Σωστή διαχείριση αποβλήτων ή μια χώρα γεμάτη σκουπιδότοπους;

του Έρικ Σουκιούρογλου*

To θλιβερό θέαμα της κυπριακής υπαίθρου με μικρο-σκυβαλλότοπους μπάζων, επίπλων, κλαδεμάτων και διάφορων άλλων ογκωδών αντικείμενων απασχολεί σοβαρά την κοινωνία μας τα τελευταία 1-2 χρόνια. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε ραγδαία με το κλείσιμο των παράνομων χωματερών-σκυβαλότοπων, όπως αυτός του Κοτσιάτη. Ο νέος νόμος περί αποβλήτων που είναι τις μέρες μας υπο συζήτηση στην Βουλή είναι κεφαλαιώδους σημασίας για ανατροπή της θλιβερής αυτής κατάστασης. Όμως, όπως πάντα, κανένας νόμος δεν είναι πανάκεια αν η πολιτεία δεν αποφασίσει με σοβαρότητα να τον εφαρμόσει. Δυστυχώς, και στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων η αποφασιστικότητα αυτή είναι ελλιπής. Και εξηγούμαι:

1. Κοστίζει

Ενώ η πιο πάνω αρχή ακούγεται ως αυτονόητη, δυστυχώς, κάθε άλλο παρά ισχύει στη συνείδηση του Κύπριου πολίτη και δικαιολογημένα. Για γενεές οι Κύπριοι πλήρωναν €100-120 ετήσια δημοτικά τέλη και όλα τα οικιακά απόβλητα (σκύβαλα, κλαδέματα, ογκώδη) παραλαμβάνονταν από τον οικείο δήμο και μεταφέρονταν στη χωματερή με σχεδόν μηδενικό κόστος. Αυτό δεν ισχύει πλέον, εν πολλοίς λόγω (ή χάρη) στην ΕΕ. Η σωστή διαχείριση των ογκωδών αποβλήτων, δυστυχώς, κοστίζει ακριβά. Και το κόστος αυτό ο ρυπαίνων το πληρώνει. Χρειάζονται κεφαλαιουχικές επενδύσεις, λειτουργικά έξοδα και προσωπικό. Την πραγματικότητα αυτή οφείλει πρώτα η ηγεσία να την αντιληφθεί σωστά και ακολούθως να τη μεταφέρει στον πολίτη.

Αυτό επιβάλλει ο νόμος, και αυτό είναι και σωστό. Το «Πληρώνω Όσο Πετώ» είναι μια αρχή εξόχως φιλο-περιβαλλοντική. Είναι ξεκάθαρο ότι ο πολίτης θα αντιληφθεί ότι το συμφέρον της τζέπης του συμβαδίζει με την προστασία του περιβάλλοντος. Το συμφέρον του θα οδηγήσει στη μείωση των αποβλήτων του, στην επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση.

2. Σωστοί διαχειριστές

Εδώ έχουμε πρόβλημα. Οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες, υπό την πίεση των πολιτικών (που κι αυτοί με τη σειρά τους πιέζονται από διαμαρτυρόμενους ψηφοφόρους) καθυστέρησαν πάρα πολύ στην εφαρμογή και επιβολή των περί αποβλήτων νόμων. Τα τελευταία 5-6 χρόνια που η πίεση της Κομισιόν για συμμόρφωση εντάθηκε, το Τμήμα Περιβάλλοντος έδωσε άδειες σε αρκετές μονάδες διαχείρισης που ήταν περιορισμένων δυνατοτήτων, υπό όρους και χρονοδιαγράμματα, όμως, για σταδιακή συμμόρφωση. Για παράδειγμα, μία μονάδα διαχείρισης Απόβλητων Εκσκαφών Κατεδαφίσεων Κατασκευών (ΑΕΚΚ) έχει υποδομή δυνατότητας διαχείρισης Χ τόνων αποβλήτων, παίρνει άδεια για Χ τόνους, αλλά στην πραγματικότητα παραλαμβάνει (και χρεώνει τέλη) 100xΧ τόνους. Προφανώς τα 99xX θάβονται ή απορρίπτονται στη φύση. Αν αυτό διαρκέσει προσωρινά, για 4-5 μήνες μέχρι να έρθει εξοπλισμός, έχει καλώς. Αν, όμως, διαιωνίζεται και συνεχίζεται ακόμα 3-4 χρόνια μετά, αυτό είναι καταστροφικό για το περιβάλλον, αλλά και για την ανταγωνίστρια μονάδα που επένδυσε και χρεώνει ανάλογα, αφού η άλλη ουσιαστικά δεν διαχειρίζεται, αλλά θάβει τα 99xΧ και, βέβαια, χρεώνει χαμηλά, ελκυστικά τέλη. Ετσι, τεράστιες ποσότητες αποβλήτων περνούν στις στατιστικές ως σωστά διαχειρισμένες προς ικανοποίηση των εποπτικών αρχών της ΕΕ, ενώ στην πραγματικότητα τους εξαπατούμε. Και ενσυνείδητα μάλιστα. Οι σωστοί διαχειριστές, με επενδύσεις σε υποδομές, που κάνουν σωστή διαχείριση, είναι στα μάτια του κόσμου κλέφτες. Και εύλογα μάλιστα. Πώς γίνεται μία αδειούχα μονάδα να χρεώνει 100 και άλλη 20 για την ίδια ακριβώς δουλειά;

