«Εγκλωβισμένος» σε ένα απλό ερώτημα – Ο Δημήτρης Κοτσιεκκάς από το Ριζοκάρπασο στο politis.com.cy

Πέρα από την μεγάλη πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων που ζούσαν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου και έφυγαν από τα σπίτια τους στη σκιά της τουρκικής εισβολής του 1974, μερικές χιλιάδες (τα πρώτα χρόνια περίπου 20) επέλεξαν συνειδητά, με κάθε τίμημα, να παραμείνουν εκεί, στον τόπο τους. Κρατώντας τις δικές τους Θερμοπύλες. «Εγκλωβισμένους» συνηθίζουμε να τους λέμε και είναι πραγματικοί ήρωες, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν επιζητούν αυτή την αναγνώριση. Είναι αυτοί που κρατούν τη φλόγα της ελπίδας για επανένωση αναμμένη, είναι ο λόγος που δεν χάθηκε μέχρι στιγμής το ελληνικό στοιχείο από το βόρειο μισό του νησιού. Ακόμα και σε μια περίοδο σαν την παρούσα, που τα κατεχόμενα βρίσκονται υπό τον πλήρη έλεγχο της Τουρκίας και είμαστε, για τον ένα ή τον άλλο λόγο, πιο κοντά από ποτέ στην οριστική διχοτόμηση.

Ο Δημήτρης Κοτσιεκκάς γνώρισε τη μοιρασμένη Κύπρο και από τις δύο πλευρές του «νομίσματος». Την πρώτη μέχρι τα 18, όταν μεγάλωσε εγκλωβισμένος στην Καρπασία και την δεύτερη από τα 19 και μετά, όταν εγκαταστάθηκε πλέον στις ελεύθερες περιοχές. «Από που είσαι;», είναι μια ερώτηση που τη συναντούσε και τη συναντά συνεχώς, και που για να την απαντήσει όπως θα ήθελε, έγραψε ένα βιβλίο, ονομάζοντας το μάλιστα με το συγκεκριμένο ερώτημα. Ο κ. Κοτσιεκκάς μιλά στο politis.com.cy για το βιβλίο του, τα βιώματα του από τις δύο κοινότητες, την κατάσταση στο Κυπριακό, τους «καλούς και κακούς ανθρώπους», καθώς και για το τι μέλλει γενέσθαι στο μαρτυρικό Ριζοκάρπασο.

• «Από πού είσαι;»… Γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό το ερώτημα για σένα; Φέρει και τον τίτλο του βιβλίου σου.

Ο τίτλος του βιβλίου, είναι η ερώτηση που μας έκαναν (Ε/κ, Τ/κ και έποικοι) κατά την μετάβαση μας από και προς στα οδοφράγματα. Μια ερώτηση που για να την απαντήσεις πρέπει αναπόφευκτα να κάνεις αναστοχασμό όλων όσων είδες, άκουσες και έζησες ως εγκλωβισμένος. Το βιβλίο καταπιάνεται με την ζωή και την πορεία των εγκλωβισμένων στο Ριζοκάρπασο, μέσα από τις δικές τους μαρτυρίες και βιώματα. Εγώ ο ίδιος έχοντας ζήσει ως εγκλωβισμένος θεώρησα ότι, ο καλύτερος τρόπος για να μαθευτεί η ιστορία αυτών των ανθρώπων είναι μόνο αν την περιγράψουν οι ίδιοι μέσα από τον ανθρωπιστικό φακό περικλείοντας όλες τις απόψεις που υπάρχουν ανάμεσα στους εγκλωβισμένους.

