Αποκαλυπτικό πρακτικό για το Κυπριακό και το Βαρώσι - Γιατί η ΕΕ δεν συναινεί σε σκληρά μέτρα κατά της Τουρκίας;

Το Κυπριακό με έμφαση στα Βαρώσια, κάτω από το κεφάλαιο «Θέματα Επικαιρότητας», θα συζητήσουν μεταξύ άλλων οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ αύριο Δευτέρα στην παρουσία και του Κύπριου ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη. Η πορεία της διαβούλευσης με βάση προκαταρκτικό πρακτικό συζήτησης (Τρίτη) που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή από τους μόνιμους αντιπροσώπους (ΕΜΑ), το οποίο αποκαλύπτει σήμερα ο «Πολίτης», δεν προοιωνίζεται θετική αφού δεν υπάρχει ομοφωνία στη λήψη κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Όλοι οι Ευρωπαίοι εταίροι μας εκφράζουν αλληλεγγύη στην Κύπρο, μερικοί ωστόσο, διαφωνούν με τις προτάσεις που καταθέτει ο Κύπριος ΥΠΕΞ Νίκος Χριστοδουλίδης. Σύμφωνα με ανταπόκριση του ΚΥΠΕ (βλέπε πιο κάτω) κινούνται στη λογική ατομικών περισσότερο κυρώσεων εναντίον ατόμων που ευθύνονται για την παράνομη διάνοιξη της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου. Συζητούνται επίσης κάποιες μειώσεις στα κονδύλια για τον προενταξιακό διάλογο της Τουρκίας με την ΕΕ. Απορρίπτεται το αίτημα της Κύπρου για τερματισμό του διαλόγου υψηλού επιπέδου με την Τουρκία και η επιβολή σοβαρών νομικών και οικονομικών κυρώσεων.

Υπενθυμίζεται ότι στις 15 Νοεμβρίου 2021 ο κ. Χριστοδουλίδης είχε κάνει λόγο για την προετοιμασία ενός εγγράφου επιλογών για τα Βαρώσια και τις εξελίξεις σε σχέση με την περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων, στη βάση της εντολής που δόθηκε στον ύπατο εκπρόσωπο για διαμόρφωσή του στη σύνοδο του Οκτωβρίου. Σε αυτό το έγγραφο είπε ο κ. Χριστοδουλίδης «θα καταγράφονται πιθανές ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως απάντηση για τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια». Το έγγραφο αυτό θα συζητηθεί αύριο στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων (ΣΕΥ).

Το πρακτικό

Με βάση πρακτικό που αποκαλύπτει σήμερα ο «Πολίτης» που έχει να κάνει με την προεργασία αυτού «του εγγράφου επιλογών» για λήψη μέτρων κατά της Τουρκίας, διαφαίνονται οι σοβαρές διαφωνίες κυρίως από πλευράς Γερμανίας η οποία αμφισβητεί την πολιτική επιβολής κυρώσεων που η Κύπρος θέλει να υιοθετηθεί, η οποία από κάποιες χώρες, π.χ. την Ιταλία, κρίνεται ως αντιπαραγωγική. Υπέρ της Κύπρου τάσσονται η Αυστρία και η Γαλλία. Παραθέτουμε επί λέξη τη συζήτηση, όπως αυτή καταγράφεται στο πρακτικό:

«Σχετικά με τα Βαρώσια, η Γερμανία εξέφρασε αλληλεγγύη προς την Κύπρο, αλλά υπογράμμισε την ανάγκη να διατηρηθούν τα κίνητρα προς την Άγκυρα μέσω του διαλόγου ΕΕ - Τουρκίας. Οι τρέχουσες επιλογές εντός του άτυπου εγγράφου που θα τεθεί ενώπιον των υπουργών δεν αντικατοπτρίζουν αυτή τη θέση, ιδίως επειδή προτείνονται περικοπές στην προενταξιακή βοήθεια προς την Τουρκία οι οποίες παρεμποδίζουν την οικονομική συνεργασία ΕΕ - Τουρκίας. Το έργο μας θα πρέπει να επικεντρωθεί στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) στο νησί, τόνισε ο Γερμανός εκπρόσωπος ο οποίος διατύπωσε επίσης την άποψη ότι, δεν είναι καλό να στοχοποιείται η κοινωνία των πολιτών (Συμφώνησε η Ρουμανία). Ομοίως, η Ιταλία ανέφερε ότι η εστίαση θα πρέπει να είναι στην εξεύρεση κινήτρων και όχι σε αρνητικά μέτρα (Συμφώνησε η Ρουμανία). Ο εκπρόσωπος της Κύπρου υπενθύμισε ότι τα Βαρώσια είναι έδαφος της ΕΕ και ότι η Τουρκία πρέπει να αντιστρέψει την παράνομη ενέργειά της (Συμφώνησε η Σλοβενία). Το άτυπο υπό συζήτηση έγγραφο ανέφερε ο Κύπριος αντιπρόσωπος δεν παρουσιάζει συγκεκριμένα αποτρεπτικά μέτρα, όπως η αναστολή του διαλόγου υψηλού επιπέδου μεταξύ ΕΕ - Τουρκίας συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού διαλόγου, καθώς και τη λήψη αξιόπιστων οικονομικών και άλλων κυρώσεων. Η Κύπρος προσβλέπει σε μια προσανατολισμένη προς τα αποτελέσματα συζήτηση στο ΣΕΥ στη βάση ενός αναθεωρημένου εγγράφου με συγκεκριμένα αποτρεπτικά μέτρα. Η Σλοβενία ανέφερε ότι σαφή μηνύματα πρέπει να προκύψουν ήδη από την αυριανή συζήτηση της ΕΜΑ. Η Αυστρία και η Γαλλία εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους προς την Κύπρο».

