Πόλεμος στην Ουκρανία: Ο «αβύθιστος καταστροφέας» της Ρωσίας

Πριν λίγες ημέρες, ένα ουκρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος ΤΒ2 αλιεύθηκε από τις ακτές της Ρουμανίας. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η καταστροφή του οφείλεται σε μια γενναία απόπειρα ανακατάληψης του Φιδονησίου στις αρχές του μήνα.

Η βραχονησίδα, μεγέθους 170.000 τ.μ., που βρίσκεται σχεδόν 30 μίλια μακριά από τις ακτές της Ουκρανίας και της Ρουμανίας, δεν είχε ιδιαίτερη σημασία πριν τον πόλεμο. Τώρα, αποκτά όλο και μεγαλύτερη στρατηγική σημασία καθώς η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει το μπλόκο που έχει επιβάλει στις ακτές που παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο.

Παρά τα βίντεο που απεικονίζουν ΤΒ2 να καταστρέφουν ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα, ελικόπτερα και αποβατικά πλοία στη διάρκεια του Μαΐου, η Ουκρανία έχει αποτύχει να ανακαταλάβει το νησί, το οποίο χάθηκε ήδη από τις πρώτες ημέρες του πολέμου – με την κατάληψή του από τους Ρώσους να καταγράφεται στο διάσημο βίντεο, όπου οι ουκρανοί στρατιώτες που βρίσκονταν παρατεταγμένοι στη βραχονησίδα καλούσαν το ρωσικό πολεμικό πλοίο να «πάει να γ*μηθεί».

«Ρωσικά χωρικά ύδατα»

Στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, σκάφος με σημαία του Τόγκο που έπλεεκοντά στο Φιδονήσι, έλαβε προειδοποίηση από τους Ρώσους «να απομακρυνθεί από τα χωρικά ύδατα της Ρωσίας, διαφορετικά θα γίνει χρήση όπλων», σύμφωνα με το ουκρανικό πολεμικό ναυτικό. Η προειδοποίηση αυτή ισούται με «παράνομη οικειοποίηση ουκρανικής επικράτειας», πρόσθεσαν οι ουκρανικές αρχές.

Το ρωσικό πολεμικό ναυτικό κυριαρχεί στη Μαύρη Θάλασσα από την έναρξη του πολέμου, σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της ουσιαστικής απουσίας ουκρανικών ναυτικών δυνάμεων. Η χώρα είχε χάσει τουλάχιστον τα τρία τέταρτα του ναυτικού της, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία το 2014 και η μοναδική της εναπομείνασα φρεγάτα βυθίστηκε εσκεμμένα από την Ουκρανία λίγες ημέρες μετά το ξέσπασμα του πολέμου, για να μην πέσει στα χέρια των Ρώσων.

Το νέο Moskva

Ωστόσο, και η Ρωσία έχασε τη ναυαρχίδα της, Moskva, στα μέσα Απριλίου, από πλήγμα βαλλιστικού πυραύλου Neptune που είχε εκτοξευθεί από την ουκρανική ενδοχώρα. Το πλοίο παρείχε δυνατότητες εναέριας και ναυτικής άμυνας στον εναπομείναντα ρωσικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα, που αποτελείται από 20 ή περισσότερα πολεμικά πλοία και υποβρύχια.

Το Moskva είχε συμβάλει και στην κατάληψη του Φιδονησίου, ενώ χωρίς αυτό ο ρωσικός στόλος θα είχε αποκρουστεί σε μεγαλύτερη απόσταση από τις ουκρανικές αρχές (οι πύραυλοι Neptune έχουν βεληνεκές που φτάνει τα 200 μίλια). Έτσι, το νησί αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Η Ρωσία φαίνεται αποφασισμένη να κρατήσει τον έλεγχο της βραχονησίδας, πράγμα που δείχνει, σύμφωνα με ανάλυση του Guardian, ότι το αντιμετωπίζει ως εναλλακτική λύση μετά τη βύθιση της ναυαρχίδας της.

«Φανταστείτε το σαν έναν αβύθιστο καταστροφέα», εξηγεί στη βρετανική εφημερίδα ο Άντι Νέδεργουντ, ειδικός αεράμυνας. «Αν τοποθετήσετε εκεί ένα ραντάρ και πυραυλικά συστήματα εδάφους-αέρος, σας επιτρέπει να κυριαρχήσετε στον εναέριο χώρο της βόρειας Μαύρης Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένης της στρατηγικά σημαντικής προσέγγισης στην Οδησσό».

