Όλη η αλήθεια για τις συνομιλίες

Τα Ηνωμένα Έθνη είναι πολύ ενοχλημένα από τον τρόπο που εξελίσσονται οι συνομιλίες στο Κυπριακό και από τη συμπεριφορά των δύο κοινοτήτων, γι' αυτό και έχουν αρχίσει την προεργασία για την ετοιμασία σχετικής έκθεσης που θα αφορά τις διαπραγματεύσεις και το τι ακριβώς έγινε -ποιος ευθύνεται και γιατί, για κάθε σημείο αδιεξόδου που προέκυψε- στη διαδικασία. Οι δυο ηγέτες, Νίκος Αναστασιάδης και Μουσταφά Ακιντζί, κατά τη συνάντησή τους της περασμένης Πέμπτης, 20 Απριλίου, της πρώτης από τις τέσσερις που έχουν μεταξύ τους συμφωνήσει για την παρούσα φάση των διαπραγματεύσεων, δεν μπήκαν σε βάθος στα θέματα που αποτελούν αυτή τη στιγμή αγκάθια στη διαδικασία (τέσσερις ελευθερίες, αποτελεσματική συμμετοχή), αλλά περιορίστηκαν στην επιδερμική ανταλλαγή απόψεων. Από τη μια, τα Ηνωμένα Έθνη προσπαθούν να ερμηνεύσουν γιατί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δαιμονοποιεί το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών τη στιγμή που γνωρίζει ότι η ΕΕ έχει διαφορετική προσέγγιση -απ’ ό,τι παρουσιάζεται από κυβερνητικής πλευράς- στο θέμα, και, από την άλλη, γιατί η τουρκοκυπριακή πλευρά αλλάζει συνεχώς τις απαιτήσεις της.

Δυσαρέσκεια Βρυξελλών

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Πολίτη», μετά τις επισκέψεις στις Βρυξέλλες του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και του Ελληνοκύπριου διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη, με στόχο την ενημέρωση ανώτατων Ευρωπαίων αξιωματούχων για τις νέες τουρκικές απαιτήσεις (τέσσερις ελευθερίες, αποτελεσματική συμμετοχή), ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και η ύπατη εκπρόσωπος Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι εξέφρασαν τη μεγάλη τους δυσαρέσκεια για τον καθόλου αντικειμενικό τρόπο που η ελληνοκυπριακή πλευρά παρουσίασε τις θέσεις της επί των επίμαχων ζητημάτων. Ήθελαν, μάλιστα, να εκδώσουν σχετική ανακοίνωση -κάτι που αποτράπηκε την τελευταία στιγμή-, ενώ προειδοποιήθηκε η δική μας πλευρά να σταματήσει να ζητά γραπτή απάντηση επί του θέματος των τεσσάρων ελευθεριών, διότι «δεν θα μας αρέσει καθόλου η απάντηση».

Non paper

Δυο διαφορετικές πηγές, που είναι σε θέση να γνωρίζουν πολύ καλά τι ακριβώς συμβαίνει, επιμένουν ότι έχει ετοιμασθεί ανεπίσημο έγγραφο (non papep) από τη νομική υπηρεσία της Κομισιόν, το οποίο είναι υπ' όψιν του Προέδρου Αναστασιάδη, και στο οποίο αναφέρεται ότι αυτό που ενδιαφέρει την ΕΕ είναι ότι δεν θα υπάρχει ποσόστωση ή παρέκκλιση αναφορικά με τη διακίνηση Ελλήνων υπηκόων στην Κύπρο. Ότι δηλαδή θα συνεχίσει η ελεύθερη ροή Ευρωπαίων πολιτών -συμπεριλαμβανομένων και Ελλήνων- στο νησί. Εάν θα υπάρξει προσαρμογή/συσχέτιση της έλευσης Τούρκων εργαζομένων στο νησί, με βάση του πόσοι Έλληνες υπήκοοι θα έρχονται στην Κύπρο για εργασία, αυτό δεν θεωρεί η ΕΕ ότι παραβιάζει το ευρωπαϊκό κεκτημένο, αλλά ότι είναι «εσωτερική διευθέτηση» παρόμοια με αυτήν που έκανε η Πορτογαλία για τους Βραζιλιάνους πολίτες και η Σουηδία για τους Νορβηγούς.

