Τι οπλίζει το χέρι των δολοφόνων;

Την περασμένη Δευτέρα, στον Άγιο Ιωάννη στη Λεμεσό, άντρας δολοφόνησε τη γυναίκα του χτυπώντας τη στο κεφάλι με σφυρί. Δύο μέρες αργότερα, ανιψιός έκαψε ζωντανό τον θείο του και στη συνέχεια έβαλε τέλος στη ζωή του. Μπορεί, φαινομενικά, οι δύο αυτές υποθέσεις να μην σχετίζονται μεταξύ τους, ωστόσο δύο οικογενειακά εγκλήματα μέσα σε λίγα 24ωρα θα πρέπει να μας προβληματίσουν σαν κοινωνία. Κάθε φορά που εμφανίζεται στους δείκτες μας μία τέτοια είδηση, είναι λες και βλέπουμε το ίδιο έργο σε επανάληψη. Πρώτα, μας σοκάρει η είδηση, ύστερα αναζητάμε λύσεις, δεν αλλάζει τίποτα, και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, έχουμε πάλι τα ίδια. Άντρας σκότωσε τη γυναίκα του, πατέρας τον γιο του, ανιψιά τη θεία, σύζυγος την εν διαστάσει σύζυγό του και πάει λέγοντας. Σε αρκετές περιπτώσεις, έχουμε δει να αποδίδεται η αύξηση των δολοφονιών στη Σόφια με θύτη και θύμα που ανήκουν στην ίδια οικογένεια, στο γεγονός ότι σε κάθε σπίτι σχεδόν υπάρχει και ένα όπλο, είτε μιλάμε για κυνηγετικό είτε για στρατιωτικό. Είναι όμως αυτός ο πραγματικός λόγος για τον οποίο, χρόνο με τον χρόνο, αυξάνεται το πρόβλημα; Τι είναι αυτό που τελικά οπλίζει το χέρι κάποιου ούτως ώστε να επιτεθεί και να σκοτώσει ένα μέλος της οικογένειάς του;

Οικογενειακοί λογαριασμοί

Ένας στους πέντε φόνους που διαπράχθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια στην Κύπρο αφορούσε ξεκαθάρισμα οικογενειακών «λογαριασμών». Συγκλονιστικό μεν, στατιστικά καταγεγραμμένο, δε. Και για του λόγου το αληθές, ο «Π» καταγράφει παρακάτω δέκα από τις πιο χαρακτηριστικές υποθέσεις ανθρωποκτονιών, στις οποίες θύτης και θύμα ανήκουν στην ίδια οικογένεια, από το 2000 μέχρι και σήμερα.

2001, μεσήλικας άνδρας στο Παραλίμνι σκότωσε τη σύντροφό του και ακολούθως αυτοκτόνησε. Γείτονες ανέφεραν στην Αστυνομία ότι και οι δυο τους καυγάδιζαν πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια.

2003, πατέρας ηλικίας 30 περίπου χρονών, στην Ορμήδεια, σκότωσε με κυνηγετικό όπλο τη σύζυγό του μπροστά στην ανήλικη κόρη τους και αργότερα αυτοκτόνησε.

Φεβρουάριος 2004, ανιψιά έκαψε τη θεία της, την οποία είχε προηγουμένως τραυματίσει μετά από καυγά.

Νοέμβριος 2006, στα Κελιά Λάρνακας, διαδραματίστηκε άλλη μια οικογενειακή τραγωδία, όταν ο σύζυγος μετά από τσακωμό κυνήγησε με το αυτοκίνητό του τη σύζυγό του, την ακινητοποίησε και την εκτέλεσε με κυνηγετικό όπλο, ενώ αυτή προσπαθούσε να διαφύγει. Στη συνέχεια, έστρεψε το όπλο του πάνω του και αυτοπυροβολήθηκε, μπροστά στα μάτια αρκετών διερχόμενων οδηγών.

Αύγουστος 2008, το πρωί του Δεκαπενταύγουστου του 2008, η Αστυνομία μετέβη σε οικία στον Στρόβολο, μετά από πληροφορία ότι ακούστηκαν πυροβολισμοί. Μετά από τις έρευνες της Αστυνομίας, διαπιστώθηκε ότι 29χρονη δασκάλα στο επάγγελμα σκότωσε με κυνηγετικό όπλο την αδερφή της, ηλικίας 25ετών.

