ΓεΣΥ: Φταίνε οι καταχρήσεις και η κακή διαχείριση

Από τον Δεκέμβριο του 2019 η Ελεγκτική Υπηρεσία της Δημοκρατίας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σε σχέση με τις σοβαρές αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες υγείας. Κάνοντας, μάλιστα, λόγο για μια κατάσταση που οδηγείται σε πλήρη εκτροχιασμό. Η Ελεγκτική Υπηρεσία αποδίδει τις υπερβάσεις αυτές σε καταχρήσεις και άλλης μορφής μη χρηστής χρηματοοικονομικής διαχείρισης εκ μέρους του Οργανισμού Ασφάλισης Υγείας (ΟΑΥ) και του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ). Δεκάδες είναι οι επιστολές των εμπλεκόμενων μερών που βρίσκονται κατατεθειμένες στο αρχείο της Βουλής.

Η πιο πρόσφατη επιστολή που στάλθηκε στη Βουλή από την Ελεγκτική Υπηρεσία με κοινοποίηση στους υπουργούς Υγείας και Οικονομικών φέρει ημερομηνία 26/11/2021 με την οποία προαναγγέλλεται η ετοιμασία ειδικών εκθέσεων μέχρι τον Φλεβάρη του 2022 για πολλές πτυχές που αφορούν το ΓεΣΥ στις οποίες «φαίνεται εκ πρώτης όψεως να προκύπτουν σοβαρά θέματα καταχρήσεων και σπατάλης». Μεταξύ άλλων, στην εν λόγω επιστολή της η Ελεγκτική Υπηρεσία προβαίνει στις εξής διαπιστώσεις, μετά από μελέτη των προϋπολογισμών του ΟΑΥ και του ΟΚΥπΥ και των διευκρινιστικών στοιχείων που λήφθηκαν από το Υπουργείο Υγείας και το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας:

1. Ο ΟΑΥ εκμεταλλευόμενος την αύξηση των εσόδων του, κυρίως, λόγω της βελτιωμένης δημοσιονομικής εικόνας αλλά και της ευνοϊκότερης από ό,τι είχε προβλεφθεί συσχέτισης των εισοδημάτων με τις εισφορές των πολιτών και του κράτους, έχει ανεχθεί ή και επιτρέψει εκτόξευση του σκέλους των δαπανών σε τέτοιο, μάλιστα, βαθμό ώστε αυτές να είναι δυσανάλογες ακόμη και αυτής της αύξησης των εσόδων. Η Ελεγκτική Υπηρεσία φέρει ως παράδειγμα τον προϋπολογισμό του ΟΑΥ για το έτος 2022 που κατέθεσε στη Βουλή για ψήφιση όπου αναμένεται να έχει δαπάνες €1.419.000.000 και έσοδα ύψους €1.307.000.000. Αυτό σημαίνει ελλειμματικός προϋπολογισμός της τάξης των €112 εκατ. «Ενώ, δηλαδή, τα έσοδα του ΟΑΥ αυξήθηκαν σε σχέση με τις προβλέψεις και τούτο θα έπρεπε να του δώσει την ευχέρεια να εισαγάγει πρόσθετες υπηρεσίες στο ΓεΣΥ ή και να μειώσει τις εισφορές των πολιτών ή συνδυασμό των δύο, η αδικαιολόγητη εκτόξευση των δαπανών όχι μόνο δεν επέτρεψε τα πιο πάνω αλλά οδήγησε ακόμη και στη δημιουργία ελλειμμάτων για τα οποία απαιτεί πρόσθετη κρατική στήριξη», καταγγέλλει στην επιστολή της η Ελεγκτική Υπηρεσία.

2. Η εικόνα για τα δημόσια οικονομικά γίνεται ακόμη πιο τραγική αν λάβει κανείς υπόψη τα τεράστια ελλείμματα του ΟΚΥπΥ αφού από τη μία, παρατηρείται μη επίτευξη των στόχων του που αφορούν τα έσοδα από την παροχή υπηρεσιών σε ασθενείς που επιλέγουν τα δημόσια νοσηλευτήρια και από την άλλη, αντί εξορθολογισμός των δαπανών υπάρχει συνεχής αύξηση των ελλειμμάτων. Τα δημόσια νοσηλευτήρια που θα έπρεπε να είναι η ραχοκοκαλιά του ΓεΣΥ και σε αυτά βασιζόταν εν πολλοίς η όλη φιλοσοφία του, αντιμετωπίζουν σοβαρότατα προβλήματα.

3. Τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 2020 η Ελεγκτική Υπηρεσία είχε γραπτώς ενημερώσει για τους κινδύνους που κατά την άποψή της αντιμετωπίζει το ΓεΣΥ και τους οποίους ο ΟΑΥ όφειλε να λάβει επαρκή μέτρα ώστε να αποτρέψει:

• Τον εκτροχιασμό του προϋπολογισμού του.

• Την υποβάθμιση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών του σε σχέση με τις δαπάνες.

•  Πάροχοι υπηρεσιών φροντίδας υγείας, ιδίως, οι παρέχοντες υπηρεσίες υψηλού επιπέδου να κρίνουν ασύμφορη την παραμονή τους στο ΓεΣΥ λόγω χαμηλών αμοιβών και να εγκαταλείψουν το ΓεΣΥ.

• Τη χρήση του ΓεΣΥ, ειδικά για περιστατικά που δεν θεωρούνται ρουτίνας, μόνο από όσους δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να αναζητήσουν υπηρεσίες αλλού.

Με την Ελεγκτική Υπηρεσία να καταλήγει στην επιστολή της προς τους υπουργούς Υγείας και Οικονομικών και στη Βουλή με τα εξής: «Δυστυχώς, μόνιμη επωδός από πλευράς ΟΑΥ και του τέως υπουργού Υγείας ήταν πως ο σφαιρικός προϋπολογισμός θωρακίζει το ΓεΣΥ από κάθε κατάχρηση. Η θέση αυτή προφανώς έχει εκ των πραγμάτων καταρρεύσει και η κατάσταση οδηγείται σε πλήρη εκτροχιασμό. Το γεγονός ότι ο ΟΑΥ παραδέχεται και έχει περιλάβει και σχετική πρόνοια στον κατατεθειμένο προϋπολογισμό του για το έτος 2022 ότι σύντομα θα χρειάζεται και κρατική στήριξη, που ρητά απαγορεύεται από τον νόμο και τη φιλοσοφία του σφαιρικού προϋπολογισμού, αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου προς το οποίο οδεύουν ταχέως τα δημόσια οικονομικά».

Ξεπούλημα δημόσιων νοσηλευτηρίων

Από σωρεία εγγράφων και στοιχείων που διαβιβάστηκαν στη Βουλή ξεχωρίζει και η επιστολή της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, ημερομηνίας 3/2/2021, με την οποία καλεί τη Βουλή να ασκήσει τον κοινοβουλευτικό της έλεγχο «για να υπάρξει διασφάλιση ότι η ζοφερή εικόνα για το 2023 που προδιαγράφεται σήμερα θα αναστραφεί έγκαιρα προς αποτροπή εφιαλτικών σεναρίων καταναγκαστικού ξεπουλήματος δημόσιων νοσηλευτηρίων».

Ειδικότερα, με βάση το άρθρο 22 του περί Ίδρυσης Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας Νόμου (Ν.73(Ι)/2017), το κράτος δύναται να καλύπτει διά χρηματοδότησης τυχόν ελλείμματα του ΟΚΥπΥ για τα πέντε πρώτα χρόνια που θα ακολουθήσουν αμέσως μετά την εισαγωγή και λειτουργία της εξωνοσοκομειακής φροντίδας υγείας του ΓεΣΥ. Με την επιφύλαξη, ότι η πιο πάνω χρηματοδότηση τελεί υπό την προϋπόθεση της ομαλής τήρησης της διαδικασίας υλοποίησης της οικονομικής και διοικητικής αυτονόμησης κατά τις κατευθυντήριες οδηγίες που θα εκδίδει κατά καιρούς το Υπουργικό Συμβούλιο κατόπιν σχετικής εισήγησης του υπουργού Υγείας. Λαμβάνοντας υπόψη, ότι η λειτουργία της εξωνοσοκομειακής φροντίδας υγείας του ΓεΣΥ τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιουνίου 2019, αυτό σημαίνει ότι το κράτος δύναται να καλύπτει διά χρηματοδότησης τυχόν ελλείμματα του ΟΚΥπΥ μέχρι τις 31/5/2024. Συνεπώς, ο οικονομικός προγραμματισμός των εσόδων και εξόδων του ΟΚΥπΥ θα πρέπει να είναι τέτοιος που θα οδηγεί σε σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων ώστε αυτά να μηδενιστούν την 1/6/2024.