Ο καθένας τα δικά του

Επίσης, τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έχει μπει πλέον στη λογική των προεδρικών εκλογών και δεν είναι επικεντρωμένος στις διαπραγματεύσεις, ενώ ο κ. Ακιντζί δεν έχει αποκρυσταλλωμένη άποψη επί των θεμάτων που θέτει, ίσως λόγω των εξελίξεων στην Τουρκία. Η τουρκική πλευρά θέλει να επαναδιαπραγματευτεί το 4:1 στη διακίνηση εργατών (ήδη μιλά για 1:1 ή και για 2:1 σε κάποιες περιπτώσεις) και την ημερομηνία από την οποία θα αρχίσει να εφαρμόζεται η σχετική συμφωνία, καθώς και ποιοι Έλληνες και Τούρκοι υπήκοοι θα μετρήσουν στο ποσοστό: οι νέοι που θα έρθουν στο νησί από την πρώτη ημέρα της λύσης και μετά ή και αυτοί που ήδη βρίσκονται στην Κύπρο. Υπάρχει η εκτίμηση ότι βασικά η τουρκική πλευρά ζητά μεταβατική περίοδο για τους εποίκους, ώστε να γίνει ομαλά η προσαρμογή στους συμφωνημένους αριθμούς/ποσοστώσεις. Πάντως, στις συναντήσεις των διαπραγματευτών, Ανδρέα Μαυρογιάννη και Οζντίλ Ναμί, που προηγήθηκαν της τελευταίας συνάντησης των δύο ηγετών, ήταν εμφανής η προσπάθεια της τουρκοκυπριακής πλευράς να κατεβάσει τους τόνους στο ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής και να απαλύνει τις εντυπώσεις στο θέμα των τεσσάρων ελευθεριών, αλλάζοντας την ορολογία σε ίση/ισότιμη μεταχείριση Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων.

Αυτό θέλει ο Γκουτέρες

Σε ό,τι αφορά τη Γενεύη, τα Ηνωμένα Έθνη καταγράφουν/αναγνωρίζουν το πρόβλημα που δημιούργησε η θέση την οποία προέβαλε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου για τις τέσσερις ελευθερίες -το έθεσε γενικά, χωρίς να επεκταθεί σε λεπτομέρειες- αλλά θεωρούν ότι δεν είναι γι' αυτόν τον λόγο που διεκόπησαν εκείνες οι συνομιλίες, αλλά επειδή δεν είχαν επιλυθεί ή δεν είχαν φθάσει σε ακτίνα συμφωνίας τα γνωστά θέματα που άπτονται της εσωτερικής πτυχής του Κυπριακού. Ευθύνες επιρρίπτουν και στην όλη συμπεριφορά του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκου Κοτζιά. Η τουρκική πλευρά αναβάθμισε το θέμα των τεσσάρων ελευθεριών στις συναντήσεις του Μοντ Πελεράν που ακολούθησαν τη διάσκεψη της Γενεύης. Επιπλέον, σημειώνεται ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης γνωρίζει τις απόψεις του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες για το πώς πρέπει να συνεχιστούν οι συνομιλίες από δω και πέρα. Στην τελευταία τους συνάντηση, ο κ. Γκουτέρες στάθηκε στην πακετοποίηση των θεμάτων, με τη συμφωνία ότι στο τέλος δεν θα θεωρηθεί ότι υπάρχει οποιαδήποτε σύγκλιση, εάν δεν υπάρξει θετική κατάληξη σε όλες ανεξαιρέτως τις πτυχές των θεμάτων. Μέχρι στιγμής, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν έχει δώσει τη συγκατάθεσή του για πακετοποίηση των θεμάτων.

Δεν υπογράφει τον νόμο!

