Ιστορίες από τον Άγιο Νικόλαο (α΄μέρος)

*Στη φωτογραφία ο Mehmet Birinci και ο πατέρας του Tekin στα δεξιά, μαζί με έναν φίλο τους στον Άγιο Νικόλαο.

• Ο μόνος μου στόχος είναι να γίνω μάρτυρας αυτού που ζήσαμε και δεν θέλω οι αναμνήσεις μου να χρησιμοποιηθούν από σοβινιστικές δυνάμεις για ξεπερασμένη φασιστική προπαγάνδα. Αυτό που ζήσαμε στην Κύπρο είναι στην ουσία η σκληρότητα του αγγλοαμερικανικού ιμπεριαλισμού και των συνεργατών του στην Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο και των τοπικών φασιστικών ομάδων που χρησιμοποίησαν για να εφαρμόσουν τη σκληρότητα ο ένας εναντίον του άλλου.

• Σήμερα έχω έναν ευτυχισμένο γάμο με μια Ελληνοκύπρια που λέγεται Άντρη Χαραλάμπους. Όταν συναντιούνται οι οικογένειες που αποτελούνται από Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους, αντικατοπτρίζεται τέλεια πώς θα μπορούσε να ήταν ένα πολυπολιτισμικό νησί ευτυχίας, αν δεν είχαν φυτευτεί σπόροι εχθρότητας. Ίσως οι αναμνήσεις μου να είναι συνηθισμένες για όσους έζησαν εκείνα τα χρόνια και ίσως κάποιοι έζησαν πολύ χειρότερες στιγμές από μένα. Έχω όμως μια ανάμνηση την οποία όσοι επέζησαν από τους σκοτωμούς στην Τόχνη, το Ζύγι, τη Μάραθα-Αλόα-Σανταλλάρη, το Μαρί, την Άσσια, το Σύσκληπο, τη Λάπηθο, τον Καραβά κ.τ.λ. Ήμασταν και εμείς παραταγμένοι για να μας πυροβολήσουν, αλλά την τελευταία στιγμή μας έσωσε ένα θαύμα και επιζήσαμε από την εκτέλεση.

• Το χωριό μου ο Άγιος Νικόλαος είχε γενικά καλές σχέσεις με τα γύρω ελληνοκυπριακά χωριά. Μερικές φορές οι άνδρες της ΤΜΤ, και κυρίως ο διοικητής της που ήταν ο διευθυντής του σχολείου του χωριού μου,  δημιουργούσαν ένταση με τους Ελληνοκύπριους μεταξύ 1964-1974, αλλά γενικά οι συγχωριανοί μας είχαν πολύ καλές σχέσεις με τους Ελληνοκύπριους.

•  Ιούλιος 1974. Ήμουν 16 χρονών. Τα χρόνια που ήμουν μαθητής, τα περνούσα πάντα δύο-τρεις εβδομάδες στο χωριό μου. Το καλοκαίρι του 1974 είχε πάει πρώτα ο δίδυμος αδερφός μου ο Kufi για να περάσει τις διακοπές στη γιαγιά μου. Ένας από τους συμμαθητές μας, ο Sami Shefik yerli, είχε επίσης πάει μαζί του αφού ο πατέρας του είχε υπηρετήσει ως αστυνομικός στο χωριό και ο Sami γνώριζε το χωριό από τότε. Δεν επέστρεψε στη Λευκωσία με τον δίδυμο αδελφό μου, αλλά έμεινε στο χωριό. Και στις 12 ή 13 Ιουλίου, είχα πάει με τα μικρότερα αδέρφια μου, Ertan και Hasan, για να περάσουμε εκεί τις διακοπές. Το πρωί της Δευτέρας 15ης Ιουλίου, ξυπνήσαμε με τα νέα του πραξικοπήματος. Μάθαμε ότι όλοι οι δρόμοι ήταν κλειστοί και δεν μπορούσαμε να πάμε πουθενά. Οι δρόμοι άνοιξαν στις 17 Ιουλίου.

