Εμβόλια: Οι ειδικοί απαντούν στις επιφυλάξεις

Ο θάνατος υπέστη τη μεγαλύτερη ήττα του στο πεδίο της παιδικής θνησιμότητας, αναφέρει ο Ισραηλινός καθηγητής Ιστορίας Yuval Noah Harari στο μπεστ-σέλερ βιβλίο του «Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου».

«Μέχρι τον 20ο αιώνα ανάμεσα στο ¼ και το 1/3 των παιδιών στις αγροτικές κοινωνίες δεν ενηλικιώνονταν ποτέ. Τα περισσότερα υπέκυπταν σε παιδικές ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, η ιλαρά και η ευλογιά», προσθέτει. Τρεις ασθένειες που σχεδόν έχουν εκλείψει τα τελευταία χρόνια από τον πλανήτη – αν και η ιλαρά επανεμφανίζεται, προκαλώντας μάλιστα και θανάτους, ανάμεσά τους και 17 σε παιδιά μόνο στην Ρουμανία από τις αρχές του 2016 μέχρι σήμερα. Η δε ευλογιά έχει εξαφανιστεί εδώ και δεκαετίες και επίσημα από τον κόσμο μας και ήδη από το 1980 το εμβόλιο δεν χρησιμοποιείται – δεν υπάρχει λόγος.

Στην Κύπρο, αν εστιάσουμε σε αυτές τις τρεις άλλοτε ιδιαίτερα θανατηφόρες νόσους, δεν υπάρχουν θάνατοι εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία που εξασφάλισε ο «Π» από το υπουργείο Υγείας. Στο ίδιο διάστημα (1997-2014) δεν υπάρχουν θάνατοι από ηπατίτιδα Α, που βρίσκεται στο σχήμα των δωρεάν εμβολιασμών που προσφέρει το υπουργείο, ούτε από πολυομυελίτιδα ή τέτανο, ενώ καταγράφηκε ένας θάνατος από κοκκύτη, το 2006. Τα τελευταία χρόνια όμως καταγράφηκαν δύο επιδημίες ιλαράς με 18 κρούσματα το 2010 και 10 το 2014, που θα είχαν μάλλον αποφευχθεί, αν δεν αφορούσαν, ως επί το πλείστον, άτομα που δεν είχαν εμβολιαστεί σχετικά, κατά την τάση μάλλον που υπάρχει παγκόσμια για άρνηση στα εμβόλια. Υπάρχει λοιπόν και στην Κύπρο αντιεμβολιαστικό κίνημα;

Βελτιώθηκαν τα ποσοστά

«Η ιλαρά δεν είναι πια αναγνωρίσιμη. Το πρώτο περιστατικό που είχε συμβεί (σ.σ.: στις πρόσφατες επιδημίες) στο Μακάρειο δεν το αναγνώριζαν οι γιατροί – δεν είχαν ξαναδεί ιλαρά», αναφέρει η παιδίατρος-λοιμωξιολόγος, βοηθός διευθύντρια Παιδιατρικής στο Μακάρειο και υπεύθυνη της Μονάδας Επιτήρησης και Ελέγχου Λοιμωδών Νοσημάτων των Ιατρικών Υπηρεσιών, δρ. Μαρία Κολιού.

Σύμφωνα με την ίδια, παρά τις ενδείξεις ότι όλο και περισσότεροι γονείς αποφεύγουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, για λόγους πεποιθήσεων μάλλον ή πρακτικούς, εντούτοις τα ποσοστά εμβολιασμών στην τελευταία έρευνα πληθυσμού που έγινε το 2015 σε δείγμα 417 παιδιών 17-24 μηνών ήταν αυξημένα σε σχέση με το 2012 για τα περισσότερα εμβόλια. Προπάντων για το MMR (ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά), όπου η εμβολιαστική κάλυψη για την πρώτη δόση (ηλικίες 17-24 μηνών) φτάνει το 90,2%, έναντι 86,2%. Ωστόσο, για το συγκεκριμένο εμβόλιο, δεδομένης και της επιδημίας ιλαράς στην Ευρώπη, μπορούν ακόμα να γίνουν πολλά, αφού υπολογίζεται πως απαιτείται να είναι καλυμμένο εμβολιαστικά το 95% του πληθυσμού, προκειμένου να προστατεύεται ολόκληρος ο πληθυσμός (η λεγόμενη «ανοσία της αγέλης»).

Αντίστοιχα, στο εμβόλιο για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, πολυομυελίτιδα (OPV3/IPV3) η κάλυψη για τις τρεις πρώτες δόσεις είναι στο 97,1%, ενώ για τα εμβόλια πνευμονιόκοκκου, αιμόφιλου – ινφλουέντζας και μηνιγγιτιδόκοκκου, που μπορούν να προκαλέσουν μηνιγγίτιδα, η κάλυψη αυξήθηκε στο 81%, 95,9 και 84% αντίστοιχα. Στην δε ηπατίτιδα, η κάλυψη και για την τρίτη δόση είναι στο 97,1% (96,2% το 2012) και σύντομα θα έχουμε ήδη την πρώτη γενιά ελεύθερη από ηπατίτιδα β και καρκίνο του ήπατος.