Η διαφορά

Όπως προκύπτει από το πιο πάνω πρακτικό, ήδη το έγγραφο επιλογών Μπορέλ τέθηκε και συζητήθηκε από την ΚΟΡΕΠΕΡ και φαίνεται εκ πρώτης όψεως να μην υπάρχει ομοφωνία, κάτι που δύσκολα θα οδηγήσει σε ουσιαστικά μέτρα κατά της Τουρκίας. Εκτός βέβαια κι αν στο αυριανό ΣΕΥ υπάρξει διάθεση υπερβάσεων από πλευράς των υπουργών Εξωτερικών. Στο Συμβούλιο βέβαια θα κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή της η νέα Γερμανίδα ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ της συμμαχίας Σοσιαλδημοκρατών και Οικολόγων η οποία προέρχεται από το Κόμμα των Οικολόγων. Ένας εκ των επικεφαλής των Οικολόγων της Γερμανίας είναι ο Τούρκος Τσεμ Οζντεμίρ, ο οποίος δεν είναι μεν υποστηρικτής της Τουρκίας του Ερντογάν, αλλά την ίδια στιγμή στηρίζει μια λογική προσέγγισης προς την Άγκυρα. Εν ολίγοις κλειδί στην αυριανή σύνοδο του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής είναι η στάση της Γερμανίας η οποία εκτιμάται ότι θα γίνει ακόμα πιο έντονη εναντίον της λήψης δραστικών μέτρων κατά της Τουρκίας, αν και σοβαρή διπλωματική πηγή δήλωσε στον «Πολίτη» ότι «δεν αποκλείει το ενδεχόμενο η συζήτηση του εγγράφου επιλογών να πάρει νέα αναβολή για τον Ιανουάριο».

Η κεντρική φιλοσοφία της ΕΕ όπως διατυπώθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2021 από τον ύπατο εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορελ είναι ότι το έγγραφο επιλογών θα είναι αυστηρό για την Τουρκία αν δεν σταματήσει άμεσα τις επιθετικές της ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Από την άλλη βέβαια θα πρέπει να σημειώσει κάποιος ότι τους τελευταίους μήνες η Τουρκία πέρα από τις γνωστές δηλώσεις Ερντογάν, δεν έχει προχωρήσει επί του εδάφους ή της θαλάσσης σε ιδιαίτερα επιθετικές ενέργειες. Η Τουρκία εν ολίγοις απέχει από σοβαρές προκλήσεις για να μπορέσει να ενισχύσει εντός της ΕΕ τις φωνές εκείνες που θεωρούν ότι λόγω του γεωπολιτικού της εκτοπίσματος, λόγω οικονομικών σχέσεων αλλά και λόγω μεταναστευτικού θα πρέπει να τύχει εντελώς διαφορετικής προσέγγισης. Μέσα σε αυτό το πρίσμα η κυπριακή πρόταση για λήψη αυστηρών μέτρων, που ξεκινούν από τη θέση ότι πρέπει να τερματισθεί κάθε διάλογος με την Τουρκία σε υψηλό επίπεδο, συναντούν αντιδράσεις. Η Γερμανία φαίνεται να μην αποδέχεται ούτε καν περικοπές στην προενταξιακή της Τουρκίας ενώ η Ιταλία καλεί τις δύο πλευρές στην Κύπρο σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.

