Αντισυνταγματικός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός - Μόνο με Κανονισμό της ΕΕ προσπερνιούνται τα νομικά κωλύματα

Φουντώνει στην Ευρώπη η συζήτηση για την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών κατά της πανδημίας του κορωνοϊού, μετά που άνοιξε τον χορό η Ελλάδα, με την απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη για υποχρεωτικό εμβολιασμό ατόμων άνω των 60, με αντίτιμο διοικητικό πρόστιμο 100 ευρώ τον μήνα σε όσους δεν συμμορφωθούν, το οποίο θα διατίθεται σε ταμείο ενίσχυσης των νοσηλευτηρίων. Και η Γερμανία οδεύει προς υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο οποίος πιθανώς να εφαρμοστεί από τον Φεβρουάριο, ενώ το θέμα θα βρεθεί στην ατζέντα και της ΕΕ.

Η δραματική έξαρση της πανδημίας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες λόγω της μετάλλαξης Δέλτα, με την ταυτόχρονη εμφάνιση της παραλλαγής Όμικρον, η οποία είναι κατά μεγάλη πιθανότητα εξαιρετικά μεταδοτική, χωρίς να υπάρχουν ακόμα επαρκή επιστημονικά στοιχεία για τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της, θέτουν σε συναγερμό τις κυβερνήσεις, οι οποίες στο πλαίσιο της προληπτικής πολιτικής επιβάλλουν ή σκέφτονται να επιβάλουν το μοναδικό όπλο καταπολέμησης της πανδημίας διά μέσου της επιστήμης, τα εμβόλια.

Μισθός και εμβολιασμοί

Το ερώτημα κατά πόσον μπορεί ή όχι να επιβληθεί ο εμβολιασμός, απαντάται διαφορετικά σε κάθε χώρα ξεχωριστά, στη βάση του δικού της Συντάγματος και νομοθετικού πλαισίου.

Στην Κύπρο, ο υπουργός Υγείας ζήτησε γνωμάτευση από τον Γενικό Εισαγγελέα για το κατά πόσον δύναται ανεμβολίαστοι δημόσιοι υπάλληλοι σε ουσιώδεις υπηρεσίες να παίρνουν άδεια άνευ απολαβών. Αναμένοντας την απάντηση, η κυβέρνηση ξεκαθάρισε ήδη ότι το ερώτημα τίθεται προληπτικά για την περίπτωση εκείνη που τα πράγματα καταστούν κρίσιμα σε ό,τι αφορά την πανδημία και ότι δεν υπάρχουν σκέψεις υιοθέτησης αυτού του μέτρου άμεσα. Πολύ πιθανόν, η γνωμάτευση να ζητήθηκε ώστε να λειτουργήσει ως άλλο ένα μέτρο πίεσης προς τους αναποφάσιστους ανεμβολίαστους, οι οποίοι, για τους δικούς τους λόγους ο καθένας ξεχωριστά, επιμένουν είτε να μην εμπιστεύεται την επιστήμη, είτε να διακατέχονται από φόβο.

Για το πόσο στέρεο νομικά είναι το εγχείρημα, ρωτήθηκε από τον «Π» ο νομικός Χρίστος Τριανταφυλλίδης, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι δεν μπορεί να καταστεί εφικτό, καθώς δεν μπορεί κανένας να υποχρεώσει εργαζόμενο να πάρει υποχρεωτική άδεια άνευ απολαβών, με βάση τον περί ετησίων αδειών μετ’ απολαβών Νόμο του 1967, αλλά και τον περί προστασίας μισθών του 2007, σύμφωνα μάλιστα με τον οποίο είναι ποινικό αδίκημα να μην καταβάλλει ο εργοδότης μισθό στον εργαζόμενο.

Σύμφωνα με τον κ. Τριανταφυλλίδη, ακόμα και στην περίπτωση που ο εργοδότης ζητήσει από εργαζόμενο να πάρει άδεια επικαλούμενος υπηρεσιακούς λόγους με απολαβές, ενδεχομένως να προκύψει νομικό ζήτημα εάν αυτό επηρεάσει την προσωπική ζωή του εργαζόμενου.

