«Η παλιά Κύπρος με τους μεικτούς γάμους στην Ποταμιά» της Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ.: 99966518

Σε μια ιστορία που έγραψε ο φίλος μας Dr. Bekir Azgin μιλά για τους δικοινοτικούς γάμους στο χωριό του, την Ποταμιά. Σε άρθρο του στις 22 Μαρτίου 2015 στην εφημερίδα «Havadis» αναφέρει συνοπτικά:

«Στα παιδικά μου χρόνια, τέτοιοι γάμοι ήταν αποδεκτοί - φυσιολογικοί. Υπήρχαν βέβαια και εκείνοι που δεν τους άρεσαν τέτοιοι γάμοι, αλλά επειδή ήταν μειοψηφία, δεν μπορούσαν να υψώσουν τη φωνή τους. Όταν τη δεκαετία του ’50 με τις διαταγές του Μακαρίου και με τα λεφτά της εκκλησίας, καθώς τα όπλα άρχισαν να μπαίνουν λαθραία στο νησί, τα πράγματα χειροτέρεψαν. Και μετά το 1963 όλα βγήκαν εκτός ελέγχου.

Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή εκείνων που είχαν σύζυγο από την άλλη κοινότητα εκείνη την εποχή. Πιθανώς άνθρωποι σαν κι αυτούς δυσκολεύονταν να βρουν ένα μέρος να κρυφτούν. Προσωπικά γνώριζα κάποιους ανθρώπους. Ένα πρωί ξύπνησαν και τους είπαν ότι έπρεπε να αλλάξουν τα ονόματά τους, που είχαν τα τελευταία 50-60 χρόνια. Κάποιες έγιναν Ayshe, άλλες Kadriye, άλλες Dudu (τα ελληνικά ονόματα δεν ήταν αποδεκτά, αλλά τα αραβικά ονόματα ήταν).

Οι περισσότεροι αγνοούμε και κάποιοι ντρεπόμαστε να ομολογήσουμε, αλλά η αλήθεια είναι ότι στο χωριό μας υπήρχαν μεικτοί γάμοι. Ένας από αυτούς που μου έρχεται στο μυαλό είναι αυτός της Keziban Hanim, γνωστή στο χωριό μας ως «Kezibanu». Δεν θυμάμαι τον άντρα της. Είχε δυο γιους. Ο ένας λεγόταν Mustafa και ο άλλος Λουκαΐδη (νομίζω ότι είχε και μια κόρη αλλά επειδή είχε φύγει από το χωριό σε μικρή ηλικία δεν τη γνώρισα ποτέ). Δεδομένου ότι δεν το είχα σκεφτεί ποτέ και δεν το είχα ρωτήσει ποτέ, υποθέτω ότι η Kezibanu ήταν πρώτα παντρεμένη με έναν Τουρκοκύπριο και γέννησε τον Mustafa. Πιθανότατα όταν πέθανε ο άντρας της (ή χώρισαν) αυτή παντρεύτηκε Ελληνοκύπριο και έφερε στον κόσμο τον Λουκαΐδη. Εκείνες τις μέρες ήταν πολύ δύσκολο να είσαι νέα γυναίκα και χήρα.





Ένα παλιό σπίτι στην Ποταμιά - Φωτό Πανίκος Στυλιανού.



Σε νεαρή ηλικία

Ο Mustafa πρέπει να ήταν περίπου στην ηλικία του πατέρα μου, αφού ήταν πολύ καλοί φίλοι. Ο Mustafa μετανάστευσε στην Τουρκία σε πολύ νεαρή ηλικία. Εκεί βιοποριζόταν ως ξυλουργός. Όταν ήμουν φοιτητής στην Άγκυρα, σε μία από τις επισκέψεις μου στην Istanbul, με είχαν φιλοξενήσει ένα βράδυ στο σπίτι τους. Δεν ήταν πλούσιοι αλλά οι πόρτες τους ήταν πάντα ανοιχτές για τους νέους του χωριού μας.