• Ο Άγιος Νικόλαος βριισκόταν σε σημαντικό σημείο του δρόμου Πάφου-Τροόδους και έτσι η ελληνοκυπριακή Εθνική Φρουρά ήθελε να διασφαλίσει την ασφάλεια του δρόμου. Γνώριζαν και την παρουσία της ΤΜΤ στο χωριό. Υπήρχε ο κίνδυνος οι Τουρκοκύπριοι να κλείσουν τον κύριο δρόμο. Στο χωριό ζούσε ο πρώην διοικητής της Αστυνομίας της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Niyazi. Και ο Ανδρέας Μουστάκας, ένας από τους διοικητές της Εθνικής Φρουράς και πρώην της ΕΟΚΑ, προσπάθησε να βρει τον κ. Niyazi για να του πει ότι το χωριό έπρεπε να παραδοθεί χωρίς αντίσταση, αλλά δεν κατάφερε να τον βρει.
  

• Στις 20 Ιουλίου 1974, από τις 16.00 και μετά, άρχισαν μάχες στο χωριό μεταξύ των Τουρκοκυπρίων στρατιωτών και της ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς. Η σύγκρουση κράτησε 24 ώρες και στις 21 Ιουλίου, γύρω στις 16.00, οι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες έφυγαν από το χωριό και πήγαν από τα βουνά στο χωριό  Άης Γιάννης.

•  Το μισό χωριό είχε μαζευτεί στο σπίτι του παππού μου – υπήρχαν τουλάχιστον 300 χωριανοί μέσα στο σπίτι και έξω στην αυλή. Όταν είδαμε Ελληνοκύπριους στρατιώτες να περνούν από τον δρόμο, ο παππούς μου τους φώναξε και είπε: «Ρε παιδκιά, μεν φοάστε», και σήκωσε τα χέρια του για να τους δείξει ότι δεν είχαμε όπλα.

• Μας διέταξαν να σηκώσουμε τα χέρια και μας πήραν όλους αιχμάλωτους και μας πήγαν στην αυλή του αστυνομικού τμήματος του χωριού. Καθώς οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες έμπαιναν στο χωριό, είχαν σκοτώσει τη θεία Shemshinur και τον τυφλό σύζυγό της που ήταν και οι δύο περίπου 90 χρονών. Πυροβόλησαν και τον θείο Osman που κρυβόταν κάτω από το κρεβάτι. Έτσι, το χωριό μας στις 21 Ιουλίου έχασε 3 άτομα.


• Οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς συγκέντρωσαν όλες τις γυναίκες, άντρες και παιδιά στην αυλή του αστυνομικού τμήματος. Όταν ηρέμησαν τα πράγματα, ο Μουστάκας είχε συνάντηση με τον κ. Niyazi και δεν έστειλε κανέναν από το χωριό μας στα στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου στην Πάφο ή τη Λεμεσό. Μείναμε όλοι σπίτι.

• Ανάμεσα στους στρατιώτες της Εθνικής Φρουράς ήταν και ένας Παφίτης Ελληνοκύπριος από το σχολείο μας, το English School, που ήταν μια τάξη μεγαλύτερός μας. Μας είχε επιτρέψει να δούμε το όπλο του όταν ήμασταν στην αυλή του αστυνομικού σταθμού. Έδινε τσιγάρα στον φίλο μου Sami και μιλούσαν, ήταν περισσότερο φίλος του Sami παρά δικός μου. Ενώ οι μέρες περνούσαν ήσυχα στο χωριό, μια μέρα ακούσαμε από το ραδιόφωνο ότι είχε ξεκινήσει μια δεύτερη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας. Κάποιοι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες με ένα λαντρόβερ καλυμμένο με πράσινους θάμνους μπήκαν στο χωριό μας και πλησίασαν στο καφενείο του παππού μου. Ο παππούς μου μου είπε: «Γρήγορα, πήγαινε σπίτι». Πήγα στο σπίτι και προσπάθησα να κρυφτώ κάτω από το κρεβάτι, αλλά είδα ότι υπήρχε ένα ζευγάρι κρυμμένο εκεί. Καθώς προσπάθησα να κρυφτώ, με χτύπησαν με το κοντάκι του όπλου στην πλάτη και σηκώθηκα. Είδα ότι αυτός που με χτύπησε ήταν ο στρατιώτης από το σχολείο μας. «Έλα», προσπάθησα να πω, αλλά δεν με άφησε να μιλήσω. Δεν ήταν μόνος. Είχε μαζί του τον λοχία του και εκτελούσε τις εντολές του. Σήκωσε το όπλο του για να με χτυπήσει ξανά και εγώ έπεσα κάτω για να αποφύγω το χτύπημά του, και οι άλλοι στρατιώτες με πάτησαν με τις μπότες τους στην πλάτη και τον λαιμό μου και με διέταξαν να βάλω τα χέρια μου πίσω από τον λαιμό μου.