Από την πλευρά του σε συνέντευξή του αρχές Δεκεμβρίου ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς ενέταξε την προσέγγιση της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία μέσα σε μια διαδικασία βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων μέτρων, τα οποία όπως είπε θα οδηγήσουν σε έναν συνολικό επαναπροσδιορισμό των σχέσεων της Ευρώπης και της Αμερικής με την Τουρκία. «Είμαστε σε μια κρίσιμη φάση, το πρώτο ημίχρονο θα παιχτεί στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, αλλά πρέπει να δούμε αυτή τη διαδικασία λίγο πιο ευρυγώνια, γιατί θα έχει βάθος χρόνου». Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν υπογράμμισε ότι «για την Ελλάδα είναι μεγάλη κατάκτηση το γεγονός ότι τα ζητήματα με την Τουρκία έχουν τεθεί σε ευρωτουρκικό και όχι σε ελληνοτουρκικό επίπεδο», καθώς «ισχυροποιεί και μεγεθύνει τη διαπραγματευτική θέση της χώρας και μας δίνει μεγάλη διπλωματική ισχύ». Για την Κύπρο βέβαια δεν ισχύει το ίδιο λόγω άλυτου Κυπριακού και κυρίως λόγω της θέσης των Ηνωμένων Εθνών ότι ευθύνονται και οι δύο πλευρές στην Κύπρο. Ενόσω η Κύπρος και δη ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θεωρείται ότι δεν είναι εποικοδομητικός στην επανέναρξη του διαλόγου (όπως βέβαια και ο κ. Τατάρ) η Τουρκία άνευ κόστους, αναλαμβάνει ως εγγυήτρια δύναμη να καθορίζει τα πράγματα στην Κύπρο.

Αυτή τη θέση συμμερίζεται και η πλειοψηφία των εταίρων μας στην ΕΕ. Σε συνδυασμό με τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα μεταξύ των χωρών της ΕΕ με την Τουρκία, δεν επιτρέπουν τη λήψη ουσιαστικών μέτρων, όπως ζητά η Λευκωσία.

Το πρακτικό της Coreper

On Varosha, DE showed solidarity with CY but underlined the need to maintain incentives through the EU-Turkey dialogue. The current options paper does not reflect this position, in particular since it suggests cuts on pre-accession assistance and hampers EU-Turkey economic cooperation. Work should concentrate on Confidence Building Measures (CBMs) on the island. In DE view, it is not good to target civil society (RO). Similarly, IT mentioned that focus should be on finding incentives and not on negative measures (RO). CY recalled that Varosha is EU territory and that Turkey needs to reverse its illegal action (SI). The non-paper does not present concrete deterring measures such as the suspension of the high-level agenda, including political dialogues, and credible financial and sectoral measures. CY looked forward to a result-oriented discussion at the FAC on the basis of a revised paper with concrete deterring measures. SI mentioned that clear messages must already come out from tomorrow’s Coreper discussion. AT and FR expressed solidarity with CY.

Το προσχέδιο του Εγγράφου - Επιλογών

Σύμφωνα με ανταπόκριση του ΚΥΠΕ από τις Βρυξέλλες το βράδυ της Πέμπτης η Επιτροπή Μονίμων Αντιπροσώπων δεν υιοθέτησε τα μέτρα που πρότεινε η Κυπριακή Δημοκρατία αλλά θα θέσει ενώπιον του ΣΕΥ αύριο μέτρα κατά ατόμων και νομικών προσώπων που φέρουν ευθύνη για τις παραβιάσεις που έλαβαν χώρα σε σχέση με την περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων. Πρόκειται για την ίδια πρακτική που υιοθέτησε στην περίπτωση του τουρκικού γεωτρύπανου στην κυπριακή ΑΟΖ όταν επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας σε ευρωπαϊκό έδαφος κάποιων υπαλλήλων της τουρκικής εταιρείας εξορύξεων ΤΡΑΟ. Το προσχέδιο προτείνει επίσης περικοπές στην προενταξιακή χρηματική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τουρκία και περιορισμό των δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και άλλων οικονομικών οργανισμών στην Τουρκία.

Στο κείμενο τονίζεται πως οι ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια είναι παράνομες, καθώς και πως η συνεργασία στις σχέσεις ΕΕ - Τουρκίας εξαρτάται από το κατά πόσο η Άγκυρα θα έχει εποικοδομητική στάση ή αν θα επιστρέψει σε μονομερείς ενέργειες. Σε αυτή την περίπτωση, τονίζεται, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να αξιοποιήσει τα μέσα και εργαλεία που έχει στη διάθεσή της (παραπέμποντας έτσι και στο ενδεχόμενο πολιτικών μέτρων).

Το έγγραφο περιέχει επίσης εκτενείς αναφορές στην εστίαση της ΕΕ στην ανάγκη επανέναρξης των συνομιλιών, ενώ γίνεται και αναφορά στην πιθανότητα συζήτησης ΜΟΕ που έχουν ήδη προταθεί από τις πλευρές στο νησί σε σχέση με το φυσικό αέριο, ή νέους τομείς συνεργασίας στο πλαίσιο της ενεργειακής μετάβασης. Τονίζεται ακόμα πως η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει την τ/κ κοινότητα στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης της λύσης.