Ανάμεσα στον φόβο και την ελπίδα

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ένας από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου, που ονομάζεται Β, μου στέλνει το ακόλουθο email για να μάθει αν μπορώ να βοηθήσω να βρούμε τον Τουρκοκύπριο του οποίου τη ζωή έσωσε ένας Ελληνοκύπριος:

«Λίγες μέρες πριν από την 26η Δεκεμβρίου 1963, στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, μια Τουρκοκύπρια, που πιθανώς ονομαζόταν Djemaliye Husseyin (το όνομα βρέθηκε μελετώντας το Μητρώο Γεννήσεων), 29 ετών από το Καϊμακλί, γέννησε ένα μωρό, πιθανώς ένα κορίτσι. Ο άντρας της κρυβόταν στο δωμάτιο για να προστατέψει εκείνην και το μωρό, φοβούμενος από τα δεινά που άρχισαν εκείνες τις μέρες. Στο ίδιο δωμάτιο βρισκόταν μια Ελληνοκύπρια που επίσης γέννησε ένα κοριτσάκι. Αυτή η Ελληνοκύπρια θήλασε το Τουρκοκύπριο μωρό, επειδή η μητέρα της δεν είχε γάλα. Ο σύζυγος της Ελληνοκύπριας, Γιώργος Ολύμπιος, τότε ανθυπολοχαγός στο στρατό, επισκέφθηκε για πρώτη φορά στις 26 Δεκεμβρίου τη σύζυγο και την κόρη του. Όταν ο Γιώργος Ολύμπιος είδε τον Τουρκοκύπριο, τον αναγνώρισε ως έναν από τους Τουρκοκύπριους που εκπαιδεύτηκαν μαζί του στο BMH, για να γίνουν αξιωματικοί του Κυπριακού Στρατού, που επρόκειτο να σχηματιστεί σύμφωνα με τις συμφωνίες Λονδίνου-Ζυρίχης. Ωστόσο, δεν θυμάται το όνομά του, παρά μόνο το παρατσούκλι του: Καράολος. Κάποια στιγμή, κατά την παραμονή του Γιώργου Ολύμπιου στο νοσοκομείο, άκουσε ουρλιαχτά και φωνές έξω από το δωμάτιο της συζύγου του. Όταν πήγε να δει τι συνέβαινε, βρήκε τις νοσοκόμες να προσπαθούν να εμποδίσουν 4 ένοπλους Ελληνοκύπριους πολιτοφύλακες να μπουν στο δωμάτιο. Προφανώς, έψαχναν τον Τουρκοκύπριο για να τον «συλλάβουν». Ήθελαν να τον ανταλλάξουν με έναν Ελληνοκύπριο που απήχθη από Τουρκοκύπριους την προηγούμενη μέρα. Ο Γιώργος Ολύμπιος τράβηξε το πιστόλι του, το έστρεψε στους τέσσερις άντρες και τους διέταξε να φύγουν από το νοσοκομείο. Αναγνώρισαν ποιος ήταν και έφυγαν αμέσως.





Το χτύπημα στην καρδιά, Renè Magritte,1952



Αν υποθέσουμε ότι το όνομα της Τουρκοκύπριας κυρίας είναι σωστό, τότε ο Τουρκοκύπριος θα πρέπει να είναι ένας από τους παρακάτω που εκπαιδεύτηκαν για να γίνουν αξιωματικοί του Κυπριακού Στρατού: α) Iket Husseyin (2344) β) Hasan Husseyin (2004) γ) Suel Husseyin (2304). Ένας πολύ καλός μου φίλος γράφει ένα βιβλίο για τη μάχη στην Ομορφίτα το 1963, στην οποία πολέμησε ο Γιώργος Ολύμπιος και θέλει να τον φέρει ξανά μαζί με τον Τουρκοκύπριο που έσωσε στο νοσοκομείο. Θα το εκτιμούσαμε αν μπορείτε να βοηθήσετε. Περιμένω να ακούσω από εσάς καλά νέα. Ελπίζω να έχετε μια όμορφη μέρα, Β».