Φωτογραφία: Ανδρέας Μανώλη

• Γιατί ένιωσες την ανάγκη να γράψεις αυτό το βιβλίο;

Όπως αναφέρω και στο βιβλίο, η Κύπρος που ήξερα μέχρι τα 18 μου διέφερε από την Κύπρο που γνώρισα στα 19 μου. Άλλη ζωή, ονόματα και καταστάσεις στα κατεχόμενα και άλλη ζωή στις ελεύθερες περιοχές. Αυτό το βιβλίο μου έδωσε την ευκαιρία να απαντήσω στις ερωτήσεις των συμπολιτών μου πλέον ε/κ που συναντούσα στις ελεύθερες περιοχές, και να τους δώσω μια εικόνα για την ζωή μου μέχρι τα 18. Αυτή η προσπάθεια έτυχε της έγκρισης από το ΥΠΠΑΝ με αποτέλεσμα να εγκριθεί το βιβλίο για τις σχολικές βιβλιοθήκες και με χαροποιεί ιδιαίτερα αυτό καθώς αρκετοί εκπαιδευτικοί εξέφρασαν την θέληση να μιλήσω στους μαθητές τους για το βιβλίο πράγμα που εξυπηρετεί το σκοπό της ενημέρωσης που έθεσα εξ αρχής.

• Στο βιβλίο σου χωρίζεις τους εγκλωβισμένους στο Ριζοκάρπασο σε τρεις κατηγορίες. Μπορείς να μας εξηγήσεις τις διαφορές;

Οι τρεις κατηγορίες που χωρίζονται οι εγκλωβισμένοι επιλέχτηκαν καθώς παρουσιάζονται σημαντικές αλλαγές στους τομείς της καθημερινής διαβίωσης στα κατεχόμενα και στις παραβιάσεις των δικαιωμάτων από το καθεστώς. Πράγμα που για σκοπούς μελέτης δίνει σημαντικά οφέλη. Η πρώτη περίοδος είναι τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή που οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πολύ δύσκολες (1974-1990). Η δεύτερη περίοδος ήταν από το 1990-2003, όπου άρχισε να ομαλοποιείται η κατάσταση (στο βαθμό που μπορεί να ειπωθεί αυτό). Και η τρίτη περίοδος είναι από το 2003 που άνοιξαν τα οδοφράγματα μέχρι σήμερα όπου το καθεστώς προσπαθεί μέσω των ενεργειών του να αφομοιώσει τους εγκλωβισμένους αφού πλέον θεωρούν ότι με το να επιτρέπουν στους εγκλωβισμένους να διέρχονται των οδοφραγμάτων έχουν πάψει να είναι «εγκλωβισμένοι». Πράγμα που δεν ισχύει καθώς οι εγκλωβισμένοι έχουν υποστεί πολλές παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τους, παραβιάσεις που τους χαρακτηρίζουν μέχρι σήμερα, και δεν θα έπρεπε να κρίνονται ωσάν η ιδιότητα τους να εξαρτάται αποκλειστικά στο δικαίωμα της «ελεύθερης» διέλευσης από το οδόφραγμα.

Φωτογραφία: Ανδρέας Μανώλη

• Πώς είναι να μεγαλώνεις στα κατεχόμενα; Πώς σας αντιμετώπισαν/αντιμετωπίζουν οι Τουρκοκύπριοι και οι έποικοι;

Οι αναμνήσεις μου ως εγκλωβισμένος στο Ριζοκάρπασο είναι έντονες και νιώθω ότι έχουν επηρεάσει το τρόπο σκέψης και λειτουργίας μου ως άτομο. Για παράδειγμα να υποχρεούσαι να σκέφτεσαι διπλά πριν πράξεις το οτιδήποτε, να προσέχεις τι λες και σε ποιον το λες, και πάντα να πρέπει να εξηγείς τις προθέσεις σου, αποτελούν χαρακτηρίστηκα που παρουσιάζει κάθε άτομο που έζησε στις συνθήκες πριν την διάνοιξη των οδοφραγμάτων. Ελλείψεις σε βασικά αγαθά, περιορισμός κάθε ελευθερίας (αφού έπρεπε να παίρνουμε άδεια από τις «αρχές» για όλα), φόβος και ταλαιπωρία συνθέτουν το σκηνικό των παιδικών μου χρόνων. Η μεγαλύτερη όμως δυσκολία που θυμάμαι ήταν όταν «υποχρεωτικά» χωριστήκαμε από τον πατέρα μου, αφού έπρεπε για σκοπούς εκπαίδευσης να μεταβούμε στις ελεύθερες περιοχές μόνο με την μητέρα μας και ο πατέρας μας έμεινε πίσω να κρατήσει το σπίτι μας και ότι αυτό περικλείει. Τον βλέπαμε μόνο κατά τις διακοπές. Αυτή η θυσία των γονιών μου απαντάται στο βιβλίο με ένα κείμενο το οποίο φέρει τον τίτλο «Αροθυμώ το σπίτι μου».