Η Ρωσία χρησιμοποίησε την κυριαρχία της στη Μαύρη Θάλασσα για να εξαπολύσει επιθέσεις με βαλλιστικούς πυραύλους Kalibr σε ουκρανικούς στόχους, μεταξύ άλλων και από υποβρύχια. Οι πύραυλοι έχουν εμβέλεια 1.200 μιλίων, πράγμα που θεωρητικά σημαίνει ότι είναι ικανοί να πλήξουν ουσιαστικά οποιαδήποτε περιοχή της Ουκρανίας.

Η σημασία του μπλόκου

Όμως το σημαντικότερο, σημειώνει ο Guardian, είναι το οικονομικό σκέλος. «Σε μια σύγκρουση φθοράς, η ικανότητα διατήρησης ενός οικονομικού μπλόκου μπορεί να αποδειχθεί σημαντική. Όπως συνέβη, για παράδειγμα, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο», παρατηρεί ο Δρ. Σιντάρτ Κάουσαλ, ειδικός ναυτικών δυνάμεων στη δεξαμενή σκέψης Rusi, αναφερόμενος στο μακροχρόνιο μπλόκο που είχε επιβάλει η Αγγλία στη Γερμανία και το οποίο θεωρείται ευρέως ότι συνέβαλε στην τελική κατάρρευση των Κεντρικών Δυνάμεων στα τέλη του 1918.

Η Ουκρανία, όμως, είναι εξαγωγέας τροφίμων και ιδίως σιτηρών και ηλιέλαιου. Στο παρελθόν, εξήγαγε το 70% των προϊόντων της δια θαλάσσης, με το ποσοστό να ανέρχεται σε 99% για τις παραδόσεις σιτηρών σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Αιθιοπία, ο Λίβανος και η Υεμένη. Αν και μέρος των σιτηρών μεταφέρεται πλέον οδικώς, αυτό δεν είναι αρκετό.

Μια αμφίβολη λύση

Πλέον, οι διεθνείς συζητήσεις στρέφονται προς την ιδέα της δημιουργίας ενός προστατευτικού ναυτικού κομβόι για εμπορικά πλοία με κατεύθυνση την Ουκρανία, βάσει πρότασης που κατέθεσε η Λιθουανία αυτή την εβδομάδα.

Όμως αν και ορισμένες χώρες αντιμετώπισαν την πρόταση θετικά, κάτι τέτοιο θα απαιτούσε ευρεία διεθνή υποστήριξη, μεταξύ άλλων και από την Κίνα, όπως ανέφεραν στον Guardian πηγές του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού.

Επιπλέον, θα προϋπέθετε την εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία έχει κλείσει τα στενά προς όλα τα πολεμικά πλοία – με εξαίρεση εκείνα που επιστρέφουν στις βάσεις τους – στο τέλος Φεβρουαρίου, μια απόφαση που τότε είχε χαιρετιστεί από την Ουκρανία, καθώς απέτρεπε την είσοδο και άλλων ρωσικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα.

Το άνοιγμα των στενών θα επέτρεπε περιορισμένη πρόσβαση σε νατοϊκά πολεμικά πλοία, για έως και 21 ημέρες τη φορά, βάση της περίφημης Συνθήκης του Μοντρέ, του 1936 – το ίδιο όμως θα ίσχυε και για τη Ρωσία, πράγμα που σημαίνει ότι η Μόσχα θα πρέπει επίσης να συμφωνήσει σε οποιαδήποτε λύση περιλαμβάνει ναυτικό κομβόι. Επιπλέον, θα απαιτούσε την αφαίρεση των ναρκών από τις ουκρανικές ακτές.

Εξαιτίας αυτών των επιπλοκών, η διεθνής προσοχή παραμένει στραμμένη στις στρατιωτικές λύσεις. Ο Λόιντ Όστιν, ο αμερικανός υπουργός άμυνας, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η Δανία θα στείλει στην Ουκρανία πυραυλικό σύστημα Harpoon, με αντίστοιχο βεληνεκές με το Neptune. Είναι η πρώτη φορά που ανακοινώνεται η αποστολή τέτοιου ναυτικού συστήματος.

Κάτι τέτοιο θα συμβάλλει στην απομάκρυνση των ρωσικών πολεμικών πλοίων από τις ουκρανικές ακτές, αν και τα υποβρύχια κλάσης Kilo θα είναι και πάλι σε θέση να κινηθούν με σαφώς μεγαλύτερη ελευθερία. Παρά τις απόπειρες ανακατάληψης του Φιδονησίου και τις αυξανόμενες διεθνείς εκκλήσεις για το άνοιγμα της Μαύρης Θάλασσας, η κυριαρχία της Ρωσίας στα στρατηγικής σημασίας ύδατα παραμένει ακλόνητη.

Πηγή: Guardian