• Υπήρχαν δύο σειρές Ελληνοκύπριων στρατιωτών στην αυλή μας και πέρασα ανάμεσά τους και περπάτησα προς το κέντρο του χωριού. Είδα ότι κάποιοι από τους συγχωριανούς μας ήταν παραταγμένοι πιο κάτω από το καφενείο, μπροστά από το παντοπωλείο. Με διέταξαν να πάω εκεί και μετά έφεραν εκεί και τον Sami.

• Μια διμοιρία στρατιωτών μας σημάδευαν με τα όπλα τους. Μέτρησα, και το θυμάμαι σαν σήμερα, ήμασταν 13 άτομα. Ο διοικητής Μουστάκας ήταν στα αριστερά μας και ανέβηκε στη βρύση του χωριού, βάζοντας το δεξί του πόδι στη βρύση και το αριστερό του στη λεκάνη, έχοντας το δεξί του χέρι στον αέρα! Επρόκειτο να δώσει εντολή να πυροβολήσουν! Και εκείνη τη στιγμή, σε έναν απίστευτο συγχρονισμό, εμφανίστηκε εκεί ο κύριος Niyazi. Ίσως κάποιες γυναίκες που τους πήραν τους συζύγους από τα σπίτια τους να έτρεξαν και τον ενημέρωσαν και ζήτησαν βοήθεια. Ήρθε λοιπόν στο κέντρο του χωριού και είδε ότι μας είχαν παρατάξει για να μας εκτελέσουν.

• Και ακούσαμε τη φωνή του Niyazi Effendi που είπε: «Δεν ντρέπεσαι βρε Μουστάκα και θα σκοτώσεις ανυπεράσπιστους χωριανούς; Τι σου έκαναν; Γιε μου, αν θέλεις να πολεμήσεις, ο τουρκικός στρατός είναι στην Κερύνεια, πάρε τους στρατιώτες σου και πήγαινε εκεί!» Ο Μουστάκας ντράπηκε και θύμωσε ταυτόχρονα, αλλά διέταξε τους στρατιώτες του να κατεβάσουν τα όπλα. Διέταξε τους στρατιώτες του να συλλάβουν όλους τους άντρες του χωριού. Μισή ώρα αργότερα, όλοι οι άντρες ήταν στο κέντρο του χωριού. Μας έφεραν πάλι στην αυλή του αστυνομικού σταθμού. Και εκεί ο Μουστάκας είπε στον κ. Niyazi ότι θα χρησιμοποιήσει τους άντρες του χωριού Άγιος Νικόλαος ως ασπίδα για να αναγκάσει το χωριό Άης Γιάννης να παραδοθεί. Ο κ. Niyazi ήταν αντίθετος και με αυτό. Ο Μουστάκας είπε στον κ. Niyazi ότι θα εγκαταλείψει αυτή την ιδέα μόνο αν ο ίδιος ο κύριος Niyazi πήγαινε και τους έλεγε να παραδοθούν. Ο κ. Niyazi δέχτηκε για να μας σώσει και πήγε στον Άη Γιάννη. Φυσικά αρνήθηκαν να παραδοθούν, και σύμφωνα με φήμες ήταν επίσης αγενείς με τον κ. Niyazi. Εκείνη την ημέρα, ο Μουστάκας μας έστειλε πίσω στα σπίτια μας.

• Μετά ο Μουστάκας άρχισε την επίθεση στον Άη Γιάννη. Υπήρξε αντίσταση 12 ωρών από τον Άη Γιάννη. Αν δεν κάνω λάθος, η ελληνοκυπριακή Εθνική Φρουρά σκότωσε 11 άτομα στον Άη Γιάννη και κατεδάφισαν με μπουλντόζες μερικά σπίτια. Οι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες που κατάφεραν να διαφύγουν, πήγαν στα Βρέτσια. Λόγω της κατάπαυσης του πυρός που τέθηκε σε ισχύ στις 16 Αυγούστου, τα Βρέτσια δεν παραδόθηκαν. Ούτε και η Σταυρόκοννου. Τα χωριά αυτά παρέμειναν ως θύλακες μέχρι τις αρχές του 1975 και όταν τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία ανταλλαγής πληθυσμών, πήγαν με τα όπλα τους προς το βορρά. Και οι κάτοικοι των χωριών αυτών μετακόμισαν στον βορρά το 1975.