ο μισθός, όλα κι όλα 700 ευρώ, γίνονταν καπνός στο ‘χρηματιστήριο αξιών’ των πρακτορείων. Δεν ήταν μία φορά αλλά πολλές που βρήκα κουπόνια των 300 ευρώ στις τσέπες του παντελονιού του. Η αιώνια επωδός ήταν γιατί να ψάχνω τα πράγματά του. Ενίοτε γινόταν κι επιθετικός. Τα συσσωρευμένα χρέη πολλά. Χιλιάδες ευρώ που δεν μπορούσαν να εξυπηρετηθούν. Μια φορά σε μια κοινωνική υποχρέωση φύγαμε άρον-άρον γιατί στον ίδιο χώρο βρισκόταν ένας πράκτορας στον οποίο χρωστούσε. Ντρεπόταν να τον συναντήσει. Μια άλλη φορά είχαν χαθεί από το πορτοφόλι φιλοξενούμενών μας στο σπίτι χρήματα. Όταν κατάλαβα, μου ήρθε ο ουρανός σφοντύλι. Δεν ξέραμε Κυριακές ή γιορτές. Εκτός του ότι ήταν πάντα άφραγκος, πάντα γινόταν κάτι, ένας καβγάς, μια αφορμή για να φύγει απ’ το σπίτι. Καβγάδες χωρίς αιτία για να βρει τρόπο να γλιστρήσει στο πρακτορείο. Μια φορά ήταν οι μέρες των Χριστουγέννων. Έλειπε για ώρες. Αργά το απόγευμα απάντησε επιτέλους στις κλήσεις μου. Ήταν κάπου σε άθλια κατάσταση. «Κλείνω κι έρχομαι», του λέω. «Σας έχω βαρεθεί όλους, αφήστε με ήσυχο» ήταν η απάντηση. Όλοι οι άλλοι είχαν ευθύνη εκτός από αυτόν. Σε δέκα λεπτά ήμουν εκεί. Σχεδόν σερνόταν. Κρατούσε ένα μπουκάλι με ουίσκι μισογεμάτο κι έπινε. Κάποια στιγμή έπεσε ξερός κι έβαλε τα κλάματα. Είχε εξαργυρώσει παράνομα την επιταγή κάποιου συναδέλφου του, 500 ευρώ, και είχε παίξει τα χρήματα στον τζόγο. Ο φόβος του ήταν πως θα μαθευόταν και θα έχανε τη δουλειά του. «Μπορεί να με απολύσουν αν δεν παραιτηθώ. Ρεζίλι των σκυλιών θα γίνω». Τελικά τα πλήρωσα εγώ και ηρέμησε. Έγινε καλά μέχρι την επόμενη φορά που θα έπεφτε θύμα της παρόρμησής του και θα με έριχνε κι εμένα στο ίδιο βάραθρο»…

Όταν βουλιάξεις, τι;

Ήταν η ανώνυμη μαρτυρία, στον «Π», της πρώην συζύγου ενός ατόμου εθισμένου στον τζόγο. Τέτοιες ιστορίες ανθρώπων που έκαναν την τύχη εξάρτηση και χαράμισαν τη ζωή τους και τη ζωή των ανθρώπων γύρω τους, πολλές. Κανένας απ’ αυτούς δεν νίκησε το σύστημα και κανένας δεν έγινε πλούσιος από τον παθολογικό τζόγο.

Σίγουρα στον κόσμο που ζούμε η προσδοκία του εύκολου κέρδους, η ανάγκη της ανόδου του κοινωνικού στάτους, η αναζήτηση οδού διαφυγής από την πλήξη και τη βαρεμάρα, η ικανοποίηση της επιθυμίας για συγκινήσεις, αλλά και η ευκολία μέχρι σήμερα λόγω ανεπαρκούς ρύθμισης να παίζει κανείς στοίχημα ανεξέλεγκτα, μπορούν να μας μετατρέπουν σε υποχείρια, εάν δεν έχουμε αξίες και ισχυρές αντιστάσεις που να ενεργοποιήσουν τη δύναμη ώστε να πούμε όχι στις εξαρτήσεις.