Γνώρισα τον Mustafa όταν ήμουν στην τελευταία τάξη του δημοτικού. Είχε έρθει να επισκεφτεί το χωριό με τους δίδυμους γιους του. Νομίζω ότι είχαν έρθει σε γάμο στο χωριό, αλλά δεν θυμούμαι σε ποιον. Επισκέφτηκαν και το σπίτι μας... Μιλούσαν κάπως διαφορετικά από εμάς, αλλά παρ' όλα αυτά καταλαβαίναμε καλά ο ένας τον άλλο... Ο Mustafa μου ζήτησε να πάω τους δίδυμους στο χωριό. Πού μπορείς να τους πάρεις σε ένα χωριό; Έτσι τους πήρα στα περβόλια του χωριού. Μάζεψα μερικά μούρα γι' αυτούς. Αυτό ήταν αρκετά συνηθισμένο για εμάς, αλλά για τα παιδιά της πόλης αυτό ήταν υπέροχο. Όταν έφευγαν, ο ένας από τους δίδυμους με αγκάλιασε και μου είπε: «Όταν έρθουμε την επόμενη φορά, ας πάμε ξανά στα περβόλια». Δεν ξέρω αν ήρθαν ξανά ή όχι.

Ξέρω όμως ότι ο πατέρας τους ήρθε ακόμα δύο φορές. Πρέπει να ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ή στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Ήρθε μια μέρα και με βρήκε και με ρώτησε αν θα μπορούσα να τον πάρω στη Δεκέλεια. Φυσικά, μπορούσα, αλλά δεν είχα πάει ποτέ στη Δεκέλεια. «Μην ανησυχείς», είπε, «να πας στο Πέργαμος και μετά από εκεί. Μπορώ να σου εξηγήσω πώς να πας». Αναρωτιόμουν γιατί από όλα τα μέρη ήθελε να πάει στη Δεκέλεια, αλλά δεν τον ρώτησα.

Συναντηθήκαμε τη μέρα που μου ζήτησε και ξεκινήσαμε το ταξίδι. Μίλησε για τα παιδιά του, τη δουλειά του, τη ζωή του στην Istanbul, αλλά δεν είπε τίποτα γι' αυτό που αναρωτιόμουν. Μίλησε ακόμη και για τις αναμνήσεις που είχε με τον πατέρα μου, ο οποίος είχε πεθάνει το 1976.

Τελικά, φτάσαμε στη Δεκέλεια. Παρκάραμε το αυτοκίνητο σε κατάλληλο μέρος. Όταν κατέβηκε από το αυτοκίνητο, είπε: «Περίμενε εδώ. Θα επιστρέψω σύντομα», και έφυγε. Λίγο αργότερα γύρισε αγκαλιά με τον Λουκαΐδη. Έβγαλε ένα τσουβάλι από το αυτοκίνητο και το έδωσε στον αδελφό του.

Δεν είχα δει τον Λουκαΐδη τα τελευταία 20 χρόνια. Είχε αλλάξει πολύ. Τον θυμόμουν νεαρό να παίζει ποδόσφαιρο στην ομάδα του χωριού. Ήταν καλός παίκτης. Νομίζω ότι έπαιξε και στην Ομόνοια κάποια στιγμή. Ο Ibrahim από το χωριό μας είχε επίσης παίξει στην Ομόνοια. Και τώρα, ο Λουκαΐδης στεκόταν μπροστά μου με γκρίζα μαλλιά.

Καθίσαμε κάπου και ήπιαμε καφέ. Ο Λουκαΐδης ρώτησε για κάποιους από το χωριό που ήταν φίλοι του. Μοιράστηκα μαζί του ό,τι ήξερα. Μετά τα δύο αδέλφια μίλησαν μεταξύ τους για τα παιδιά τους, τις γυναίκες τους, τις δουλειές τους. Μετά φάγαμε μαζί μεσημεριανό κάπου εκεί. Έπειτα ο Λουκαΐδης έφερε τα δώρα του στο αυτοκίνητο και χώρισαν με δάκρυα στα μάτια.

Δεν ξέρω αν αυτή ήταν η τελευταία συνάντηση που είχαν τα δύο αδέλφια ή αν συναντήθηκαν ξανά, αλλά ο Mustafa πέθανε χωρίς να δει τη διάνοιξη των οδοφραγμάτων.

Στον δρόμο της επιστροφής, ο Mustafa ήταν σκεπτικός. Κάποια στιγμή γύρισε προς το μέρος μου και μου είπε: «Η ζωή είναι αδίστακτη αγαπητέ μου φίλε, πολύ. Δεν μπόρεσα ούτε καν να παρευρεθώ στην κηδεία της μητέρας μου. Σε παρακαλώ, ας κρατήσουμε αυτό που συνέβη σήμερα μεταξύ μας».

Και μέχρι σήμερα το κράτησα.