Οι έρευνες

Πράγματι, πριν επικοινωνήσει μαζί μου αυτός ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης, ο φίλος του είχε επικοινωνήσει μαζί μου και είχα κάνει κάποιες έρευνες, αλλά δεν κατέληξα σε συγκεκριμένα αποτελέσματα: δεν μπόρεσα να βρω τον Τουρκοκύπριο που ήθελε να βρει. Είχα επίσης δημοσιεύσει την ιστορία στις σελίδες μου στην εφημερίδα YENIDUZEN, με τίτλο «Κύπρος: Οι Ανείπωτες Ιστορίες», αλλά κανένας δεν επικοινώνησε μαζί μου για να δώσει οποιαδήποτε σχετική πληροφορία. Όμως, όταν ο Ελληνοκύπριος αυτός μου έγραψε ξανά για το ίδιο θέμα, δημοσίευσα ξανά αυτά που έγραψε και πάλι δεν κατέληξα σε κανένα αποτέλεσμα. Αν υπάρχουν Ελληνοκύπριοι αναγνώστες μου που γνωρίζουν αυτήν την ιστορία, ή ποιος ήταν ο Τουρκοκύπριος, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μου –μπορείτε να μου στείλετε SMS στο τηλέφωνό μου στη CYTA 99 966518 ή στο email μου caramel_cy@yahoo.com, για να μπορέσω να επικοινωνήσω μαζί σας.

Το παράδειγμα του Ολλανδού Fabrice Dekoninck

Πρόσφατα, ανακάλυψα το έργο ενός Γάλλου φωτογράφου, του Fabrice Dekoninck, και την ιστορία του για έναν ήρωα, έναν Ολλανδό γιατρό που υπηρετούσε στη Srebrenica και που ήταν σχεδόν ο μόνος που δεν υπάκουγε τις εντολές και προσπαθούσε να βοηθήσει τους τραυματίες, αντί να μείνει στην κουκέτα του, όπως ήταν οι διαταγές. Πολλοί δεν γνωρίζουν αυτόν τον ήρωα που έσωσε ζωές ανθρώπων. Ο Fabrice Dekoninck, γράφοντας για το έργο του με τίτλο «Ανάμεσα στους φόβους και την ελπίδα», λέει: «Τα τελευταία δύο χρόνια, που συμπίπτουν με την 25η επέτειο από το τέλος του πολέμου, οι πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη αυξάνονται προοδευτικά μέχρι σήμερα. Αυτές οι εντάσεις κορυφώθηκαν με την πρόσφατη έγκριση του νομοσχεδίου, με το οποίο το Κοινοβούλιο της Δημοκρατίας Srpska, της οντότητας που προέκυψε μετά τις Ειρηνευτικές Συμφωνίες του Dayton του 1995 και το οποίο κατοικείται κυρίως από Σερβοβόσνιους, σκοπεύει να εγκαταλείψει τους θεσμούς και να αποχωριστεί από τη Β-Ε. Μια απόσχιση που θα έβαζε ξανά τη χώρα στο χείλος της αβύσσου. Αυτή η σοβαρή απειλή για την ειρήνη επικρατεί, καθώς εξαφανίζεται μια γενιά ανθρώπων που πολέμησαν για τον πολυεθνικό και πλουραλιστικό χαρακτήρα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και μια άλλη γενιά νεαρών επιζώντων και θυμάτων της προηγούμενης σύγκρουσης αποφάσισε να επιστρέψει για να ζήσει σε αυτό που κάποτε ήταν το σπίτι τους – ένα σπίτι που είναι σημαδεμένο για πάντα από τη φρίκη του πολέμου και την απώλεια των περισσοτέρων αγαπημένων τους προσώπων. Αυτοί οι άνθρωποι συχνά αντιμετωπίζουν την άρνηση της γενοκτονίας και άλλου είδους προκλητικών επεισοδίων, που, εκτός από το ότι δυσκολεύουν τη συνύπαρξη, εμποδίζουν την ανάπτυξη μιας πόλης που πάγωσε στον χρόνο. Καθώς παλεύουν με το βάρος των αναμνήσεων και των αγιάτρευτων πληγών τους, αντιμετωπίζουν τώρα ένα αβέβαιο μέλλον. Η οικογένεια του νεαρού ιμάμη του τζαμιού, Ahmed Hrustanović, συμφώνησε να μοιραστεί μαζί μου την οικειότητα της καθημερινής ζωής των «επιστρεφόντων». Μέσα από φωτογραφίες και συνεντεύξεις, προσπαθώ να δώσω μια συγκεκριμένη πραγματικότητα στη γενοκτονία, για να τη βγάλω από τις απλές στατιστικές που την καταδικάζουν αδυσώπητα στη λήθη».