Ακόμη όμως και να κινδυνεύει κανείς να βουλιάξει απ’ την εξάρτηση, υπάρχει πάντα η ελπίδα να γυρίσει ο τροχός. Υπάρχουν και τέτοια παραδείγματα ανθρώπων που ξαναγεννήθηκαν κάνοντας σκληρή δουλειά για δύο ολόκληρα χρόνια ακολουθώντας το θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης από την παθολογική ενασχόληση με τον τζόγο. Ένα πρόγραμμα που προσφέρεται στην Κύπρο από τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας μέσω του Κέντρου Πολλαπλής Παρέμβασης.

Μίλησαν στον «Π» η Μαρία Εξαδάκτυλου, επιστημονική συντονίστρια του κέντρου και κλινική ψυχολόγος, καθώς επίσης ο Παύλος Μεττής, νοσηλευτής ψυχικής υγείας. Και οι δύο με ειδίκευση στις εξαρτήσεις.

Πόσοι ζητούν βοήθεια

Για να δώσεις λύσεις σε ένα πρόβλημα, όπως το οξύ κοινωνικό πρόβλημα του τζόγου, θα πρέπει να έχεις στοιχεία τα οποία να δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Στην Κύπρο δυστυχώς μια τέτοια μελέτη δεν έχει ακόμα γίνει. Προγραμματίζεται προσεχώς από την Εθνική Αρχή Στοιχημάτων, όπως μας είπε η πρόεδρός της Ιωάννα Φιάκκου, και θα αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση.

Παρόλα αυτά το πρόγραμμα απεξάρτησης από τον τζόγο λειτουργεί από το 1999, κατά τα τρία πρώτα χρόνια πιλοτικά, κι από το 2002 βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Η κ. Εξαδάκτυλου σημειώνει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια αυξητική τάση των εξαρτημένων από τον τζόγο ατόμων που αναζητούν βοήθεια. Κάτι που φαίνεται κι από τα στατιστικά.

Το 2013 και το 2014 απευθύνθηκαν στο κέντρο γύρω στα 80 άτομα κάθε χρονιά. Ένας αριθμός που αφορά και τους συμμάχους μέλη της οικογένειάς τους, συνήθως τον ή τη σύζυγο, οι οποίοι βρίσκονται σε παράλληλη θεραπεία. Το 2014 ο αριθμός αυξήθηκε στους 95 και το 2016 βρίσκονταν σε θεραπεία 110 άτομα, αριθμός που όπως φαίνεται ήδη από τις συμμετοχές θα είναι αυξημένος το 2017.

Ανά πάσα στιγμή στον κύκλο του προγράμματος της θεραπείας βρίσκονται γύρω στα 40-45 άτομα.

Οι γυναίκες στην Κύπρο είναι συνήθως εξαρτημένες από το καζίνο και το online στοίχημα

«Έρχονται νωρίτερα»

«Αυτό που βλέπουμε με ικανοποίηση είναι να πέφτει ο μέσος ηλικιακός όρος των ατόμων που απευθύνεται κοντά μας για συμμετοχή στο πρόγραμμα. Πλέον είναι άτομα μεταξύ 35-40 ετών, τα οποία δεν είναι πλήρως εξαθλιωμένα στη ζωή τους λόγω του τζόγου».

Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας στο δεύτερο στάδιο της εξάρτησης, αν κάποιος από το περιβάλλον αναγνωρίσει τα σημάδια, προλαβαίνει να σώσει σχέσεις, είτε ενδοοικογενειακές, είτε εργασιακές, είτε κοινωνικές ή ακόμα και να σώσει ένα άτομο από τη φυλάκιση», σημειώνει η κ. Εξαδάκτυλου, για να προσθέσει ο Παύλος πως συχνά παρατηρείται το φαινόμενο άτομα που είναι εθισμένα στον τζόγο και τα οποία διαχειρίζονται χρήματα εκ της επαγγελματικής τους θέσεως να κάνουν καταχρήσεις.