Όχι και με λοιμοκαθάρσεως

Ούτε ο περί λοιμοκαθάρσεως Νόμος, στη βάση του οποίου εκδίδονται όλα τα διατάγματα των περιοριστικών μέτρων, προσπερνά το νομικό κώλυμα, καθώς ο περί λοιμοκαθάρσεως δεν υπερβαίνει σε ισχύ τον περί ετησίων αδειών μετ’ απολαβών νόμο και του περί προστασίας των μισθών νόμο. Άλλωστε, ο μισθός, στη βάση αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου, αποτελεί περιουσιακό δικαίωμα. «Γι’ αυτό και είχαμε και τις αποφάσεις για τις πολλαπλές συντάξεις, που για τον κόσμο ακουγόταν περίεργο και άδικο, αλλά στην ουσία οι πολλές συντάξεις ήταν και αυτές περιουσιακό δικαίωμα. Άρα, δεν θα μπορούσε ο περί λοιμοκαθάρσεως να αγγίξει το θέμα των μισθών, γιατί είναι περιουσιακό δικαίωμα και προστατεύεται από το Σύνταγμα», σύμφωνα με τον κ. Τριανταφυλλίδη.

Δεν γίνεται υποχρεωτικά

Αν οι μισθοί προστατεύονται από τους Νόμους και το Σύνταγμα, θα μπορούσε να εφαρμοστεί η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού καθολικά, ή στη βάση άλλων κριτηρίων;

Ξεκαθαρίζοντας την προσωπική του άποψη ότι οι εμβολιασμοί είναι απαραίτητοι και δεν υπάρχει λόγος οι πολίτες να μην ακολουθούν την επιστήμη και να μην εμβολιάζονται, ο Χρίστος Τριανταφυλλίδης απαντά ξανά αρνητικά. Αντίκειται στο Σύνταγμα, αλλά και στη Συνθήκη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Είναι επέμβαση στο σώμα του πολίτη, διότι εισάγεις ξένη ουσία και χωρίς τη συγκατάθεσή του δεν μπορείς να το κάνεις».

Ερωτηθείς για την απόφαση της Ελλάδας, απάντησε ότι το Σύνταγμα στην Ελλάδα είναι διαφορετικό, ωστόσο εκτίμησε πως το θέμα θα καταλήξει σύντομα στο Δικαστήριο, όπου και θα κριθεί η νομιμότητα. Εκείνος που θα προσφύγει στη Δικαιοσύνη, θα έχει πάντως μια καλή υπεράσπιση στη βάση της Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Παρομοίως πάντως και στην Κύπρο, αν τα πράγματα οδηγηθούν σε κρίση, η οποία να ωθήσει την κυβέρνηση να πάρει τέτοιες αποφάσεις, τελικός κριτής της νομιμότητας θα είναι το Ανώτατο Δικαστήριο.

Αυξήθηκαν οι εμβολιασμοί

Η κυβέρνηση στην Ελλάδα επιμένει πάντως ότι η απόφαση για υποχρεωτικό εμβολιασμό ατόμων άνω των 60, με πρόστιμο σε όσους δεν συμμορφώνονται τα 100 ευρώ τον μήνα, δεν αντιβαίνει του Συντάγματος. Με την άποψη αυτή, συμφωνεί και ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου και πολιτικός της κεντροαριστεράς Ευάγγελος Βενιζέλος, εξηγώντας ταυτόχρονα πως «όταν έχεις τέτοια οξύτατα προβλήματα, παγκόσμια προβλήματα δημόσιας υγείας, τότε υπάρχει επιτακτικό δημόσιο συμφέρον, το οποίο εξειδικεύεται και από το Σύνταγμά μας και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και από το Διεθνές Σύμφωνο Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων και από όλο το σύστημα ρυθμίσεων του Διεθνούς Δικαίου, που επιβάλλει τη λήψη, δικαιολογεί και από ένα σημείο και μετά επιβάλλει τη λήψη παρόμοιων μέτρων, τα οποία σέβονται την αρχή της αναλογικότητας».

Η απόφαση προκάλεσε πάντως πολιτική θύελλα στην Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα κατάφερε να αυξήσει τους εμβολιασμούς, ιδιαίτερα στην ηλικιακή ομάδα άνω των 60, που παρουσίαζε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά, με τραγικές συνέπειες σε νοσηλείες και θανάτους από κορωνοϊό στη χώρα.