Ο νέος νόμος θα λύσει, επιτέλους, αυτή τη στρέβλωση. Ολοι γνωρίζουν ότι πλείστα σκιπ ευθύνονται για την απόρριψη ογκωδών αποβλήτων παντού στην ύπαιθρο. Πληρώνονται ακριβά από τον ρυπαίνοντα (π.χ. τον εργολάβο οικοδομών) για να τα μεταφέρει σε μονάδα διαχείρισης, πράγμα, όμως, που πολύ συχνά δεν γίνεται. Ο νέος νόμος θα καθιστά τον ρυπαίνοντα υπεύθυνο για την σωστή κατάληξη του απόβλητου σε μονάδα διαχείρισης και θα τον καλέσει να συμβάλλεται απευθείας με τον διαχειριστή. Ο μεταφορέας θα αμείβεται για το μεταφορικό και μόνο. Ο ρυπαίνων θα ξέρει ότι πληρώνει Χ στον μεταφορέα για την μεταφορά και Ψ στον διαχειριστή, με τιμολόγια και αποδείξεις παράδοσης-παραλαβής. Η εφαρμογή GPS στα αδειούχα φορτηγά και σκιπ θα είναι και αυτό σημαντικό μέτρο ιχνηλάτησης προς αποφυγή των φαινομένων αυτών, χωρίς ενδιάμεσους σταθμούς μεταφόρτωσης, αφού έτσι ήταν δεδομένη η απώλεια ιχνηλάτησης. Όλα αυτά θα ισχύουν φτάνει το Τμήμα Περιβάλλοντος να κάνει σωστά και αποτελεσματικά τη δουλειά του, περιλαμβανομένης της επόπτευσης και το «κυνηγητό» των παρανομούντων χωρίς παρεμβάσεις ή/και πιέσεις. Εδώ είναι το στοίχημα. Μπορεί;

Υγιής ανταγωνισμός

Καταληκτικά, ενώ η ψήφιση του νέου νόμου είναι σημαντική, στην κυπριακή πραγματικότητα το ζητούμενο είναι η εφαρμογή του. Εδώ ακριβώς είναι που χρειάζεται η σωστή προετοιμασία της κοινωνίας. Οι υπηρεσιακοί που εντέλλονται να εφαρμόσουν τον νόμο χρειάζονται τη στήριξη των πολιτικών και της κοινωνίας για να εφαρμόσουν τον νόμο και να κυνηγήσουν την εφαρμογή του, όχι την πίεση στην αντίθετη κατεύθυνση που συμβαίνει δυστυχώς σήμερα. Με την εφαρμογή του θα λειτουργήσουν και συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού, αφού θα ενθαρρυνθούν περισσότεροι διαχειριστές να μπουν στο παιχνίδι επενδύοντας σε σωστό εξοπλισμό με ανταγωνιστικές τιμές/τέλη. Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί, είναι καταστροφική για το περιβάλλον μας. Η στήριξη αυτή περνά από τη σωστή ενημέρωση, τη διαφώτιση του κοινού και τελικά τη συμμετοχή του στη διαχείριση, τη μείωση και αξιοποίηση των αποβλήτων.

* Διευθύνοντος σύμβουλου

Premier Shukuroglou Cyprus Ltd, Διαχειριστές κλαδεμάτων-παραγωγοί κόμποστ