Οι δε περιουσίες που χάνονται στον τζόγο είναι τεράστιες, όπως και τα χρέη. Ο ίδιος θυμάται πως το μεγαλύτερο ποσό που άκουσε από παίχτη να έχει στοιχηματίσει σε ένα μόνο παιγνίδι ήταν οι 150 χιλιάδες ευρώ!

Σύμφωνα με τη Μαρία Εξαδάκτυλου και τον Παύλο Μεττή, οι παθολογικοί παίχτες έχουν έντονα τα στοιχεία ψυχαναγκασμού. Έχουν συνέχεια στο μυαλό τους το νικητήριο σύστημα. Παίζουν και ξαναπαίζουν για να προλάβουν την επόμενη κλήρωση, μπορεί να κάθονται σε συγκεκριμένη θέση ή να φοράνε συγκεκριμένα ρούχα γιατί έτσι πιστεύουν θα γυρίσει η τύχη τους. Αυτές τις βασανιστικές σκέψεις τις κουβαλούν πιστεύοντας ότι θα νικήσουν το σύστημα. Όμως το σύστημα κανείς δεν το έχει νικήσει...

Το προφίλ του παίχτη

Όπως μας λένε οι συνομιλητές μας, το 90% των ατόμων που απευθύνονται για απεξάρτηση από τον τζόγο είναι άντρες. Το 95% είναι Κύπριοι και οι υπόλοιποι εξ Ελλάδος. Πρόκειται για άτομα ανώτερης μόρφωσης οι περισσότεροι και με σταθερή εργασία.

Όπως μας λέει ο Παύλος, οι τρεις κυριότερες μορφές εθισμού για τους άνδρες είναι στα ποδοσφαιρικά στοιχήματα, στον ιππόδρομο και στο ΚΙΝΟ. Η χαρτοπαιξία μειώθηκε σημαντικά καθώς λιγοστεύουν με την πάροδο του χρόνου οι χαρτοπαιχτικές λέσχες.

Οι γυναίκες παίζουν συνήθως σε καζίνο και online στοίχημα. «Το online στοίχημα ποδοσφαίρου σκοράρει πολύ ψηλά στην εξάρτηση… Οι περισσότεροι εθισμένοι νέοι που βλέπουμε μεταξύ 35-40 ετών δεν πάνε στα πρακτορεία, δεν λείπουν από το σπίτι τους, αλλά παίζουν πολύ».

Κληρονομικότητα;

Σε αντίθεση με τις γυναίκες, η ενασχόληση των οποίων με το στοίχημα ξεκινά στην ενήλικη ζωή τους και κάτω από δύσκολες συνθήκες και γεγονότα που μπορεί να σχετίζονται με την αβεβαιότητά τους για το μέλλον, στους άντρες ξεκινά από την εφηβική ηλικία και αργότερα καταλήγει σε εξάρτηση.

Στο ερώτημα κατά πόσο ο τζόγος είναι κληρονομικός, η κ. Εξαδάκτυλου απαντά θετικά, όχι από άποψης βεβαίως γονιδιακής κληρονομικότητας αλλά από άποψης περιβάλλοντος. «Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα σπίτι όπου ο πατέρας παίζει όλη μέρα στοιχήματα, είναι σε μεγαλύτερη επικινδυνότητα να αναπτύξει μια παθολογική εξάρτηση από τον τζόγο στη διάρκεια της ζωής του».

Ένα άλλο πράγμα που παρατηρείται είναι πως μετά από μεγάλα αθλητικά γεγονότα που συνδέονται με το στοίχημα -περίοδοι που ονομάζονται υψηλού κινδύνου- τα αιτήματα για συμμετοχή στο πρόγραμμα απεξάρτησης αυξάνονται.