Δεκέμβριος 2011, 24χρονη βρέθηκε νεκρή μέσα στο αυτοκίνητό της, με τραύματα από σφαίρα στον θώρακα και την κοιλιακή χώρα, ενώ νεκρό βρέθηκε και το 3χρονο κοριτσάκι της, σε απόσταση 50 μέτρων περίπου από τη νεκρή μητέρα του, πάνω στην παραλία. Η 24χρονη Μολδαβή ήταν έγκυος 4 μηνών, ενώ πίσω από το αποτρόπαιο έγκλημα βρισκόταν ο σύντροφός της, ο οποίος την κατηγορούσε ότι τον απάτησε.

Ιούνιος 2014, 41χρονος εκτέλεσε με στρατιωτικό τυφέκιο G3 τη σύζυγό του με την οποία βρισκόταν σε διάσταση, όπως επίσης και την 9χρονη κόρη τους Αντωνία, ενώ τραυμάτισε σοβαρά τον 14 ετών γιο τους. Μετά τις αποτρόπαιες πράξεις του, ο 41χρονος έστρεψε το όπλο προς τον εαυτό του και πυροβόλησε, αφαιρώντας και τη δική του ζωή.

Μάρτιος 2016, η κοινή γνώμη παγώνει στην είδηση ότι 57χρονη νύφη, η οποία αντιμετώπιζε σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, σκότωσε την 61χρονη πεθερά της, ενώ βρισκόταν στο κρεβάτι της και στη συνέχεια αυτοκτόνησε.

Φεβρουάριος 2021, 59χρονος πατέρας και σύζυγος σκότωσε με μαχαίρι την 52χρονη γυναίκα του και τον 21χρονο γιο τους. Η 52χρονη εντοπίστηκε εκτός σπιτιού, ενώ ο 21χρονος γιος εντός της οικίας. Ο 59χρονος, όπως αποκαλύφθηκε, πάσχει από ψυχολογικά προβλήματα και μάλιστα, φέρεται να λάμβανε σχετική φαρμακευτική αγωγή.

Βία και καραντίνα

Παράγοντες όπως η πανδημία του κορωνοϊού, ο εγκλεισμός, η οικονομική κρίση και η αύξηση των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας, κατέχουν σημαντικό ρόλο στη διάπραξη ανθρωποκτονιών. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν τα δεδομένα όσον αφορά την ενδοοικογενειακή βία κατά την περίοδο του εγκλεισμού. Μέσα στο χάος που προκάλεσε η έξαρση του κορωνοϊού, προέκυψε και μία άλλη σιωπηλή πανδημία, πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το ΣΠΑΒΟ, μέσα σε δύο χρόνια, υπήρξε άνοδος κοντά στο 37% σε εκκλήσεις για άμεση βοήθεια από θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Το 2019 συγκεκριμένα, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας ανέρχονταν στα 1.884, ενώ το 2021 φτάσανε τα 2.854. Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κατάστασης, το γεγονός ότι τον Μάρτιο του 2020 το ΣΠΑΒΟ κατέγραφε 10 αναφορές ενδοοικογενειακής βίας την ημέρα. Σχολιάζοντας τα παραπάνω δεδομένα η εγκληματολόγος-κοινωνιολόγος Δήμητρα Τσίτση σημείωσε στον «Π» ότι, δυστυχώς, η πανδημία και ο εγκλεισμός αποτέλεσαν το διαβατήριο για να βγουν στην επιφάνεια καταστάσεις που υποβόσκουν στα θεμέλια μιας υποτιθέμενης οικογενειακής ευτυχισμένης εικόνας. Η ίδια, ωστόσο, επεσήμανε ότι τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν εν μέσω καραντίνας, αλλά όχι λόγω καραντίνας, καθώς τα οικογενειακά προβλήματα βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να βγουν στην επιφάνεια. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας καταλήγουν να είναι θύματα ανθρωποκτονίας, με την κ. Τσίτση να εξηγεί ότι ο καθένας από εμάς είναι εν δυνάμει εγκληματίας. Πολλές φορές, τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας τα οποία δεν μιλούν ή δεν λαμβάνουν την απαραίτητη βοήθεια, καταλήγουν θύματα ανθρωποκτονίας, με την κυρία Τσίτση να σημειώνει ότι, όταν ο θύτης ασκεί βία και δη προς το σώμα, τότε δεν αποκλείεται να φτάσει μέχρι και το έγκλημα.

