Δύο στους δέκα μαθητές βρέθηκαν αντιμέτωποι με bullying - Ανησυχητικά τα πορίσματα έρευνας

Την εβδομάδα που μας πέρασε, συγκλονιστήκαμε όλοι απ’ την υπόθεση που έφερε ο «Π» στη δημοσιότητα, σχετικά με το bullying που δέχτηκε ένα 15χρονο αγόρι στην επαρχία της Λευκωσίας, όταν δύο μεγαλύτερα παιδιά τον πήραν απ’ τα χέρια και τα πόδια, τον έβαλαν στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου τους και αφού τον έκλεισαν μέσα άρχισαν να τρέχουν, ενώ αυτός είχε παραλύσει από τον φόβο του και ζητούσε να τον αφήσουν. Η υπόθεση αυτή μας ξύπνησε άγριες μνήμες από το 2019, όταν ο 16χρονος Παναγιώτης Στεφανή από τους Τρούλλους έχασε τη ζωή του, έπειτα από πίεση φίλων του να καταναλώσει μεγάλη ποσότητα αλκοόλ. Ο Παναγιώτης όμως δεν ήταν το μόνο άτομο το οποίο δεχόταν ανελέητο και συστηματικό bullying, καθώς, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, περίπου δύο στους δέκα μαθητές (22,2%) έχουν υπάρξει θύματα εκφοβισμού στον χώρο του σχολείου, ενώ το 14,1% του δείγματος έχει εκφόβισε ένα άλλο πρόσωπο στο σχολείο τουλάχιστον μία φορά «κατά τους τελευταίους δύο μήνες». Τα στοιχεία αυτά κρούουν εδώ και χρόνια το καμπανάκι του κινδύνου, καλώντας την πολιτεία να αναλάβει, επιτέλους, δράση και να δημιουργήσει ένα νομοθετικό, αλλά και εκπαιδευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δεν θα υφίσταται καμία μορφή βίας.

Ανησυχητικά πορίσματα

H έρευνα, σε ένα μεγάλο μέρος, καταπιάνεται με τα συναισθήματα των μαθητών/τριών για το σχολείο, αλλά και με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, το οποίο, όπως ξεκάθαρα φαίνεται μέσα από τα αποτελέσματα, υφίσταται και προκαλεί μεγάλο προβληματισμό. Ανησυχητικά είναι και τα πορίσματα της έρευνας σε σχέση με την εμπλοκή των νέων σε καβγάδες, με τέσσερις στους δέκα μαθητές/τριες να δηλώνουν ότι ενεπλάκησαν σε καβγά τουλάχιστον μια φορά κατά τον τελευταίο χρόνο, πριν τη διεξαγωγή της έρευνας. Επιπρόσθετα, σχεδόν ένα στα δύο παιδιά (45,4%) ανέφερε ότι τραυματίστηκε και έτυχε περίθαλψης από γιατρό ή νοσηλευτή/τρια τουλάχιστον μια φορά κατά τον τελευταίο χρόνο πριν την έρευνα. Επισημαίνεται, πάντως, ότι οι παγκόσμιες έρευνες αποδίδουν ένα ποσοστό της τάξεως του 15%-20% (Smith, 1995) των παιδιών να έχουν βιώσει εκφοβισμό στα σχολεία, ενώ, ειδικά στην Κύπρο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της επιδημιολογικής έρευνας που έγινε στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος «Δάφνη ΙΙ», τα ποσοστά κυμαίνονται περίπου στο 17%.