Στον δρόμο της επιστροφής η ερώτηση στο μυαλό μου ήταν: «Άραγε είναι η ζωή αδίστακτη ή οι άνθρωποι;»

Και στο άρθρο του στις 5 Απριλίου 2015, ο Dr. Bekir Azgin αναφέρθηκε σε έναν άλλο μεικτό γάμο:

«Ο ιμάμης (χότζας) του χωριού μας ήταν ο hadji Azmi και τον θυμούμαι αμυδρά... Είχε άσπρα γένια, ήταν πολύ αδύνατος και γέρος... Τον έβλεπα στο τζαμί τη μέρα του Μπαϊραμιού όταν πήγαινα εκεί... Ζούσε με τον γιο του Saffet και τη Στέλλα, τη σύζυγο του Saffet. Το σπίτι τους ήταν στο κέντρο του χωριού. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο σε αυτόν ήταν όταν μετά την προσευχή του Μπαϊραμιού συμφιλίωνε τους χωριανούς που δεν μιλούσαν μεταξύ τους. Αν είναι ο ίδιος που άρχισε αυτό το τελετουργικό ή αν το είδε από παλαιότερες γενιές, δεν το γνωρίζω. Αλλά μετά την προσευχή του Μπαϊραμιού και το ναμάζι έλεγε: Μπαϊράμι σημαίνει ειρήνη. Όσοι δεν μιλούν μεταξύ τους, κάντε ειρήνη τώρα».





Ποταμιά... - Φωτό Natalie Hami.



Λόγοι συμφιλίωσης

Αφού πέθανε ο hadji Azmi, μάθαμε ότι σε άλλα μέρη δεν υπήρχαν τελετουργίες συμφιλίωσης. Όταν το χωριό έμεινε χωρίς ιμάμη, ο πατέρας μου έκανε αίτηση στον μουφτή να στείλει έναν ιμάμη τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των μπαϊραμιών. Δέχτηκαν το αίτημα του πατέρα μου και άρχισαν να στέλνουν ιμάμηδες (χότζες) κατά τη διάρκεια του Μπαϊραμιού. Αλλά επειδή δεν γνώριζαν αυτό το τελετουργικό, οι χωριανοί τους εμπόδιζαν να φύγουν από το τζαμί και τους έβαζαν να κάνουν αυτό το τελετουργικό της συμφιλίωσης.

Ο Saffet Hadji Azmi, γιος του hadji Azmi, ήταν γνωστός στο χωριό ως φανατικός κομουνιστής. Ήταν αρχηγός και προπονητής της ποδοσφαιρικής μας ομάδας. Εκείνες τις μέρες, η ομάδα ήταν μεικτή και Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έπαιζαν στην ίδια ομάδα. Με το πρόσχημα ότι έπαιζε ποδόσφαιρο, μάζευε τη νεολαία για να τους εμφυσήσει τον κομουνισμό, και ο πατέρας μου δεν ήθελε να πάω στον ποδοσφαιρικό σύλλογο. Αλλά ποιος νοιαζόταν γι' αυτά εφόσον υπήρχε το ποδόσφαιρο.



Τέτοια ήταν η παλιά Κύπρος.



Ποταμιά... - Φωτό Πανίκος Στυλιανού.

Νομίζω ότι το πραγματικό του επάγγελμα ήταν ξυλουργός, αλλά τον θυμάμαι ως υπάλληλο στο γραφείο του δικηγόρου Umit Suleyman. Βοηθούσε τους χωριανούς μας αν είχαν κάποια δουλειά στα δικαστήρια.

Οι χωριανοί μας ήθελαν να φτιάξουν ένα γήπεδο ποδοσφαίρου στην κορυφή ενός λόφου και έτσι μαζευόμασταν τα Σαββατοκύριακα και πηγαίναμε για να δουλέψουμε εκεί. Μεταφέραμε πέτρες και βράχους έξω από το γήπεδο. Ο Saffet δούλευε πολύ σκληρά σε αυτό και επίσης έπαιζε ποδόσφαιρο παρά το προχωρημένο της ηλικίας του.

Είχα την ευκαιρία να παίξω ποδόσφαιρο στην ομάδα νέων του χωριού μας αλλά ποτέ, ούτε μία φορά, δεν συνάντησα εκεί κομουνιστική προπαγάνδα. Αν το παράδειγμα με τη στάση του μπορεί να ονομαστεί κομουνιστική προπαγάνδα, ναι αυτή ήταν η προπαγάνδα. (Ήταν μέλος του ΑΚΕΛ).

Ο Saffet και η Στέλλα είχαν πέντε ή έξι παιδιά. Αν θυμάμαι καλά, η Στέλλα έπρεπε να αλλάξει το όνομά της μετά τα 60 της χρόνια και έγινε Ayshe».