Σήμερα Κυριακή μαζί με τον ΠΟΛΙΤΗ: Ο Γιώργης, που έγινε Αλέξης και ενέπνευσε τον Καζαντζάκη

ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 16/05 ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΗ «ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΟΡΜΠΑ»

Ο Αλέξης Ζορμπάς, ο διασημότερος ήρωας του Νίκου Καζαντζάκη και alter ego του συγγραφέα στο ομώνυμο μυθιστόρημα, ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Ζορμπάς και είχε γεννηθεί το 1865 ή το 1869 στον Κολινδρό Πιερίας. Ήταν γιος του Φώτη Ζορμπά, ενός πλούσιου τσέλιγκα και κτηματία και είχε άλλα τρία αδέλφια (την Κατερίνα, τον Γιάννη και τον Ξενοφώντα). Ήταν πρώτος ξάδελφος του πολιτικού Αστέριου Ζουρμπά. Όταν ενηλικιώθηκε έφυγε για το Παλαιοχώρι Χαλκιδικής, όπου έζησε τα πιο κρίσιμα χρόνια της ζωής του. Εκεί τον φιλοξένησε ένας φίλος του και εργάστηκε ως μεταλλωρύχος σε μια γαλλική εταιρεία εκμετάλλευσης μεταλλείων στο Ίσβορο (Στρατονίκη). Ο Ζορμπάς γνωρίστηκε με τον αρχιεργάτη του μεταλλείου Γιάννη Καλκούνη, του οποίου την κόρη ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε. Με την Ελένη Καλκούνη απέκτησαν δώδεκα παιδιά, από τα οποία επέζησαν τα επτά. Ο θάνατος της γυναίκας του και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι έφεραν δυστυχία στην οικογένεια. Μετά από όλα αυτά εγκατέλειψε τη Χαλκιδική και πήγε στο Ελευθεροχώρι Πιερίας, όπου ζούσε ο αδελφός του Γιάννης Ζορμπάς, ο γιατρός. Το 1915 έφυγε για το Άγιον Όρος αποφασισμένος να γίνει καλόγερος. Εκεί γνωρίστηκε με τον Νίκο Καζαντζάκη, με τον οποίο άρχισε να αναπτύσσεται μια δυνατή φιλία.



Η φιλία και ο θάνατος

Μαζί με τον Καζαντζάκη αποφασίζουν να κατέβουν νότια, στη Μεσσηνιακή Μάνη όπου συνεργάστηκαν στην εκμετάλλευση των ορυχείων της Πραστοβάς - κοντά στη Στούπα Μεσσηνίας (παραθαλάσσιο χωριό του Δήμου Λεύκτρου στη Μεσσηνιακή Μάνη). Ο Ζορμπάς έφερε στη Στούπα πέντε από τα παιδιά του καθώς και την οικογένεια της κουνιάδας του. Η συνεργασία του με τον Καζαντζάκη κράτησε περίπου δύο χρόνια (1916-1918) και στη συνέχεια έφυγε από την περιοχή. Η μεγάλη κόρη του Ζορμπά, Ανδρονίκη, ήταν η μόνη που διατήρησε επαφές με κατοίκους της Μεσσηνιακής Μάνης, την οποία και επισκεπτόταν συχνά-πυκνά. Η πολυκύμαντη ζωή του έμελλε να ολοκληρωθεί στα Σκόπια όπου εγκαταστάθηκε μαζί με την κόρη του Κατίνα. Εκεί ξαναπαντρεύτηκε και έκανε κι άλλα παιδιά, απασχολούμενος, πού αλλού, στις εξορύξεις. Ο Ζορμπάς πέθανε το 1941 από φυσική εξασθένηση της υγείας του, καθώς και από τις κακουχίες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο των Σκοπίων Μπούτελ. Δισέγγονός του ήταν ο Παύλος Σιδηρόπουλος.



Το βιβλίο

Στο κορυφαίο αυτό μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη παρουσιάζονται μέσα από τους διαλόγους των δύο βασικών χαρακτήρων όλα τα προβλήματα που έχουν κατά καιρούς απασχολήσει τον σπουδαίο Έλληνα συγγραφέα, όπως οι μεταφυσικές αγωνίες, το πρόβλημα της ελευθερίας του ανθρώπου, τα όρια και οι δυνατότητες της ανθρώπινης δράσης, ο τρόπος να βιώνει κανείς πραγματικά τη ζωή και το ερώτημα «ποιο είναι το νόημά της», το χρέος του ανθρώπου απέναντι στον κόσμο και τους προγόνους του.