Πού να ζητήσεις βοήθεια

Κατ' αρχάς το θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης από τον παθολογικό τζόγο απευθύνεται σε άτομα άνω των 22 ετών. Για παροχή βοήθειας σε άτομα μικρότερης ηλικίας θα πρέπει κανείς να απευθύνεται στο Κέντρο Συμβουλευτικής Περσέας, το οποίο επίσης υπάγεται στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Οι τηλεφωνικές γραμμές που απαντούν στο αίτημα παροχής βοήθειας σε εξαρτημένα άτομα από τον τζόγο είναι: 1444 και 1454. Εκτός ωρών εργασίας μπορεί κάποιος να αφήσει μήνυμα.

Απαιτείται πάντοτε η ενεργοποίηση του ίδιου του εξαρτημένου ατόμου, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν είναι σημαντική η κινητοποίηση από τους οικείους του. Και η δέσμευσή του ότι θα παραμείνει πιστός στους κανόνες της θεραπείας. Ένας από αυτούς είναι πως δεν θα διαχειρίζονται οι ίδιοι τα χρήματά τους μέχρι να γίνουν ξανά ικανοί να το πράξουν και ένας άλλος είναι πως δεν θα στοιχηματίσουν ξανά στη ζωή τους.

«Από τη στιγμή που κάποιος θα υπάρξει παθολογικός παίχτης, δεν θα σταματήσει να είναι. Για αυτό δεν μπορεί να παίξει ούτε λίγο ούτε πολύ, γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να επιστρέψει πίσω», σχολιάζει η κ. Εξαδάκτυλου.

Η γκάμα των παρεμβάσεων είναι μεγάλη και η θεραπεία εντατική. Στην αρχή σε προσωπικό επίπεδο, εξειδικευμένη, και εάν όλα πάνε καλά σύντομα το άτομο μπαίνει στο ομαδικό πρόγραμμα της θεραπείας το οποίο διαρκεί δύο χρόνια και απαιτεί την παρουσία του στον θεραπευτικό κύκλο μία φορά την εβδομάδα. Σύμφωνα με τους ειδικούς η δύναμη της ομάδας είναι μεγάλη και βοηθά τα άτομα να κρατηθούν στο πρόγραμμα.

Η φυσιολογική ζωή

«Κάποιος φεύγοντας από το πρόγραμμα θα πρέπει να έχει κάνει εκείνες τις αλλαγές στη ζωή του και υπάρχει μια άλλη στάση ζωής που τον βοηθά να μείνει 'καθαρός', και η λειτουργικότητα της εξάρτησης έχει μειωθεί σημαντικά».

Υποτροπές υπάρχουν, σημειώνει η κ. Εξαδάκτυλου, και συνδέονται συνήθως με δυσάρεστα και δύσκολα γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου. Αλλά ακόμα και να συμβεί, στις πλείστες περιπτώσεις τα άτομα επιστρέφουν στο πρόγραμμα μέχρι να καταφέρουν να μπουν ξανά στους φυσιολογικούς ρυθμούς της ζωής τους.

«Όταν απεξαρτηθούν, αυτό που μας λένε είναι πόσο βελτιώνονται οι σχέσεις τους. Ζουν με τις οικογένειές τους πράγματα που δεν τα έζησαν ποτέ. Το να πάνε να πιουν έναν καφέ με έναν φίλο τους ήταν κάτι πρωτόγνωρο. Βρίσκουν πλέον συγκίνηση σε αυτά τα καθημερινά και απλά, που ξέχασαν πώς ήταν γιατί όλη η ζωή τους ήταν μέσα στα πρακτορεία και μέσα στα καζίνο».

Εθνική Αρχή Στοιχημάτων: Η ρύθμιση και η πρόληψη

Τον δικό της μεγάλο αγώνα κατά του παράνομου στοιχήματος, αλλά και της ενημέρωσης των πολιτών για τον υπεύθυνο στοιχηματισμό, δίνει τον τελευταίο ενάμισι χρόνο η Εθνική Αρχή Στοιχημάτων.