Τέλος, το κερασάκι στην τούρτα αφορά τον νόμο που ψήφισε πρόσφατα η Βουλή για τις σχολικές επετείους/εορτές. Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Πολίτης», ο Πρόεδρος ζήτησε τη γνώμη του γενικού εισαγγελέα αναφορικά με τη συνταγματικότητα τού εν λόγω νόμου, που προέκυψε έπειτα από σχετική πρόταση νόμου του ΔΗΣΥ προς διόρθωση της τροπολογίας ΕΛΑΜ, για ολιγόλεπτη αναφορά στις σχολικές αίθουσες για το ενωτικό δημοψήφισμα – τροπολογία που προκάλεσε σφοδρή αντίδραση της τουρκοκυπριακής κοινότητας και κρίση στις συνομιλίες. Σύμφωνα με τον γενικό εισαγγελέα υπάρχει πρόβλημα στον νόμο, στο σημείο όπου γίνεται αναφορά για έκδοση σχετικής εγκυκλίου από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, κατόπιν διαβούλευσης με την Επιτροπή Παιδείας και Πολιτισμού της Βουλής των Αντιπροσώπων. Δημοκρατικό Κόμμα και Κίνημα Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ είχαν καλέσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να διαφυλάξει τη συνταγματική τάξη και να αναπέμψει τον νόμο που υπερψήφισαν ο Δημοκρατικός Συναγερμός και το ΑΚΕΛ. ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ υποστηρίζουν ότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός διότι, όπως σημειώνουν, μετά τη διάλυση της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης το 1965, και με βάση το Σύνταγμα, η Βουλή είχε το συνταγματικό δικαίωμα να παίρνει αυτές τις αποφάσεις. Και αυτή η αρμοδιότητα δεν μπορεί να παραχωρηθεί στην εκτελεστική εξουσία, χωρίς τροποποίηση του Συντάγματος. Επί τούτου ζητούσαν γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας πριν από την ψήφιση της σχετικής πρότασης νόμου. Ο γενικός εισαγγελέας είχε απαντήσει τότε ότι δεν είναι νομικός σύμβουλος του Κοινοβουλίου, δηλαδή της νομοθετικής εξουσίας, αλλά της εκτελεστικής. Συγκεκριμένα, σε απαντητική επιστολή του, ημερομηνίας 4/4/2017, προς τον πρόεδρο της Βουλής, σχετικά με τη συνταγματικότητα της πρότασης του ΔΗΣΥ για τις σχολικές επετείους/γιορτές, ο κ. Κληρίδης είχε αποφασίσει ότι δεν θα ήταν ορθό να προβεί σε επίσημη γνωμάτευση για την πρόταση νόμου του ΔΗΣΥ, παρά το γεγονός, όπως είχε επισημάνει, ότι με την εν λόγω πρόταση νόμου εμπλέκονται και χρήζουν προσεκτικής μελέτης ποικίλα θέματα. Σημειώνεται πως ο νόμος δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, διότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει ακόμα υπογράψει τον νόμο. Και ούτε δείχνει να έχει διάθεση να τον υπογράψει (δεν θα τον κάνει αναπομπή, μάλλον παραπομπή στο Ανώτατο Δικαστήριο).