Σύμφωνα, όμως, με την Ελεγκτική Υπηρεσία, από τα μέχρι σήμερα δεδομένα και τους μέχρι σήμερα σχεδιασμούς προδιαγράφεται με βεβαιότητα η αποτυχία του ΟΚΥπΥ να μηδενίσει τα ελλείματά του μέχρι την 31/5/2024. Προς τούτο, κάλεσε το διοικητικό συμβούλιο του ΟΚΥπΥ να την ενημερώσει για τα μέτρα που σκοπεύει να λάβει ως οφείλει, άλλωστε, για τη συμμόρφωσή του με την κείμενη νομοθεσία. «Από την απάντηση του ΟΚΥπΥ (σ.σ. που παραθέτουμε παρακάτω) οι ανησυχίες μας ουδόλως έχουν καθησυχαστεί, αντίθετα, μάλλον έχουν ενισχυθεί αφού φαίνεται να ενισχύεται η εικόνα αδυναμίας αντίληψης του προβλήματος ή ακόμη χειρότερα, να ενισχύεται η εικόνα προσπάθειας απόκρυψης του προβλήματος» σχολιάζει στην επιστολή της προς τη Βουλή, η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Πώς απαντά η διοίκηση του ΟΚΥπΥ

Όπως προκύπτει μέσα από την αλληλογραφία που είναι κατατεθειμένη στη Βουλή, για τα ελλείμματα που παρουσιάζουν οι προϋπολογισμοί του ΟΚΥπΥ στα δημόσια νοσηλευτήρια η διοίκηση του οργανισμού σε απαντητική της επιστολή προς την Ελεγκτική Υπηρεσία υποστηρίζει, ανάμεσα σε άλλα, τα εξής:

* Υπάρχουν μια σειρά από παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη καθώς και ενέργειες που προγραμματίζονται, τα αποτελέσματα των οποίων θα διαφανούν από το 2022 και μετά και αναμένεται ότι θα βελτιώσουν σημαντικά την οικονομική κατάσταση του ΟΚΥπΥ.

*Αρχικά στον προϋπολογισμό του ΟΚΥπΥ περιλαμβανόταν ένα σημαντικό κονδύλι ως χρέωση από το Υπουργείο Υγείας για αγορά υπηρεσιών από τον οργανισμό για τις αμοιβές σημαντικού αριθμού υφιστάμενων δημοσίων υπαλλήλων αποσπασμένων στον οργανισμό όπως ιατροί, νοσηλευτές, παραϊατρικό προσωπικό και άλλοι. Η πρόνοια που περιλήφθηκε για αγορά υπηρεσιών στον προϋπολογισμό του ΟΚΥπΥ για το έτος 2020 ήταν κατά πολύ μικρότερη του πραγματικού κόστους και έχει αναθεωρηθεί και το ποσό αυτό αναπροσαρμόστηκε στον προϋπολογισμό του έτους 2021 με βάση το πραγματικό κόστος προσωπικού. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι είχε υπολογιστεί μεταφορά μεγάλου αριθμού προσωπικού από το Δημόσιο στον ΟΚΥπΥ κάτι το οποίο δεν έγινε τελικά σε αντίθεση με τις αρχικές προβλέψεις.

* Η διαφαινόμενη αύξηση της κρατικής χορηγίας στον προϋπολογισμό του ΟΚΥπΥ για τα επόμενα τρία έτη αφορά σημαντική αύξηση σε κεφαλαιουχικές δαπάνες αφού για την περίοδο 2021-2023 έχει προγραμματιστεί ένας μεγάλος αριθμός έργων υποδομής και αγοράς εξοπλισμού με στόχο την αναβάθμιση των δημοσίων νοσηλευτηρίων. Αρκετά από τα έργα υποδομής είναι επιλέξιμα για να τύχουν χρηματοδότησης από το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης της ΕΕ ή από το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ για την καταπολέμηση της Covid-19 και επομένως, έπρεπε να συμπεριληφθούν στους προϋπολογισμούς του oργανισμού για αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ.