• Πριν από μερικά χρόνια, σε ένα ρεπορτάζ δελτίου ειδήσεων, μια Ε/κ δημοσιογράφος ρώτησε μια ηλικιωμένη συγχωριανή σου «πως βιώνει τον εγκλωβισμό». Η γιαγιά της απάντησε αυθόρμητα «εγκλωβισμένοι εσείς είσαστεν κόρη μου». Ποιοι είναι οι «εγκλωβισμένοι» τελικά;

Οι εγκλωβισμένοι δεν μπορούν να πουν την αλήθεια τους δημόσια. Μια κάμερα και ένας δημοσιογράφος που πάει να μιλήσει σε έναν εγκλωβισμένο και μετά θα πάρει το δρόμο της επιστροφής για τις ελεύθερες περιοχές θα πρέπει να έχει κατά νου ότι ο εγκλωβισμένος μένει πίσω. Αυτή η συμβολική απάντηση της γιαγιάς, πέραν της προσπάθειας της να διασκεδάσει τις απορίες των δημοσιογράφων, αποσκοπεί και στο να δείξει ότι η παραμονή των εγκλωβισμένων στα κατεχόμενα αποτελεί συνειδητή απόφαση για την οποία νιώθουν περήφανοι. Παράλληλα, όπως αναφέρω και στο βιβλίο, κατά τις τρείς περιόδους που χωρίζονται οι εγκλωβισμένοι διαφέρει η άποψη εντός της ομάδας για το ποια οφέλη και ποια προβλήματα προκλήθηκαν στις διεκδικήσεις τους και από τις δύο πλευρές του κυπριακού προβλήματος, πράγμα που ωθεί αρκετούς εγκλωβισμένους να αποστασιοποιούνται.

• Θεωρείς πως η σύγχρονη ιστορία της Κύπρου είναι σωστά καταγεγραμμένη στις δύο κοινότητες ή μονόπλευρη;

Σε μια χώρα όπως η Κύπρος που το στοιχείο της καχυποψίας φαινόταν εγγενώς στο Σύνταγμα εξ αρχής μετά την ρήξη και την τουρκική εισβολή το 1974, οι δύο πλευρές προέβαλαν τον ανθρώπινο πόνο με σκοπό να προβάλουν τις θέσεις τους στο διεθνή παράγοντα. Αυτό που με αφορά εμένα εντοπίζεται σε δύο σκέλη. Πρώτον, η θυματοποίηση των θυμάτων του πολέμου με σκοπό την απόσπαση περισσότερης προβολής των θέσεων είτε της μιας είτε της άλλης πλευράς αγνοώντας πολλές φορές τις πραγματικές ανάγκες αυτών των ανθρώπων. Και δεύτερον, το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα στα σχολεία μας δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα τόσο για τα γεγονότα πριν όσο και για αυτά που ακολούθησαν το 1974. Αυτό που αναφέρω τώρα είναι η άποψη μου που την έχω σχηματίσει με την καθημερινή τριβή μου με συνομήλικους μου και άλλα άτομα στις ελεύθερες περιοχές.