Μιλάνε στους γονείς

Αυτό που αξίζει να επισημανθεί, είναι το γεγονός ότι αν και όσο μεγαλώνουν τα παιδιά «αποσυνδέονται» όλο και περισσότερο από την οικογένειά τους, οι σχέσεις που διατηρούν οι έφηβοι στην Κύπρο με τους γονείς τους είναι καλές. Συγκεκριμένα, περισσότερα από τα δύο τρία των παιδιών (66,3%) αισθάνονται ότι μπορούν «εύκολα» ή «πολύ εύκολα» να μιλήσουν με τον πατέρα τους για θέματα που τους απασχολούν. Το ποσοστό αυτό ήταν μεγαλύτερο (ξεπερνούσε το 80%) στην περίπτωση της μητέρας. Περισσότερα, δηλαδή, από 8 στα δέκα παιδιά δήλωσαν ότι συζητούν άνετα με τη μητέρα τους τα προβλήματα που τους απασχολούν. Το ανησυχητικό, ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι και τα δύο ποσοστά μειώθηκαν όσο μεγαλύτερη ήταν η ηλικία των παιδιών. Επίσης, περίπου οκτώ από τα δέκα παιδιά δήλωσαν ότι η οικογένειά τους προσπάθησε να τους βοηθήσει (87,3%) και τους στήριξε συναισθηματικά (83,4%), ότι μιλούσαν για τα προβλήματά τους με την οικογένειά τους (74,3%) ή ότι η οικογένειά τους ήταν πρόθυμη να τους βοηθήσει να πάρουν αποφάσεις (84,4%). Τα μεγαλύτερα παιδιά αναφέρθηκαν σε λιγότερη στήριξη από τις οικογένειές τους, συγκριτικά με τα μικρότερα παιδιά.  Σε σχέση με τη στήριξή τους, τα παιδιά κατά μέσον όρο έκαναν αναφορά σε θετικά συναισθήματα για τη στήριξη την οποία λαμβάνουν από τους/τις εκπαιδευτικούς. Τα μικρότερα παιδιά (11χρονα) φάνηκε να έχουν πιο δυνατά συναισθήματα για τη στήριξη από τους/τις εκπαιδευτικούς σε σύγκριση με τα μεγαλύτερα παιδιά, αφού το 89,3% δήλωσε («συμφωνώ» και «συμφωνώ πολύ») ότι οι εκπαιδευτικοί τούς αποδέχονταν όπως ήταν, το 89,2% ότι οι εκπαιδευτικοί τους ενδιαφέρονταν γι’ αυτούς ως άτομα, ενώ το 84,6% ανέφερε ότι είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς του.

Προσπάθειες ΥΠΠΑΝ

Από την πλευρά του, το Υπουργείο Παιδείας και η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας είναι στη διάθεση των σχολείων για συμβουλευτική και καθοδήγηση όταν υπάρχει περιστατικό ή υποψία για περιστατικό σχολικού εκφοβισμού, ενώ την ίδια ώρα, το Παρατηρητήριο για τη Βία στο Σχολείο (ΠΑ.ΒΙ.Σ.) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου και η Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας (ΥΕΨ) πραγματοποιούν επιμορφώσεις εκπαιδευτικών με θέματα σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό. Μάλιστα, σύμφωνα με όσα ορίζουν οι οδηγίες, οι σχολικές μονάδες προτρέπονται, κατά τη διαχείριση ή ακόμα και κατά τη διερεύνηση ενός περιστατικού, να επικοινωνούν με τον/την οικείο/α εκπαιδευτικό/ή ψυχολόγο, για συζήτηση, ανταλλαγή απόψεων, αναζήτηση καθοδήγησης σε σχέση με τη διαχείριση του περιστατικού και συντονισμό για πιθανή ανάπτυξη δράσεων στο σχολικό περιβάλλον, αν αυτό κριθεί αναγκαίο. Σημειώνεται, πάντως, ότι του υπουργείο έχει εκδώσει εγκύκλιες οδηγίες για τη διαχείριση του ζητήματος του σχολικού εκφοβισμού, διαχείριση θεμάτων βίας, καθώς και συναφή εγχειρίδια για τους εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορούν να αναγνωρίσουν και να διαχειριστούν περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, καθώς και περιστατικά βίας στην οικογένεια για παιδιά. Ξεχωριστός λόγος πρέπει να γίνει για το πρόγραμμα Δάφνη ΙΙΙ του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο στοχεύει στην πρόληψη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς (bullying) μεταξύ των μαθητών στο σχολείο μέσω της ανάπτυξης και εφαρμογής ενός «προληπτικού εργαλείου που αυξάνει την ενημερότητα» για τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και οι οποίοι θα μπορούν να το χρησιμοποιούν.