* Ο ΟΚΥπΥ έχει επωμιστεί την ευθύνη για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19. Ως εκ τούτου, σημαντικό μέρος των πόρων του οργανισμού τόσο στην κεντρική διοίκηση όσο και σε επίπεδο περιφερειών και νοσηλευτηρίων αναλώνεται στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Παραγκωνίζοντας έτσι, άλλες δράσεις που έπρεπε να γίνουν υπό ομαλές συνθήκες ενόψει και του ΓεΣΥ και του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος που αυτό συνεπάγεται. Το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει στον μέγιστο αρνητικό βαθμό τη λειτουργία και τον προγραμματισμό του ΟΚΥπΥ για τα έτη 2020 και 2021 και πιθανώς μετέπειτα. Η πλειονότητα των κεφαλαιουχικών δαπανών που είχαν προγραμματιστεί και συμπεριληφθεί στον προϋπολογισμό του 2020 δεν κατέστη δυνατό να πραγματοποιηθούν λόγω της πανδημίας και γι’ αυτό έχουν μεταφερθεί στα επόμενα χρόνια, με αποτέλεσμα η κρατική χορηγία για την προγραμματική περίοδο 2021-2023 να παρουσιάζεται αυξημένη.

* Υπάρχει σημαντική μείωση προσέλευσης ασθενών στα δημόσια νοσηλευτήρια που αποτελούν την πιο σημαντική πηγή εσόδων για τον ΟΚΥπΥ. «Αυτή η μείωση δεν αφορά μόνο την περίοδο της πανδημίας αλλά και την περίοδο μετά την πανδημία (tail effect) ενώ θα χρειαστούν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να επανέλθουμε στα πριν της Covid-19 επίπεδα» σχολιάζει η διοίκηση του ΟΚΥπΥ στην απαντητική της επιστολή προς την Ελεγκτική Υπηρεσία. Επισημαίνοντας, παράλληλα, τα εξής: «ο αντίκτυπος της πανδημίας στα αποτελέσματα του οργανισμού αναμένεται να είναι σημαντικός».

Να επεκταθούν τα πέντε χρόνια χορηγίας

Ο προϋπολογισμός του ΟΚΥπΥ για το έτος 2022 περιλαμβάνει έσοδα περίπου €500 εκατ., λειτουργικά έξοδα €498 εκατ. και €72 εκατ. για αναπτυξιακά έργα και εξοπλισμό εκ των οποίων τα €20 εκατ. θα προέλθουν από ευρωπαϊκά κονδύλια. Υπολογίζεται, ότι ο ΟΚΥπΥ θα παρουσιάσει ένα έλλειμα περίπου €40 εκατ. για το έτος 2022. Ο γενικός διευθυντής του ΟΚΥπΥ κ. Χρίστης Λοϊζίδης σε πρόσφατη συνέντευξή του στον «Π» δήλωσε ότι το κράτος θα πρέπει να συνεχίσει πέραν των πέντε ετών, που προβλέπει η κείμενη νομοθεσία, να καλύπτει τα ελλείμματα του ΟΚΥπΥ. Συγκεκριμένα, υποστήριξε τα εξής: «Η αύξηση πρέπει να είναι για όσα χρόνια επικρατεί η πανδημία προσθέτοντας ακόμη 1-2 χρόνια γιατί δεν είναι μόνο αυτά που χάνεις ή που δεν μπορείς να κάνεις εν καιρώ πανδημίας είναι και το να καταφέρουν τα νοσοκομεία να ορθοποδήσουν και να αυτονομηθούν. Για να μπορέσουν τα νοσηλευτήριά μας να είναι ανταγωνιστικά εντός του ΓεΣΥ πρέπει να γίνουν οι απαραίτητες ανακαινίσεις τις οποίες αν δεν μπορούμε να τις κάνουμε τώρα λόγω πανδημίας, θα πρέπει αυτή η περίοδος να επεκταθεί».