Φωτογραφία: Ανδρέας Μανώλη

• Πέρασες αρκετά χρόνια και με τις δύο κοινότητες. Είδες, έζησες και άκουσες πολλά. Είναι, κατά την άποψη σου, ρεαλιστική μια ειρηνική συμβίωση; Οι Ελληνοκύπριοι έχουν λανθασμένη εντύπωση για τους Τουρκοκύπριους ή το αντίστροφο;

Ο πατέρας μου που ζει τόσα χρόνια εγκλωβισμένος και έχει περάσει δύσκολα, συνηθίζει να λέει ότι, όλοι οι άνθρωποι χωρίζονται σε καλούς και κακούς όχι σε εθνικότητες. Αυτό το έχω διαπιστώσει και εγώ που έχω ζήσει αρκετά και τις δύο πλευρές. Η βάση για να μπορέσει να επικρατήσει η ειρήνη είναι οι αποφάσεις και οι πράξεις όλων αυτών των καθημερινών ανθρώπων που έζησαν τη βία του παρελθόντος και την θυμούνται με σκοπό να μην τα ξαναπάθουν.

• Πώς βλέπεις τα πράγματα αυτή τη στιγμή στο Κυπριακό;

Δυστυχώς έχοντας ζήσει στα κατεχόμενα αρκετά χρόνια διαπιστώνω ότι αυτά τα τετελεσμένα που προσπαθεί να επιβάλει η Τουρκία τα βλέπαμε και τα λέγαμε εδώ και αρκετό καιρό. Εάν ο διεθνής παράγοντας δεν ενεργοποιηθεί άμεσα προς υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, θεωρώ ότι τα πράγματα έχουν πάρει αρνητική τροπή.

• Τι θα απογίνει το Ριζοκάρπασο αν δεν επέλθει η λύση;

Στο Ριζοκάρπασο και στις άλλες περιοχές που ζουν οι εγκλωβισμένοι κάθε μέρα ο αριθμός τους μειώνεται. Εμείς τα παιδία των εγκλωβισμένων υποχρεωνόμαστε να φύγουμε για να εργαστούμε αξιοπρεπώς, και μένουν πίσω οι γονείς μας που λόγω της ανθρώπινης φύσης σε κάποια χρόνια θα πεθάνουν. Συνεπώς, με το που πεθάνει και ο τελευταίος εγκλωβισμένος εφόσον δεν υπάρξει λύση θα χαθεί κάθε προσπάθεια που έχει καταβληθεί από αυτή την ξεχασμένη ομάδα για επιστροφή και επανένωση του τόπου μας.

Φωτογραφία: Ανδρέας Μανώλη / Ένας άνθρωπος - σύμβολο του Ριζοκαρπάσου, ο οποίος ζούσε εκεί ολομόναχος. Με μοναδική παρέα τη θάλασσα, μέσα στην οποία άφησε και την τελευταία του πνοή.

• Πώς αξιολογείς τη στήριξη της Κυπριακής Δημοκρατίας προς τους εγκλωβισμένους και τους επανεγκατασταθέντες;

Η στήριξη από την ΚΔ είναι φιλότιμη. Ωστόσο, θεωρώ ότι θα έπρεπε να είναι στοχευμένη και να επιδιώκει να λύσει προβλήματα και να δώσει προοπτικές μεγαλύτερες για τους επανεγκατασταθέντες. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο εάν γινόταν μια εμπεριστατωμένη μελέτη για τις ανάγκες αυτών των ανθρώπων πιο συγκεκριμένα και όχι στη βάση μιας μέσης ανάλυσης.

• Σήμερα επισκέπτεσαι το χωριό σου; Σκέφτεσαι την επιστροφή;

Η επιστροφή μου στο Ριζοκάρπασο δεν μπορεί να γίνει εάν δεν λυθεί το κυπριακό πρόβλημα ώστε να μπορέσω να δραστηριοποιηθώ επαγγελματικά σε όλη την επικράτεια της ΚΔ. Σήμερα επιστρέφω πίσω για να δω τους γονείς μου που γερνούν και βλέπουν ότι λόγω τις κατάστασης μόνο ένας από τα 7 παιδιά τους έμεινε μαζί τους μόνιμα.