Οι δικαιολογίες

Ερωτηθείσα ως προς τα αίτια που οπλίζουν κάθε φορά το χέρι του δράστη για να σκοτώσει ένα μέλος της οικογένειάς του, η κ. Τσίτση εξήγησε ότι το «πώς» αποτελεί κάθε φορά και μια δικαιολογία. Φράσεις όπως «χάλασε η φάση», «του ζήτησε να χωρίσουν και εκείνος αρνήθηκε», «ζήλευε», είναι μερικές από εκείνες που χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Παράλληλα, ανέφερε ότι, είτε μιλάμε για προμελετημένο έγκλημα, είτε για εμβολιασμό ψυχής, σίγουρα υπάρχει ένα υπόβαθρο και από κάτω από αυτό μία μορφή βίας. Συνήθως, τα εγκλήματα μεταξύ μελών της ίδιας οικογένειας γίνονται εν βρασμώ ψυχής, γεγονός που σύμφωνα με την εγκληματολόγο συνεπάγεται ότι ο δράστης σε μία στιγμή έκρηξης συναισθημάτων παίρνει στα χέρια του ένα φονικό όπλο ή ξεσπά με πολλαπλά κτυπήματα, πράγμα που υποδηλώνει το μένος της πράξης. Εκτός αυτού, σημαντικό ρόλο στη διάπραξη ενός φόνου κατέχουν τα βλέμματα και η ανατροφή του ατόμου, τα οποία συντελούν στην ανάπτυξη επιθετικής συμπεριφοράς. Σύμφωνα με την κ. Τσίτση, στην πραγματικότητα, είναι συμπτώματα κάποιου άλλου τραύματος το οποίο σε αρκετές περιπτώσεις προέρχεται από την παιδική ηλικία. Ουσιαστικά, πρόκειται για τις άμυνες που εκδηλώνει ο εγκληματίας στην παιδική του ηλικία απέναντι σε δικαιώματα όπως σεξουαλική κακοποίηση και ξυλοδαρμός, τα οποία αποτελούν τη βάση στην τέλεση εγκληματικής πράξης.

«Να σπάσει η συμφωνία της σιωπής»

Ήρθε η ώρα του γείτονα και της γειτόνισσας, του φίλου και αγνώστου, που απλώς άκουσε κάτι, να μιλήσουν, ανέφερε η κ. Τσίτση, απαντώντας σε ερώτηση αναφορικά με το τι πρέπει να αλλάξει για να λυθεί το πρόβλημα. Η ίδια σημείωσε ότι η κοινωνία ήταν ιδιαίτερα σιωπηρή εδώ και πολλά χρόνια, ειδικά στα ζητήματα της ενδοοικογενειακής βίας. Την ίδια ώρα, Αστυνομία και φορείς είναι, κατά την κ. Τσίτση, ακόμη «μπλοκαρισμένοι» στον τρόπο διαχείρισης τέτοιων θεμάτων, με την ίδια να σημειώνει ότι θα πρέπει να γίνουν βήματα σε επίπεδο νομοθεσίας, δομών και υπηρεσιών και ότι υπάρχει ανάγκη αλλαγής κουλτούρας. Τα βήματα αυτά δεν πρέπει να γίνουν σήμερα αλλά χθες, καθώς δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε ουσιαστική πρόοδο προς την ισότητα, την ανάπτυξη και την ειρήνη, όταν οι κοινωνίες ακόμη κρύβουν κάτω από το χαλί αυτά τα θέματα. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Τσίτση, το σπάσιμο αυτής της ανομολόγητης «συμφωνίας» για σιωπή δεν μπορεί άλλο να περιμένει.