Οι πρόσφυγες εμβολιάζονται

Εξάλλου, παρά τους φόβους που εκφράζονται διεθνώς για διασπορά ασθενειών από τους πρόσφυγες που κατακλύζουν την Ευρώπη, εντούτοις, τουλάχιστον στην Κύπρο, οι αραβικοί πληθυσμοί που καταφθάνουν είναι οι πρώτοι που σπεύδουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους για τα εμβόλια που έχουν χάσει. Αντιθέτως, οι επισκέπτριες υγείας συναντούν συχνά αντίσταση στους εμβολιασμούς από μητέρες που προέρχονται από χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Σύμφωνα με την κ. Κολιού, ειδικά για το MMR, οι κύριοι λόγοι μη εμβολιασμού είναι η ασθένεια του μωρού την εποχή που έπρεπε να εμβολιαστεί (64%), ο φόβος για παρενέργειες (8,3%), η σύσταση του γιατρού (4,2%), η έλλειψη του εμβολίου (2%) και η άρνηση εμβολιασμού λόγω προτίμησης στην ομοιοπαθητική (2%) – στην οποία θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι δεν είναι όλοι οι ομοιοπαθητικοί γιατροί αρνητές εμβολίων.

Ο μύθος του αυτισμού

Το αντιεμβολιαστικό κίνημα δεν είναι βεβαίως μια κυπριακή ανακάλυψη, αλλά αντίθετα μια ακόμη τάση που εισήχθη από το εξωτερικό. Είναι ενδεικτικό πως η Ολλανδία έχει πετύχει το απόλυτο της κάλυψης του πληθυσμού της κατά 95% για τις δύο δόσεις του MMR ήδη από τη δεκαετία του ’90, όμως κάθε χρόνο μετρά δεκάδες περιστατικά ιλαράς. Ο λόγος; «Έχουν μια περιοχή, τη λεγόμενη ‘ζώνη της Βίβλου’, όπου κατοικούν υπερορθόδοξοι προτεστάντες, το 2% του πληθυσμού. Εκεί η εμβολιαστική κάλυψη είναι μικρότερη από 80% για το MMR και επειδή είναι μαζεμένοι σε θύλακες, η ιλαρά θερίζει. Κάθε χρόνο έχουν επιδημίες ιλαράς», αναφέρει η κ. Κολιού.

Το MMR είναι η πιο ενδεικτική περίπτωση άτοπης αντίστασης στον εμβολιασμό, αφού η άρνηση ξεκίνησε από την πίστη ότι το εμβόλιο προκαλεί αυτισμό. «Βγήκε κάποιος (σ.σ.: o Andrew Wakefield) και είπε ότι έχει 10 άτομα τα οποία μόλις έκαναν το εμβόλιο για το MMR έπαθαν αυτισμό. Σε εκείνη την ηλικία όμως παρουσιάζονται τα συμπτώματα του αυτισμού. Και πες ότι σε αυτά τα άτομα βρέθηκε αυτισμός. Σε τόσους άλλους που το έβαλαν γιατί δεν παρουσιάστηκε; Για τη συγκεκριμένη έρευνα έγιναν άλλες πληθυσμιακές μελέτες σε πολλές χώρες που έδειξαν ότι δεν ισχύει», σημειώνει ο δρ. Πίτερ Καραγιάννης, καθηγητής Μικροβιολογίας και Ιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. «Η έρευνα του Wakefield αποδείχθηκε ότι δεν είχε βάση, του ζήτησαν να την αποσύρει, δεν την απέσυρε και στο τέλος τον έδιωξαν από το πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Ήταν πολύ επιλεκτικός στα άτομα που επέλεγε». «Ο Wakefield είχε και σύγκρουση συμφερόντων, έπαιρνε χρήματα από μια ομάδα που ήθελε να αποδείξει αυτά τα πράγματα», προσθέτει η δρ. Ουρανία Κολοκοτρώνη, επίκουρη καθηγήτρια στην ίδια σχολή και διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος Οικογενειακής Ιατρικής.

Άλλες επιφυλάξεις που εκφράζονται για τα εμβόλια είναι η αλλεργική αντίδραση – στο αβγό πχ, ίχνη του οποίου περιέχονται στο MMR. «Σπάνια προκαλεί αναφυλαξία. Η αλλεργία σε αβγά και πουλερικά δεν είναι πια αντένδειξη, εκτός και αν είχαν αλλεργική αντίδραση πριν την πρώτη δόση, τότε δεν συνίσταται να κάνουν 2^η. Τα άτομα με αναφυλακτικές αντιδράσεις στην τζελατίνη ή νεομυκίνη πρέπει να το παίρνουν σε νοσοκομείο για να μπορεί κάποιος να το αντιμετωπίσει, σε περίπτωση αναφυλαξίας, αν και μπορείς να δώσεις κορτιζόνη ή αντιισταμινικό μία ώρα πριν», αναφέρει η δρ. Κολιού.