Και για τον Gerry Kremer, λέει: «Το 1995, ο Gerry Kremer ήταν ο Ολλανδός χειρούργος της βάσης του ΟΗΕ στο Potocari. Στις 10 Ιουλίου, αρνήθηκε την εντολή να κλειδωθεί με την ομάδα του στο καταφύγιο της βάσης και να περιμένει μέχρι να τελειώσουν όλα. Αντίθετα, δεν υπάκουσε και έφυγε μόνος του για να περιθάλψει τους τραυματίες, σώζοντας πολλές ζωές στο γύρω χάος. Ακόμα και σήμερα, παραμένει βαθιά θυμωμένος με την ίδια του την κυβέρνηση». Έχοντας φωτογραφίσει στο Groningen, στις 27 Μαΐου 2021, τον Gerry Kremer, τον Ολλανδό στρατιωτικό χειρουργό της βάσης του ΟΗΕ στη Srebrenica, λέει:

«Ο Gerry είναι ένας άγνωστος ήρωας της πτώσης της Srebrenica. Ο μόνος που αρνήθηκε τις εντολές των Ολλανδών Γενικών Διοικητών, που θα τον εμπόδιζαν να είναι μαζί με τους τραυματίες μουσουλμάνους, στις 10 και 11 Ιουλίου. Ακριβώς όταν είχαν ήδη ξεκινήσει οι δολοφονίες. Έχοντας λάβει τη διαταγή να παραμείνει στο καταφύγιο του ΟΗΕ μέχρι να τελειώσουν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και γνωρίζοντας ότι μια ομάδα 40 βαριά τραυματιών ήρθε να ζητήσει βοήθεια στη βάση, η απάντησή του ήταν σαφής: «Όχι, δεν θα το κάνω. Θα κάνω αυτό για το οποίο ήρθα εδώ. Μπορείτε να ξεχάσετε τη διαταγή σας». Και έφυγε, μόνος. Φροντίζοντας τους τραυματίες».

Το Βαλκανικό Δίκτυο Ερευνητικών Δημοσιογράφων BIRN πήρε συνέντευξη και έγραψε για το έργο του Fabrice Dekoninck Το BIRN. Δημοσιεύοντας ένα άρθρο για τη δουλειά του, αναφέρει: «Ο φωτογράφος Fabrice Dekoninck επισκέφτηκε τοποθεσίες σφαγών, βασανιστηρίων, φυλακίσεων και μαζικών ταφών, ως μέρος του έργου του, για να καταγράψει οπτικά τις αναμνήσεις των ανθρώπων από τα βάσανα κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. «Με ενδιαφέρει η μνήμη και με ενδιαφέρει να μάθω πώς οι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους σήμερα, με το βάρος της μνήμης της πρόσφατης σύγκρουσης», είπε ο Fabrice Dekoninck, ο Γάλλος φωτογράφος του οποίου το τελευταίο έργο επικεντρώνεται στις αναμνήσεις των ανθρώπων από τον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη γενοκτονία της Srebrenica. «Έκανα το πρώτο μου έργο σχετικά με τη «νεκρή» μνήμη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου –δεν υπήρχαν πλέον μάρτυρες, και έτσι αυτό είναι ένα νέο είδος έργου, με την έννοια ότι αυτή είναι μόνο η πρώτη γενιά που μεγάλωσε μετά τον πόλεμο στη Βοσνία- πώς μεταδίδεται λοιπόν η μνήμη, ποιος είναι ο αντίκτυπός της στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και πώς μπορεί να εξελιχθεί με την πάροδο του χρόνου από γενιά σε γενιά;», είπε ο Dekoninck, σε συνέντευξή του στο BIRN. Μέρος του έργου του Dekoninck αποτελείται από πορτρέτα ανθρώπων που μοιράστηκαν τις αναμνήσεις τους από την πολιορκία του Sarajevo. Τα δύο άλλα μέρη αποτελούνται από φωτογραφίες και ιστορίες από τη Srebrenica, όπου διαπράχθηκε γενοκτονία το 1995, και το Prijedor, όπου σημειώθηκε εκτεταμένη βία και εθνοκάθαρση το 1992. «Ο προσωπικός μου στόχος είναι οι άνθρωποι να μην βλέπουν τη γενοκτονία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη απλά σαν μια στατιστική, κάτι που συμβαίνει συνήθως», είπε.

«Θέλω να δείξω μέρος αυτού που συνέβη και πώς είναι σήμερα, προκειμένου να ευαισθητοποιήσω τον κόσμο για το τι συνέβη στην Ευρώπη. Όλοι ακούμε τον θόρυβο του εθνικισμού σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και ίσως οι άνθρωποι να πουν: «Λοιπόν, αυτό θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε». Και όντως, μπορεί να συμβεί οπουδήποτε».

Πρέπει να μάθουμε όλη την αλήθεια για το παρελθόν μας, καθώς και να τιμούμε όσους προσπάθησαν να σώσουν ο ένας τον άλλον. Υπάρχουν πολλά κρυφά παραδείγματα και στις δύο κοινότητες στην Κύπρο, καθώς και σε άλλες περιοχές συγκρούσεων. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να αναδείξουμε την αλήθεια –τις κακές και τις καλές αναμνήσεις, για να μάθουμε τι πραγματικά συνέβη στο παρελθόν και ποιος έκανε τι.