4 Ελευθερίες και Αποτελεσματική Συμμετοχή

Στο πλαίσιο της καταγραφής, από τα Ηνωμένα Έθνη, του ιστορικού εκείνων των διαφωνιών μεταξύ των δύο κοινοτήτων, που οδηγούν τις συνομιλίες σε αδιέξοδο/κατάρρευση, σε ό,τι αφορά τις λεγόμενες τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ, γίνεται αποδεχτή η εξής εκδοχή: Τέλη του 2009 - αρχές του 2010, οι τότε ηγέτες των δύο κοινοτήτων, Δημήτρης Χριστόφιας και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, ξεκίνησαν να συζητούν το θέμα των τριών βασικών ελευθεριών που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα (είναι κάτι διαφορετικό από τις τέσσερις ελευθερίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης), δηλαδή τις τρεις εσωτερικές ελευθερίες: ελεύθερη διακίνηση, εγκατάσταση, απόκτηση περιουσίας. Οι Τουρκοκύπριοι ζήτησαν εφαρμογή της αρχής της διζωνικότητας, που είχε ήδη συμφωνηθεί επί Μακαρίου - Ντενκτάς και η οποία λέει ότι η κάθε κοινότητα θα διοικεί την αντίστοιχη συνιστώσα πολιτεία, και επομένως εάν εφαρμοστούν οι τρεις βασικές ελευθερίες, υπάρχει ο κίνδυνος κάποια στιγμή οι Ελληνοκύπριοι να καταστούν πλειοψηφία στην τουρκοκυπριακή περιοχή και στο τέλος οι Ελληνοκύπριοι να διοικούν και τις δυο περιοχές. Η αντιπρόταση της ελληνοκυπριακής πλευράς ήταν να μην υπάρχει περιορισμός στις τρεις βασικές ελευθερίες και το θέμα της διζωνικότητας να ρυθμίζεται με οροφή στον τρόπο άσκησης των πολιτικών δικαιωμάτων. Δηλαδή, εάν οι Ελληνοκύπριοι υπερβούν ένα ποσοστό που θα συμφωνηθεί (περίπου το 1/3 των Τουρκοκυπρίων της τουρκοκυπριακής συνιστώσας πολιτείας), τότε εκείνοι που θα ξεπερνούν το όριο θα ασκούν το δικαίωμα τού εκλέγειν και εκλέγεσθαι πάνω σε κοινοτική βάση, ως ετεροδημότες. Η τουρκοκυπριακή πλευρά για να συμφωνήσει στις τρεις βασικές ελευθερίες ζήτησε ίση μεταχείριση Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων, κάτι που έβαλε στο τραπέζι των συζητήσεων τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ, διότι η Ελλάδα ήταν -και είναι- μέλος της ΕΕ, ενώ η Τουρκία όχι. Οι τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ (ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, υπηρεσιών, κεφαλαίων και προσώπων) είναι διασυνοριακές και όχι εσωτερικές. Τις τρεις πρώτες ευρωπαϊκές ελευθερίες καλύπτει, ώς ένα βαθμό, η συμφωνία τελωνειακής ένωσης ΕΕ με την Τουρκία, ενώ στην 4η, αυτής της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων, περιλαμβάνεται και μια πτυχή των τριών βασικών ελευθεριών, αυτή της ελεύθερης διακίνησης προσώπων. Η ελεύθερη διακίνηση προσώπων μέσα στα πλαίσια των τεσσάρων ελευθεριών της ΕΕ, συνεπάγεται και διαμονή, γι' αυτό και η ελληνοκυπριακή πλευρά θυμήθηκε σχετική πρόνοια στη Συνθήκη Εγκαθίδρυσης του 1960, σύμφωνα με την οποία η πολιτογράφηση, δηλαδή η παραχώρηση κυπριακής ιθαγένειας σε Έλληνες και Τούρκους υπηκόους, ρυθμίζεται από την πληθυσμιακή αναλογία 4:1 (προς αποφυγήν πληθυσμιακής αλλοίωσης μέσω των πολιτογραφήσεων). Επειδή το 1960 δεν υπήρχαν οι τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ, ενώ το 2010 -που διεξήχθη αυτή η συζήτηση- η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν κράτος μέλος της ΕΕ, υπήρχε η ανησυχία ότι θα πλημμυρίσει η Κύπρος από Τούρκους υπηκόους. Γι' αυτό και η ελληνοκυπριακή πλευρά ζήτησε επέκταση της πληθυσμιακής αναλογίας, δηλαδή το 4:1 να καλύτπει και τη διαμονή και όχι μόνον την πολιτογράφηση. Αυτό σημαίνει ότι οι Τούρκοι υπήκοοι που θα έρχονται στην Κύπρο για να εργασθούν σε εργοδότη ή να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση κλ.π., να είναι σε αναλογία 4:1 με τους Έλληνες υπηκόους (για τους Ελλαδίτες είναι ελεύθερη η έλευσή τους στην Κύπρο, διότι είναι Ευρωπαίοι πολίτες, άρα δεν μπορεί να μπει κανένας περιορισμός γι' αυτούς). Έτσι προέκυψε η σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ για το θέμα, η οποία περιλαμβάνει και κάποιες ρυθμίσεις για εποίκους κ.λπ. Άρα, σε σχέση με τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ, το θέμα της διαμονής συμφωνήθηκε επί Χριστόφια - Ταλάτ και θα ρυθμίζεται από την πληθυσμιακή αναλογία 4:1, ενώ οι υπόλοιπες τρεις ελευθερίες της ΕΕ (ελεύθερη κυκλοφορία προϊόντων, κεφαλαίων, υπηρεσιών) ρυθμίζεται από τη συμφωνία τελωνειακής ένωσης ΕΕ - Τουρκίας, η οποία αυτή την περίοδο είναι υπό αναθεώρηση. Άρα, με αυτή τη σύγκλιση, για να έρθουν στην Κύπρο 80 εκατομμύρια Τούρκοι υπήκοοι, πρέπει πρώτα να έρθουν στο νησί 320 εκατομμύρια Έλληνες υπήκοοι…

Ασφαλιστικές δικλίδες

Σε ό,τι αφορά τις θεωρήσεις εισόδου (βίζες) για τους Τούρκους πολίτες και άλλους εργαζόμενους χωρών εκτός ΕΕ, αυτές θα ισχύουν για 4 χρόνια και θα είναι μη ανανεώσιμες, ώστε να μην αποκτούν δικαιώματα, όπως είναι η απόκτηση του καθεστώτος του επί μακρόν διαμένοντος, που μπορεί να το αποκτήσουν οι πολίτες τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα και αδιάλειπτα σε χώρα της ΕΕ για 5 έτη. Επιπλέον, τις βίζες θα τις δίνει η κεντρική κυβέρνηση (ομοσπονδιακή) και όχι οι δύο συνιστώσες πολιτείες.