Γερμανία ακολουθεί Ελλάδα

Προς υποχρεωτικό εμβολιασμό κατά του κορωνοϊού, από τον Φεβρουάριο, οδεύει πάντως και η Γερμανία, όπως πρότεινε η απερχόμενη καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, επισημαίνοντας ότι η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή και χρειάζεται δράση εθνικής αλληλεγγύης.

Η Bundestag θα κληθεί να ψηφίσει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ενώ το Συμβούλιο Δεοντολογίας θα αποφανθεί επί του ζητήματος μέχρι το τέλος του χρόνου. Το μέτρο, εάν ψηφιστεί, θα τεθεί σε ισχύ από τον Φεβρουάριο, είπε η Μέρκελ.

Η Γερμανία βλέπει καθημερινά κρούσματα ρεκόρ. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι για το τέταρτο κύμα ευθύνεται το χαμηλό ποσοστό εμβολιασμού, που κυμαίνεται στο 68%.

Κατά την προηγούμενη περίοδο, η κυβέρνηση της Μέρκελ είχε αποκλείσει τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ωστόσο το μέτρο γνωρίζει ευρεία πολιτική στήριξη.

Υπό συζήτηση στην ΕΕ

Με αφορμή την απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη και ερωτηθείσα σχετικά, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνει στην ΕΕ.

Συγκεκριμένα, είπε: «Αν με ρωτούσατε ποια είναι η προσωπική μου άποψη, θα σας έλεγα ότι δύο ή τρία χρόνια πριν δεν θα μπορούσα ποτέ να σκεφτώ αυτό που ζούμε σήμερα με αυτή την τρομερή πανδημία. Έχουμε τα εμβόλια που σώζουν ζωές, αλλά δεν χρησιμοποιούνται όσο θα έπρεπε παντού. Αυτό έχει ως συνέπεια ένα τεράστιο κόστος για την υγεία. Αν κοιτάξετε τους αριθμούς, έχουμε σήμερα το 77% των ενηλίκων στην ΕΕ που έχουν πλήρως εμβολιαστεί και το 66% του γενικού πληθυσμού. Αυτό σημαίνει ότι το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού δεν έχει εμβολιαστεί, δηλαδή περίπου 150 εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτό είναι πολύ. Φυσικά, δεν μπορούν όλοι να εμβολιαστούν. Υπάρχουν πολύ μικρά παιδιά, για παράδειγμα, ή κάποιοι οι οποίοι δεν μπορούν να εμβολιαστούν για ιατρικούς λόγους, όμως η μεγάλη πλειονότητα μπορεί να το πράξει. Είναι κατανοητό και κατάλληλο να αρχίσουμε αυτή τη συζήτηση, πώς μπορούμε να ενθαρρύνουμε και ενδεχομένως να σκεφτούμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό στην ΕΕ. Αυτό είναι κάτι που χρειάζεται συζήτηση και κοινή προσέγγιση. Είναι μια συζήτηση που πιστεύω ότι πρέπει να γίνει».

Δεδομένου ότι το θέμα της υποχρεωτικότητας των εμβολίων μπαίνει στην ατζέντα των συζητήσεων θεσμικά στην ΕΕ μετά τις δηλώσεις της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία άφησε ανοικτό αυτό το ενδεχόμενο, προκύπτει το ερώτημα κατά πόσον τυχόν ευρωπαϊκή απόφαση θα επηρέαζε τα δεδομένα στην Κύπρο. Σύμφωνα με τον νομικό Χρίστο Τριανταφυλλίδη, αυτό θα ήταν εφικτό μόνο στην περίπτωση που περνούσε Κανονισμός της ΕΕ.

«Η ένταξη στην ΕΕ, μεταξύ άλλων, λέει ότι ο ευρωπαϊκός κανονισμός ισχύει αυτόματα στις χώρες μέλη και εφαρμόζεται υπερισχύοντας του Συντάγματος. Άρα, αν η ΕΕ ψηφίσει κανονισμό -όχι οδηγία- που θα καθιστά υποχρεωτικό τον εμβολιασμό, εκείνος ο κανονισμός  υπερισχύει έναντι του Συντάγματος και πλέον η έννομη τάξη της Κύπρου θα διέπεται από εκείνον τον κανονισμό».

Συμπληρώνει, ωστόσο, ότι ενδεχομένως ένας τέτοιος Κανονισμός να συγκρούεται με τη Συνθήκη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με κίνδυνο να καταλήξει είτε στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είτε στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου και θα κριθεί  η νομιμότητα.