Η Ιωάννα Φιάκκου, πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Στοιχημάτων, μιλώντας στον «Π» τόνισε ότι καταβάλλεται προσπάθεια για να τεθεί η ρύθμιση του στοιχήματος σε ορθές βάσεις, με τα πρώτα αποτελέσματα να είναι εμφανή. Ρόλος της Αρχής η αδειοδότηση και ο έλεγχος των 600 περίπου, αδειοδοτημένων πλέον, υποστατικών σε παγκύπρια βάση, αλλά και ο έλεγχος των υπηρεσιών διαδικτυακού στοιχήματος Κλάσης Β. Στο διαδικτυακό στοίχημα έχουν εκδοθεί οκτώ άδειες κι όπως μας εξηγεί η κ. Φιάκκου, οι εταιρείες οι οποίες δεν κατέχουν άδεια από την Εθνική Αρχή Στοιχημάτων ή/και παρέχουν παράνομες υπηρεσίες, τίθενται σε λίστα φραγής. Η λίστα φραγής ανανεώνεται κάθε Δευτέρα και αποστέλλεται σε όλους τους παρόχους υπηρεσιών διαδικτύου, οι οποίοι υποχρεούνται εντός 72 ωρών να θέσουν σε φραγή τις εν λόγω ιστοσελίδες.

Η επιμόρφωση πρακτόρων

Δεύτερος μεγάλος στόχος μετά την αδειοδότηση είναι η επιμόρφωση των αντιπροσώπων στα πρακτορεία. Αυτό τον μήνα η Αρχή πραγματοποιεί σεμινάρια επιμόρφωσης των εξουσιοδοτημένων αντιπροσώπων ανά επαρχία, με σκοπό την ενημέρωση και εκπαίδευσή τους για τον νόμο.

Μεταξύ άλλων, προετοιμάζει την εφαρμογή επιτόπιας εποπτείας στα αδειοδοτημένα υποστατικά, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ορθή εφαρμογή των προνοιών του νόμου και των όρων έκδοσης των σχετικών αδειών, όπως μας έχει αναφέρει η πρόεδρος.

Υπεύθυνο στοίχημα

Ταυτόχρονα, η Αρχή, κατανοώντας τις αρνητικές συνέπειες που επιφέρει ο εθισμός στο στοίχημα και τα τυχερά παιχνίδια στην κοινωνία, προχώρησε στην ανάπτυξη στρατηγικής για την πρόληψη, αντιμετώπιση και καταπολέμηση των εξαρτητικών συμπεριφορών και της παθολογικής ενασχόλησης με τα τυχερά παιχνίδια.

Κύριο μέλημά της, σύμφωνα με την κ. Φιάκκου, η προστασία του κοινού και η καλλιέργεια κουλτούρας ασφαλούς στοιχηματισμού, έτσι ώστε να αποτρέπεται ο εθισμός και να διατηρείται σε σχετικά χαμηλά ποσοστά. Σε πρώτο στάδιο προχώρησε στη δημιουργία της ιστοσελίδας www.responsiblegaming.gov.cy την οποία μπορεί κανείς να επισκεφθεί. Σε αυτήν θα βρει μεταξύ άλλων εργαλεία για να μετρήσει τον εθισμό του στον τζόγο.

«Με την αποτελεσματική ρύθμιση της αγοράς, με τη σωστή κατάρτιση και εκπαίδευση των εξουσιοδοτημένων αντιπροσώπων και υπεύθυνων προσώπων παροχής υπηρεσιών στοιχήματος, με τη μείωση του παράνομου στοιχήματος, καθώς επίσης με την ενημέρωση του κοινού, ώστε να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα αυτοπροστασίας, θεωρούμε ότι σε μακροχρόνιο ορίζοντα θα καταστεί εφικτή η μείωση του εθισμού. Προς επίτευξη του εν λόγω σκοπού και στόχου, είναι σε εξέλιξη μελέτη για εισαγωγή και εφαρμογή νέων καινοτόμων μεθόδων για χρήση, τόσο από τους αποδέκτες, όσο και από τους παίκτες», καταλήγει η κ. Φιάκκου.