Η περίφημη ταινία του Κακογιάννη

Η ιστορία της γνωριμίας του Ζορμπά με τον Καζαντζάκη δεν θα μπορούσε να μην μεταφερθεί στον κινηματογράφο. Οι πρώτοι που είχαν την έμπνευση να γυριστεί ταινία το βιβλίο του Καζαντζάκη ήταν ο Αμερικανός ηθοποιός Φρέντρικ Μαρτς και η σύζυγός του -επίσης ηθοποιός- Φλόρανς Έλντριτζ. Κατά τη διάρκεια επίσκεψής τους στην Ελλάδα το 1953 είπαν σε δημοσιογράφους πως είχαν προτείνει στον Ελία Καζάν να γυρίσουν μια ταινία βασισμένη στον Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζάκη. Το 1954 φημολογείτο πως η ταινία θα γυριζόταν με πρωταγωνιστή τον Μπαρτ Λάνκαστερ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο Ζυλ Ντασέν επιχείρησε να σκηνοθετήσει ανεπιτυχώς το βιβλίο με πρωταγωνιστή τον Σοβιετικό ηθοποιό Νικολάι Τσερκάσοφ. «Ο Άντονι Κουίν, μονοκόμματος, πελώριος και αξύριστος, είναι ένας τέλειος Ζορμπάς», έγραψε ο Φρέντυ Γερμανός στις «Εικόνες» σε ρεπορτάζ του από τα γυρίσματα της ταινίας. Στα Χανιά και στις γύρω περιοχές εκτυλίχθηκε την άνοιξη του 1964 η ιστορία του «Αλέξη Ζορμπά» όπως την εμπνεύστηκε ο Νίκος Καζαντζάκης και τη μετέφερε στην οθόνη ο Μιχάλης Κακογιάννης. Από τους δημοφιλέστερους λογοτεχνικούς ήρωες ο Ζορμπάς ταυτίστηκε κινηματογραφικά με τον Άντονι Κουίν. Έπαιζαν ακόμα η Ειρήνη Παπά και ο Σωτήρης Μουστάκας. Η ταινία απέσπασε τρία βραβεία Όσκαρ το 1964, με σημαντικότερο το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου για την ερμηνεία της Λίλα Κέντροβα στον ρόλο της Μαντάμ Ορτάνς. Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης και έγινε παγκοσμίως γνωστή ως «Συρτάκι».



Για τον Νίκο Καζαντζάκη

Ο Νίκος Καζαντζάκης συνέγραψε το «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά» στην Αίγινα, σε μία από τις σκοτεινότερες περιόδους της Ιστορίας της Ελλάδας, τη γερμανική κατοχή: «Τις πιο μαύρες μέρες της πείνας ο Νίκος έγραψε το πιο κεφάτο έργο του: τον 'Αλέξη Ζορμπά'!», γράφει η Ελένη, η πολυαγαπημένη σύζυγός του. Ο μυθιστορηματικός «Αλέξης Ζορμπάς», ο πιο πολυμεταφρασμένος και πολυταξιδεμένος ήρωας του ελληνικού μυθιστορήματος, υπήρξε πραγματικό πρόσωπο που πρωτοσυναντήθηκε με τον Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος το 1914, φίλεψε και συνεργάστηκε μαζί του, για να γίνει μύθος και σύμβολο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Αυτό το βιβλίο περιέχει μια μυστική δύναμη: Μας προσφέρει όλα τα ψυχικά εργαλεία που χρειαζόμαστε για να βγούμε νικητές από οποιαδήποτε κρίση. Ο Καζαντζάκης έβλεπε τον Ζορμπά του ως τον ενσαρκωτή της αγάπης για τη ζωή, μια ψυχή γεμάτη με τόση λαχτάρα, τόση αντοχή, που σπάει τα ανθρώπινα σύνορα, και με τα χέρια ανοιχτά, ζει την κάθε στιγμή σαν να ’ταν αθάνατος.

Νίκη Σταύρου, διευθύντρια εκδόσεων Καζαντζάκης



Αποφθέγματα από το «Βίος και πολιτεία»:

• Η ζωή είναι μπελάς, ο θάνατος δεν είναι. Ζωντανός άνθρωπος, ξέρεις τι θα πει; Ν’ αμολάς το ζωνάρι σου και να γυρεύεις καβγά.


• Αφεντικό σε συμπαθώ πάρα πολύ. Έχεις τα πάντα εκτός από λίγη τρέλα και όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται λίγη τρέλα... Αλλιώς δεν μπορεί να σπάσει το σκοινί και να ελευθερωθεί.


• Η δικιά μου εμένα Παράδεισο είναι ετούτη: μια μικρή μυρωδάτη καμαρούλα με παρδαλά φουστάνια και μοσκοσάπουνα κι ένα διπλόφαρδο κρεβάτι με σούστες, και δίπλα μου το θηλυκό γένος.


• Είχα μάθει πέντ’ έξι ρούσικες λέξεις, όσες μου χρειάζονταν στη δουλειά μου: «όχι, ναι, ψωμί, νερό, σε αγαπώ, έλα, πόσα».


• Αν μια γυναίκα κοιμάται μοναχή, εμείς, όλοι οι άντρες, φταίμε. Όλοι θα ’χουμε την άλλη μέρα, στην κρίση του Θεού, να δώσουμε λόγο.

>> Μπείτε στην ιστοσελίδα premium και εκδηλώστε ενδιαφέρον εάν θέλετε να παραγγείλετε τα βιβλία online

> Στο vivliothiki.politis.com.cy μπορείτε να κερδίσετε  δωρέαν τρεις μήνες συνδρομή στο premium του ΠΟΛΙΤΗ (έκδοση σε PDF εφημερίδας, Capuccino, Χρονικό) απαντώντας μια απλή ερώτηση για τον Νίκο Καζαντζάκη.

Πηγές: in.gr, Kazantzakis.gr