Πισωγυρίσματα

Σήμερα, οι Τουρκοκύπριοι θέτουν θέμα προϊόντων που δεν καλύπτει η συμφωνία τελωνειακής ένωσης, διότι εξαρτώνται από την τουρκική οικονομία (π.χ. αγροτικά προϊόντα, για τα οποία υπάρχουν περιορισμοί λόγω φυτοϋγειονομικών ελέγχων κ.λπ.) και θεωρούν ότι εάν εφαρμοστεί από την πρώτη μέρα της λύσης το ευρωπαϊκό κεκτημένο σε αυτό το ζήτημα, θα καταρρεύσει η τουρκοκυπριακή οικονομία. Γι' αυτό ζητούν μεταβατικές περιόδους. Η ελληνοκυπριακή πλευρά θέτει θέμα ελέγχου και ανταγωνισμού, με το επιχείρημα ότι, όταν ένα προϊόν από χώρα εκτός ΕΕ εισέλθει σε ευρωπαϊκό έδαφος, μετά θα μπορεί να διακινηθεί ελεύθερα οπουδήποτε εντός της Ένωσης και αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα αθέμιτου ανταγωνισμού που έχουν να κάνουν με τις τιμές και τους φόρους, αλλά και προβλήματα ποιότητας που έχουν να κάνουν με τα φυτοϋγειονομικά και άλλα στάνταρ.

Τ/κ βέτο

Σε σχέση με το πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, πέραν των βασικών οργάνων -κυβέρνηση, Βουλή, δικαστική εξουσία, Κεντρική Τράπεζα- όπου υπάρχει σύγκλιση μεταξύ των δύο πλευρών, αρχικά υπήρχαν και άλλα όργανα (30 περίπου) που αφορούσαν τη λειτουργία του κράτους, για τα οποία ακολουθήθηκε η εξής προσέγγιση: Εκεί όπου έχει συμφωνηθεί ίση συμμετοχή Ελληνοκυπρίων - Τουρκοκυπρίων, έτσι κι αλλιώς χρειάζεται και μία ψήφος από την άλλη κοινότητα για να επιτευχθεί συμφωνία, ενώ σε περίπτωση αδιεξόδου έχει συμφωνηθεί μηχανισμός επίλυσης αδιεξόδων. Εκεί όπου θα υπάρχει διευθυντής/υποδιευθυντής, θα αποφασίζει ο διευθυντής, όποιος και να είναι, Ελληνοκύπριος ή Τουρκοκύπριος. Πρόβλημα υπάρχει εκεί όπου τα όργανα είναι συλλογικά και η πλειοψηφία είναι Ελληνοκύπριοι. Οι Τουρκοκύπριοι ζήτησαν να υπάρχει και μία θετική τουρκοκυπριακή ψήφος για τη λήψη απόφασης. Για μερικές περιπτώσεις, λίγες, αυτό έγινε αποδεκτό, στα υπόλοιπα όχι, διότι θεωρείται αποτελεσματική συμμετοχή απλώς και μόνον η συμμετοχή. Στη συνέχεια, προστέθηκαν και άλλα όργανα διακυβέρνησης και ενώ αρχικά συμφωνήθηκε μεταξύ των δύο πλευρών να ισχύσει η ήδη συμφωνημένη μεθοδολογία, στη συνέχεια υπαναχώρησε η τουρκοκυπριακή πλευρά και ζήτησε μία θετική τουρκοκυπριακή ψήφο σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχει ίση συμμετοχή Ελληνοκυπρίων - Τουρκοκυπρίων (η ελληνοκυπριακή πλευρά το αποκαλεί «τουρκοκυπριακό βέτο», η τουρκοκυπριακή πλευρά το αποκαλεί «αποτελεσματική συμμετοχή», με το επιχείρημα ότι «βέτο» είναι όταν απαιτούνται όλες οι θετικές ψήφοι της άλλης πλευράς και όχι μόνον μία). Τις τελευταίες ημέρες, οι Τουρκοκύπριοι έχουν επανέλθει στην παλιά τους θέση, δηλαδή περιόρισαν την απαίτησή τους για μία τουρκοκυπριακή ψήφο για κάποια όργανα και όχι σε όλα.

kateliadi@politis-news.com